Voorwoord   

In de laatste week van April ben ik met mijn zoon door grote delen van Centraal en Oost-Bosnië gereisd. We reisden naar een land waar ik weer voor de eerste keer kwam nadat ik daar in mei 1995 vertrokken was. Het land was toen nog in oorlog en grotendeels verwoest door die oorlog (die ik van de Bosniërs geen burgeroorlog mag noemen maar een agressie oorlog door voornamelijk de Serviërs en de Kroaten, en waarbij de Moslims of Bosniaken tussen hamer en aambeeld zaten). Dat resulteerde in meer dan 100.000 doden, nog steeds 30.000 vermisten en meer dan 2 miljoen vluchtelingen, wat bijna 50% was van de oorspronkelijke bevolking van 4,5 miljoen mensen. De Bosnische oorlog werd gekenmerkt door bittere gevechten, hevige beschietingen van steden en dorpen, afgrijselijke moordpartijen, etnische zuiveringen en systematische verkrachtingen. Volgens de Wereldbank waren 60% van de huizen, de helft van de scholen en een derde van ziekenhuizen beschadigd of verwoest.

Dit dagboek vertelt mijn persoonlijke ervaringen gedurende 1994 en 1995 in deze donkere periode in Bosnië. Ik heb niet geprobeerd dit verhaal compleet te maken of objectief te zijn. Dit verhaal is gebaseerd op mijn persoonlijke visie en ervaringen en opinies die soms (te) persoonlijk zijn, beïnvloed door media en politiek, georkestreerd door het Nederlandse leger, beïnvloed door cultuur, afkomst en opleiding en soms alleen maar gebaseerd op gevoel wat wel de meest subjectieve bron van informatie is.

In 1993 moest ik opkomen voor mijn “nummer”. In die zomervakantie voorafgaande aan mijn keuring ontmoette ik tijdens de zomervakantie in Frankrijk van 1993 een andere Nederlandse dienstplichtige in spé. Hij had zich opgegeven voor een missie naar Bosnië en samen maakte we elkaar nog enthousiaster. Uiteindelijk kwam hij bij het Transport bataljon en ik heb hem uiteindelijk uit het oog verloren. Op zich had ik de mogelijkheid om mijn dienstplicht te ontlopen omdat ik een (lichte) afwijking aan mijn rug had, maar besloot toch naar de keuring te gaan. Groot was mijn teleurstelling die keuringsdag dat ik op basis van mijn rug (want tussen mijn oren zat het wel goed zeiden ze) werd afgekeurd omdat ik alleen maar goed was voor lichte veld dienst. Nou ja, thuis waren ze al wat blij, want die zagen dat niet echt zitten. Echter, een week later kreeg ik een brief dat ik toch was goedgekeurd. Ik blij, maar het blijft een raar verhaal. Ik heb dat na mijn terugkomst nog eens voorgelegd bij de arts die ons achteraf herkeurde. Die vond in mijn dossier toch echt een aantekening dat ik afgekeurd was, dus zal er wel iemand iets in mijn rug hebben gezien.

Maar ik was al te blij want ik kon door al die verschrikkelijke verhalen voor me zelf niet verantwoorden dat ik hiervoor zou weglopen. Jozef Stalin stelde al vast dat ideeën gevaarlijker waren dan wapens, dus moest je mensen ook geen ideeën laten delen (en daarom dus opruimen). Nou, dat monster was verantwoordelijk voor miljoenen doden, maar zijn schaduw dook weer op in Bosnië. Gefascineerd door de “klinische” Irak-oorlog in de begin jaren negentig, begon ik de Bosnische oorlog te volgen. Al snel was duidelijk dat dit geen schone oorlog was tegen een dictator en zijn clan, maar een oorlog tegen burgers, vaders, moeders, kinderen en zelfs baby’s. Ik kan me niet exact herinneren waardoor ik echt getriggerd werd maar er was toen een uitgebreide stroom van televisiebeelden, krantenberichten en foto’s van doden en etnische zuiveringen in Ahmici, Vukovar, Stupni Do, Bijleljina en Zvornik.

Deze berichten waren zo ziek en ze triggerden me om iets te doen en ik was niet de enige die dat zelfde idee had. Eén van mijn voormalige middelbare school klasgenoten “deserteerde” tijdens zijn diensttijd in Duitsland samen met nog een maatje naar Kroatië en sloot zich aan bij de Kroaten en vocht maandenlang tegen de Serviërs rond Osijek en Vukovar. Dat leek me toch wel te avontuurlijk en ik koos voor een meer legale route als vrijwillige dienstplichtige en toen ik startte in Ossendrecht waren daar tot m’n verbazing uiteindelijk velen tientallen jongens die dezelfde route kozen, hoewel soms met een andere reden. Samen vormden die vrijwillige dienstplichtigen een bijzonder allegaartje en we werden aan het beroepsleger toegevoegd als chauffeurs, koks, monteurs, genisten, loodgieters, elektriciens en gewondenverzorgers. Door onze jonge leeftijd werden we soms spottend “Kidbat” genoemd door de NGO’s en andere legereenheden.

Eind mei 1995 verliet ik Bosnië weer tijdens een extreem instabiele en onrustige periode met een steeds hogere druk op de enclaves Srebrenica, Zepa en Gorazde en waarbij tientallen VN-militairen waren gegijzeld en zelfs waren geketend door de Serviërs aan munitieopslagplaatsen en andere strategische locaties. (zie ook: https://youtu.be/QI0pzNmu6uo). In Juli 1995 was ik op vakantie in Oostenrijk (daar net verliefd geraakt op de vrouw waar ik nog steeds mee getrouwd ben) en zag tot mijn verbijstering de beelden van de val van Srebrenica. Echt vakantie werd het niet en die twee weken waren bijna de grootste rollercoaster in mijn leven. Die twee weken zal ik mijn leven niet vergeten……

Een van de beste documentaires die de periode van oorlog in Bosnië het beste beschrijft is gemaakt door de BBC.

Part 1 The Death Of Yugoslavia: Enter Nationalism: https://youtu.be/vDADy9b2IBM

Part 2 The Death Of Yugoslavia: The Road to War https://youtu.be/YcZvQxoTzdQ

Part 3 The Death Of Yugoslavia: War of Independence https://youtu.be/u6zTmgxW490

Part 4 The Death Of Yugoslavia: The Gates of Hell https://youtu.be/udgvKd-oVxs

Part 5 The Death Of Yugoslavia: A Safe Area https://youtu.be/URZA6r5LLtk

Part 6 The Death Of Yugoslavia: Pax America https://youtu.be/bLrIaZSGXyA

 

Juli 2018 – Henk de Pater.

 

 

 

Hoofdstuk 1

Dinsdag 29 november 1994

Het was nog veel en veel te vroeg toen sergeant-1 De Koeier ons in de vroege ochtend van 29 november 1994 wakker kwam maken. De nacht was net drie uren oud, maar ja anders misten we ons ochtendontbijt dat een half uur later zou worden opgediend. 0, ja realiseerde ik me tussen twee geeuwen door, dit was de dag dat we richting Joego zouden vertrekken. Wat een ramp om er nu al uit te moeten. Gisteren was het ook al vreselijk laat geworden, want natuurlijk moesten we ons zelf nog gaan bewonderen op het NOS-journaal van half twaalf. Wiens ego is nou niet zo groot dat hij geen televisie gaat kijken als de kans aanwezig is dat je je zelf op de buis ziet. Tot voldoening van een aantal werd hun hoofd in volle glorie gesignaleerd op de buis en wat waren ze toen tevreden.

De pers was gisteravond dan ook in ruime hoeveelheid aanwezig om VN-ers te filmen die naar Bosnië gingen. “En”, vroegen de diverse televisieploegen, “zie je er niet tegenop”?? Hoe graag hadden ze een negatieve uitspraak gehad, maar dankzij de medialesjes die er op het Centrum Voor Vredesoperaties te Ossendrecht waren ingepompt, kregen de verschillende filmploegen hun zin niet. Maar goed de pers begreep dan waarschijnlijk ook niet dat er nu een sfeertje hing van “Joego, here we come”. Voor toeschouwers waarschijnlijk onbegrijpelijk, en zeker voor de terneergeslagen familieleden die mee waren gekomen om afscheid te nemen van hun geliefden. Aan het eind van de avond kregen we nog een toespraakje van een generaal en toen was het tijd voor afscheid. Gelukkig had ik thuis al afscheid genomen, maar er waren genoeg mensen die grote aantallen kennissen hadden meegenomen. Buiten werd er druk gezoend, traantjes weggepinkt of braken er enorme huilbuien los. Aan het eind van de avond hadden we nog een eindappel waarbij een aantal hospikken nog het rode koord kregen uitgereikt wegens het verlenen van levensreddende handelingen bij de inzittenden van een verongelukt auto enkele dagen geleden.

Daarna hadden we nog wat gedronken in de onderofficiers-bar, voor ons altijd heilig gebied geweest, waar we nog vragen konden stellen. Natuurlijk heb ik nog een keer aan het hoofd van kapitein De Rijke gezeurd hoe het nu precies zat met die FAL die een aantal genisten, waaronder ik, volgens de indelingslijsten van de genie zouden krijgen. Dat wisten ze precies in Split, wist hij me te vertellen en ik had helemaal geen reden om bang te zijn dat ik een wapen in handen gedrukt zou krijgen waar ik nog nooit mee had geschoten. Het werd erg laat die avond en door velen van ons was de alcoholvoorraad van de officiers­mess op een bedenkelijk laag niveau gebracht. Na het ochtendontbijt, zo vreselijk vroeg, hadden we voor de zoveelste keer appel, waarbij we een woordje van kapitein De Rijke over ons uitgestort kregen, waarbij de handen werden geschud van het kader, wat ons in de AMO (Algemene Militaire Opleiding) en de VAMO­ VN (Voortgezette Algemene Militaire Opleiding voor VN-militairen) had opgeleid. Na veel bla-bla konden we uiteindelijk onder het wakende oog van de pers de bussen in. Ook toen we de poort uitreden van de kazerne in Ossendrecht stonden er alweer cameramensen. 0, wat waren naar Bosnië vertrekkende VN-rotaties opeens belangrijk geworden. (In de krantenartikelen die ik van die periode bewaard heb melden de vakbonden ANVM en VVDM dat Bosnië het te gevaarlijk zou zijn voor dienstplichtigen. Tja het was echt niet zo gezellig in die periode, ongeveer 450 blauwhelmen waren gegijzeld (zowel Britten, Fransen, Russen, Oekraïners en Nederlanders)) Grootste deel van Lima-6 bestond uit dienstplichtigen, en hoewel allemaal vrijwillig zijn we toch ondanks alle negatieve berichten op een enkele na, op 29 November 1994 de vliegtuigtrap op Schiphol voor onze vlucht naar Split opgegaan. Na enkele minuten begon het vliegtuig te taxiën en even later maakten we een succesvolle start. Ik had nog nooit gevlogen en gelukkig zat ik bij een raampje zodat mijn uitzicht subliem was.

Na een lange rit vanaf Ossendrecht kwamen we aan bij een van de zij-ingangen van Schiphol en werden we buiten de douane om, regelrecht naar een vertrekhal gebracht, alwaar personeel van Transavia ons opwachtte met de tickets voor de reis naar Split. Ondertussen werd onze bagage overgeladen in de gereedstaande Boeing 737-300. Ook in de vertrekhal was natuurlijk weer pers te bekennen, maar nu begon je je er eigenlijk wel aan te ergeren. Maar goed het hoorde er bij en toen we na een uurtje de slurf inliepen was het de laatste keer dat we gefilmd werden.

Binnen enkele minuten zaten we boven de wolken en menig ooh’s en aah’s werd geslaakt toen we getuige waren van een enorm mooie zonsopgang. Via Noord-Italië, waar we ook nog de besneeuwde toppen van Alpen konden bewonderen, vlogen we richting Kroatische kust.

Boven de Adriatische Zee, waar wolkenmassa’s bizarre formaties vormden, begon dedaling richting Split. Met onder ons de eilandjes Brac, Hvar en Solta maakten we kennis met Kroatië. Steeds lager en lager vlogen we, waar je duidelijk kon zien dat Kroatië totaal anders opgebouwd is dan West-Europese kuststroken. We maakten een keurige landing op Split-Aerodrome wat natuurlijk een applaus opleverde voor de cockpit­bemanning.

Op de pier van het vliegveld stond lichting LIMA-3 ons al op te wachten. Ze hadden hun “Tour of Duty” er al op zitten en heetten ons welkom met een enorm spandoek. Na de controle door de Kroatische douane, waarbij de stempels steevast op de verkeerde plaats in je paspoort werden geramd en onze persoonlijke bagage te hebben gepakt, werden we in groepen verdeeld en naar Logbase Split gebracht waar we onze PSU (Persoonlijke Standaard Uitrusting) en PGU (Persoonlijke Gevechts Uitrusting) moesten overladen en tegelijktijdig moesten tekenen voor onze wapens, munitie en scherfvest.

Daarna vertrokken we richting Hotel Palace in Trogir waar we een UN-ID-card kregen waarop in een aantal talen staat dat de VN onbeperkte bewegingsvrijheid moest worden gegarandeerd. Maar ja aan de nieuwsberichten te zien werd daar de laatste tijd een beetje de hand mee gelicht. Een deel van “onze jongens” zat toen gegijzeld (al stonden in alle krantenartikelen het woord “gegijzeld” tussen aanhalingstekens) in Papraca (brandstof konvooi vanuit Lukavac naar Potocari, ook wel Kojak and the Nightriders genaamd) en in Zvornik (verlofgangers vanuit Srebrenica, die overigens Mladic ook nog op bezoek kregen). Hotel Palace moet voor de oorlog een enorm riant hotel, in Kroatische termen gezien dan, zijn geweest, maar door de oorlog was de toeristenindustrie in elkaar gezakt en de leegstand was enorm. Voor de eigenaar van het hotel moet de VN dan wel als geroepen zijn gekomen, want het grootste gedeelte van het hotel werd gehuurd door de VN. De bedden geven wel niet het ultieme nachtelijke slaapcomfort, de dekens en de badkamer waren niet altijd even schoon, maar het hotel had toch een redelijk zwembad, een fitness­ zaal, een sauna en een goede bar en als belangrijkste een kelder waar je goede pizza’s kon eten.

Ons middageten bestond uit soep, tja of iets wat er op leek, met aardappelpuree en nog wat. Shit, zo eten we toch niet een half jaar lang?? Na het eten kregen we een situatierapport en een route beschrijving van de route naar Lukavac die we zouden afleggen. De rest van de middag was voor ons zelf en deze werd besteed door foto’s te maken, een beetje langs de zee te lopen en iets te drinken. Hoe idyllisch was de aankomst van Lima-6. Dit leek wel betaalde vakantie op die dag, fantastische omgeving, bijna te mooi om waar te zijn.

Uiteindelijk besloten een aantal kadavers, zoals we nogal eens tijdens onze opleiding werden genoemd, om naar de kelder te vertrekken om daar onze laatste pizza’s voor de komende tijd naar binnen te werken. Na het eten vertrok iedereen naar bed en zo was de eerste dag onder commando van UNPROFOR al weer voorbij.

TERUGBLIK in 2018

Het leger, de VN, de soldaat en het gebroken geweertje

Vroeger was mijn droom altijd militair worden. Na de Mavo (moest nog 16 worden) ging ik eerst MTS doen (tja en mijn ouders zagen direct van de MAVO het leger ingaan niet echt zitten, 16 jaar was te jong, en een beroepsopleiding was ook niet verkeerd) en daarna moest (nou ja, had nog wel goeie smoes kunnen verzinnen, want nog maar 1 op de 10 jongens moest in dienst en ik had nog iets aan mijn rug en een mooie brief van de arts had vast kunnen helpen) ik op voor mijn nummer, maar dat wilde ik supergraag, had getekend voor Joegoslavië en daarna zou ik zeker als beroeps verder gaan.

Nou paste het (middelbare en MTS) schoolsysteem niet heel goed bij (of paste ik niet bij het schoolsysteem. Dus het militaire systeem paste ook niet heel goed bij mij, denk ik. Maar ja al die dienstplichtigen bij elkaar, die dan ook nog vrijwillig naar Bosnië gingen…… daarom keek men in Ossendrecht toch wel enige studentikoze onhandigheid door de vingers. We kregen allemaal de UZI opleiding, maar wat schoot ik als een vaatdoek. Op de schietbaan kregen we allemaal 5 kogels. Tot irritatie van sergeant de Wolf die achter me stond, schoot ik in mijn roos een score van nul, dus wat was ik een lul. Groot was de hilariteit dat mijn buurman echter 9 treffers had! Had ik dus op de verkeerde roos liggen schieten. Ik bleek achteraf een soort lui oog te hebben (ook nog het rechteroog) zodat mijn oog niet goed focuste bij mijn eerste schietlessen. Nou de creatieve sergeant de Wolf (alsnog bedankt!) plaatste een extra set geluids-beschermers op mijn hoofd, maar dan over mijn linker oog. Zo heb ik dus leren schieten, nou ja, het was eigenlijk wel zwarte humor waarbij je niet echt verder stilstond. Daarna moesten we een beetje serieus gaan schieten op de schietbaan. Nou ja met pijn en moeite leerde ik dus een beetje schieten.

Daarna ging ik een paar maanden naar de genieschool waar ik nog wel een paar leuke trucjes voor thuis leerde zoals metselen, funderingen maken, lassen, bunker bouwen en aggregaten onderhouden. Vervolgens moest ik weer terug naar Ossendrecht voor de VAMO. In één van de laatste weken kregen we lijsten met onze gegevens, toen bleek achter de namen van de genisten een F (van FAL) te staan, wisten wij veel. De laatste week bleek dat achter de rest van de namen een U (van Uzi) te staan. Ik was dan wel weer nieuwsgierig wat dat verschil was. Ja die F was van de FAL en dat was het persoonlijke wapen wat een genist normaal kreeg en waar die normaal mee werd opgeleid, maar in Bosnië kreeg iedereen een UZI, zo werd me duidelijk gemaakt, daar moest ik niet aan twijfelen. Ik helemaal gerust gesteld. Maar ja toen kwamen we in Bosnië en kregen we in Log Base Split ons persoonlijke wapen en dat was, ja ja u raadt het al een FAL, overigens met wel 20 kogels in 2 magazijnen. En daar stond je dan, een gebroken geweertje was net zo effectief geweest. Op de één of andere manier waren we als dienstplichtige genisten zo gek (of murw gemaakt) dat we het slikten. We hebben daar achter in de viertonner nog een snelcursus FAL gehad (heel erg bedankt Harry Jansen). Onze luitenant Wietse van de Velde heeft gelukkig wel snel een schietoefening georganiseerd in de buurt van Lukavac, dus daar hebben we een doosje kogels opgeknald ergens bij een meer. Tussen de oefeningen door moest je even stoppen met schieten, want dan kwam er weer een paard en wagen langs over de weg die dwars door de schietbaan liep.

Nou was ik toevallig lid van de VVDM geworden. (Ik had niets met vakbonden, dat is ook mijn enige lidmaatschap van een vakbond ooit geweest, maar het kader zei dat je vooral geen lid van de VVDM moest worden, dus die VVDM leek me daarom wel een goeie keus) Ik vond toch wel dat ik dit even met ze moest delen. Dat is nog hele rel geworden. De VVDM is eerst naar Ossendrecht gestapt maar die ontkenden het geheel. Toen hebben ze de ongebruikelijke stap genomen om wat Kamerleden in te lichten, toen werden er Kamervragen gesteld en moest de VVDM op het matje komen bij Generaal Warlicht en Generaal Pollé, die het probleem overigens fantastisch goed hebben opgelost

Ik was er ook achter gekomen dat er namelijk helemaal geen NBC pakken in Bosnië lagen, maar het was ons tijdens de opleiding echt nadrukkelijk gegarandeerd dat echt ALLES was geregeld, zelfs NBC bescherming en wij natuurlijk alles geloven. Toen ik terug kwam van mijn 1e verlof waren alle FAL’s ingenomen van de mensen die nog geen opleiding hadden gehad. Eigenlijk had ik het toen wel een beetje gehad met Defensie en zij waarschijnlijk ook wel met mij, dus dat is nooit meer iets geworden (toch is dat eigenlijk ook wel spijtig) na mijn definitieve terugkeer uit Bosnië. Ik zie dit ook niet als trap na, of blijk van geen respect voor al mijn maten en mede-veteranen, maar waarschijnlijk was ik minder geschikt of pasten Defensie en ik (toen) niet bij elkaar en moest ik mijn dwarse wilde haren nog een beetje recht kammen, wat later wel enigszins gelukt is. Het heeft mij echter toch lang achtervolgt, dat we naar Bosnië toe gingen, we zo weinig support kregen en blijkbaar zo weinig realiteitszin bij politiek en Defensie was over de mogelijke risico’s. Dat slordige van Defensie heeft me lang achtervolgt…….

Hoofdstuk 2

30 november 1994

De dag waarop we vanuit Split naar Bosnië zouden vertrekken stonden we weer vroeg op, wel “iets” later dan gisteren, maar 06.30u kan ook nog vroeg zijn. Eerst heb ik mijn bagage in de hal gedumpt en vervolgens heb ik wat gegeten en een lunchpakketje gemaakt voor de rest van de dag. Na het eten heb ik samen met een aantal anderen van de Hersteleenheid en de Genie de vrachtwagen opgezocht die ons was toegewezen en daar onze spullen ingeladen. Opnieuw reden we naar Split Logbase. De Logbase is een internationale logistieke basis wat op en rondom een Kroatische opleidingskazerne is gelegen. Het is een bizar idee dat de VN op het zelfde terrein zit waar Kroatische militairen worden getraind en waarvan een gedeelte misschien gaat meevechten zij aan zij met de Bosnische Kroaten en de Moslims tegen de Bosnische Serviërs. Toen wij met ons konvooi het terrein opreden waren net een aantal Kroatische militairen bezig om met luchtdoelgeschut te trainen. Luchtdoelgeschut wat overal in Bosnië ook ingezet wordt als artillerie, hoorden we later.

Op Logbase laadden we onze koffers in een container, kregen we een zak met eten, een scherfvest, munitie en een persoonlijk wapen. Natuurlijk kreeg ik een FAL, waar ik ondanks mijn herhaalde smeekbeden nog nooit mee geschoten had. Dus dan toch maar eerst even met een stel jongens die ook nog nooit met de FAL hadden geschoten, de veiligheidsmaatregel onder leiding van ons kader doornemen. Het is natuurlijk best wel makkelijk als je in oorlogsgebied komt en je weet hoe je wapen werkt! Toen het hele konvooi wilde vertrekken bleek dat soldaat De Wolf en korporaal Kiewiet er niet waren. Na enige tijd zijn we vertrokken en een aantal achterblijvers zouden achter de vermiste mensen aangaan. Achteraf bleek dat ze zich verslapen hadden omdat ze niet door de wekservice van het hotel waren gewekt en toen ze laat in de ochtend beneden in het hotel kwamen waren er alleen een aantal mensen van het personeel die zich schitterend vermaakten, want al de Nederlanders waren al weg.

Onderweg bleek wel hoe “blij” de Kroatische bevolking is met UNPROFOR die hun een gedeelte van hun land, de Krajina, onthouden en daardoor in hun visie de verovering van dit gebied door de Serviërs legitimeert. Auto’s trekken zich niets aan van het konvooi en dit resulteert soms in bijna botsingen wat natuurlijk weer resulteerde in omhooggaan­ de middelvingers. Geruime tijd reden we over Kroatisch grondgebied, waar veel Kroaten in allerhande uniformen te bewonderen waren. Het was ons aangeraden om geen foto’s van hen te maken, want je kunt toch nooit weten met dat heetgebakerde volkje.

Omdat we, in verband met de grootte van ons konvooi, niet bij Kamensko over de grens konden, staken we om ongeveer elf uur de Kroatische grens bij Livno over. Enorme vrachtwagenkonvooien, vooral geladen met brandstof, stonden voor de grens met Bosnië te wachten op vrije doorgang. De eerste tekenen van de in Bosnië woedende oorlog waren de vele begraafplaatsen die elkaar om de paar kilometer afwisselden en het opvallende waren de vele verse graven en de nieuwe grafstenen. Toen de middag net een uur oud was zagen we in de diepte Mostar liggen. Hoewel Mostar vroeger bekend stond om haar bruggen, haar oude wijken en de Turkse oude binnenstad, viel Mostar vanuit de hoogte op door de vele flatgebouwen. Mostar, wat letterlijk stad van de bruggen betekent en waar voor de oorlog de twee delen van de stad door zes bruggen met elkaar waren verbonden, was nu een verdeelde stad.

Hoewel in de Tweede Wereldoorlog Mostar een toonbeeld was geweest van de wederzijdse verdraagzaamheid van de etnische groeperingen, zou dit erfgoed totaal verloren gaan. De stad, of beter gezegd wat er van over is, wordt door de rivier de Neretva verdeeld en tevens zorgt de rivier voor de scheiding tussen de twee grootste etnische bevolkingsgroepen in de stad. Op de westelijke oever woonden voornamelijk Kroaten en op de oostelijke oever de Moslims. Daarnaast woonde er ook nog een aanzienlijke minderheid Serviërs in de stad. Eind 1991 maakten de Serviërs en de Kroaten zich op om frontlinies op te werpen aan de oostelijke en de westelijke oevers van de Neretva. (De Serviërs in Bosnië zien de Neretva nog steeds als scheiding tussen het Kroatische en Servische gedeelte.)

De Kroaten legden een claim op de hele stad, terwijl de Serviërs de oostelijke oever opeisten, maar waar moesten nu de Moslims naar toe? De gevechten rondom Mostar werden direct gesteund door de regeringen in Belgrado en Zagreb. De Bosnische Kroatische HVO (Hrvatski Vijece Obrane) troepen stonden onder commando van de Kroatische Verdedigingsraad, de HV (Hrvatski Vojska), die haar bevelen uit Zagreb kreeg. In april 1992 was de stad totaal omsingeld door JNA-troepen onder leiding van de Servische generaal Miodrag Perusic. (De JNA was het oude federale leger, maar was ontbonden en voor het grootse gedeelte overgegaan in Servische handen en stond onder commando van Belgrado). Mostar kreeg een enorm bombardement te verduren en door de omsingeling, waardoor er niemand in of uit kon, waren er al snel voedselproblemen. Een nadeel van de omsingeling was dat de media slecht in de stad kon doordringen waardoor de gruwelijkheden voor een groot gedeelte aan het westen voorbij gingen. In de zomer van 1992, toen de omsingeling door de JNA doorbroken was, begonnen de relaties tussen verschillende Kroatische groeperingen te verslechteren. De sterkste oppositie van Tudjman, de HSP, de fascistische Kroatische Partij der Rechtsen, en haar militaire vleugel, de HOS, stonden onder leiding van Dobroslav Paraga. De HSP wilde onder geen beding een tussen Servië en Kroatië verdeeld Bosnië, maar alleen een confederatie van Bosnië en Kroatië.

Omdat veel leden van de HVO wel wat in deze ideeën zagen liepen ze over naar de HOS. De Kroatische gerichte HOS bestond op dat moment voor bijna de helft uit Moslims die geloofden in het idee wat Paraga aanhing. Omdat president Tudjman de HOS als een reële bedreiging zag voor zijn plannen die hij had met Bosnië deed hij een poging om de invloed van deze groepering te verkleinen. In augustus 1992 werd Kraljevic, de leider van de HOS-troepen in West-Herzegovina door dertig man van de door Zagreb gesteunde HVO aangehouden toen hij terug kwam van een vergadering uit Mostar. Met luchtdoelgeschut werd het vuur op Kraljevic en zijn mannen geopend en slechts twee man overleefden de aanslag. Men vermoed dat de moord op Kraljevic werd gepleegd door een eenheid die speciaal uit Kroatië gekomen was en misschien wel toestemming van Tudjman hadden gekregen. Nadat de stad zoveel mogelijk van Serviërs gezuiverd was braken in april van 1993 ook enorme gevechten uit tussen de Moslims en de Kroaten.

Een van de aanleidingen was het plan Vance-Owen. In dit plan werd Bosnië-Hercegovina verdeeld tussen de Kroaten en de Serviërs, terwijl de Moslims genoegen moesten nemen met een aantal gebieden, die gedemilitariseerd moesten worden en in feite niets anders waren dan grote getto’s. De Kroaten namen het plan op de meest gruwelijke manier serieus. Als er dan Kroatische gebieden moesten worden gecreëerd, dan zouden ze daar ook wel voor zorgen. Vervolgens braken in mei de gevechten in Mostar uit. Het centrum werd bijna compleet vernietigd in de gevechten tussen de HVO en het leger van de Moslims, (Armija Bosne i Hercegovine, afgekort tot ABiH) en het resulteerde er in dat de laatste partij verdreven werd naar een gedeelte op de oostelijke oever van de Neretva. Daarna begonnen gemaskerde HVO militairen huizen van Moslims die nog op de westelijke oever woonden open te breken en de families te verjagen en volgens VN­vertegenwoordigers beleefden de Moslims maandenlang elke nacht hun “Kristallnacht”.

Veel HVO militairen droegen armbanden die de Ustasbi’s, de pro-nazi organisatie in de Tweede Wereldoorlog, ook droegen. Duizenden Moslims werden overgebracht naar detentiekampen van de Kroaten en de Kroatische regering bracht zelfs een groot aantal Moslims over naar een eiland voor de Kroatische kust.

Hoewel onder internationale druk veel gevangenen weer werden vrijgelaten, is bekend dat veel mannen naar onbekende plaatsen zijn gebracht en nog steeds worden vermist. Toch wilden de Moslims alles op alles zetten om de oostelijke oever van de Neretva te behouden, want zo konden ze dit gebruiken om hun claim op een doorgang naar de Adriatische Zee tijdens onderhandelingen in Geneve, kracht bij te zetten. Tijdens deze gevechten kwam de stad vooral in de bekendheid door de Turkse Brug, Stari Most geheten, die na veel pogingen om hem te beschermen, toch vernield werd. (zie ook https://youtu.be/_5tTbXAQ4uA) Toen daarna de eerste VN-militairen in de stad werden ondergebracht werden deze soms een speelbal van beide groeperingen. Eind augustus 1993 had de VN een konvooi van 27 vrachtwagens met 200 ton voedsel georganiseerd voor de delen van de stad die geen hulpgoederen hadden ontvangen de laatste twee maanden. Toen de hulpgoederen werden opgeleverd werd het konvooi eerst tegengehouden door HVO-troepen, vervolgens door honderden Kroatische vrouwen en kinderen die beweerden dat de wagens geladen waren met wapens. Toen het konvooi uiteindelijk in Oost-Mostar aankwam werd de weg versperd door Moslims die permanente beveiliging van de VN eisten. Hoewel de burgers hiertoe gedwongen werden door Moslim-militairen waren ze uiteindelijk vreselijk bang, want kort daarvoor had de HVO een Moslimgebied op de westelijke oever beschoten en de dreiging dat de gevechten weer zouden overslaan naar de oostelijke oever was zeer reëel. Volgens Cedric Thomberry, een hoge VN­ functionaris werd de VN echter gebruikt door de Moslims als een buffer tegen aanvallen van de HVO, zodat de Moslims ondertussen de bruggen over de Neretva konden herstellen voor mogelijke aanvallen op het westelijke deel van de stad. Mostar was de meest vernietigde stad in Bosnie en ongeveer 60% van de gebouwen waren vernietigd of zwaar beschadigd. Tijdens de gevechten vielen meer dan 2.000 doden en 6.000 gewonden. De gevechten eindigde na het ondertekenen van het Washington Agreement in maart 1994 waarbij de Bosnisch-Kroatische federatie werd opgericht. De volgende documentaire geeft een goed overzicht van het drama in Mostar: https://youtu.be/Ipua2Mh_F_c

Op het moment dat ons konvooi door de stad reed wordt deze beheerd door de WEU en het bestuur wordt geleid door de vroegere burgemeester van Bremen, Hans Koschnick. Het is moeilijk om op papier te krijgen hoe zo’n stad er uit ziet. Overal zag je duidelijk dat de stad enorm geleden had door de bombardementen door de JNA en de daarop volgende gevechten tussen de Kroaten en de Moslims. Hele wijken lagen totaal in puin en de alle huizen vertoonden kogelgaten en/of granaatinslagen.

De stad was zo zwaar beschoten dat elke steen wel meerdere keren geraakt leek en ook alle bomen leken wel “doodgeschoten”. Ondanks alle verwoestingen was het een stad die enorm leefde. Overal liepen mensen op straat, of stonden in groepjes te praten en natuurlijk waren er overal mensen die hun waren aan de man stonden te brengen. In het centrum leek het zelfs even idyllisch vanwege de prachtige, door bomen overkoepelde lanen, maar toen ik naar links en rechts keek, bleek dat alle huizen getekend waren door het oorlogsgeweld. Opeens reden we één van de meest verwoeste gedeeltes van Mostar binnen. Het is moeilijk te beschrijven hoe dit er uit ziet en zelfs foto’ s geven geen totaalbeeld van de verwoestingen. Toch was aan het wasgoed dat op sommige plaatsen te drogen hing, te zien dat er toch nog geleefd werd tussen deze puinhopen. Duidelijk waren ook alle opgeblazen bruggen te zien die ooit eens de eenheid van de stad symboliseerden.

De kale vlakten rondom de stad waren vreselijk onveilig vanwege de mijnen die er lagen. In Bosnië-Hercegovina hebben de mensen de gewoonte om de mijnenvelden te markeren. Overal waar je reed zag je deze markeringen en doordat niemand van de bevolking het in zijn hoofd haalde om naast de weg te lopen moeten alle gebieden rondom Mostar wel bezaaid met mijnen liggen. Ik kan je garanderen dat er een doodste stilte in de vrachtwagen heerste die alleen werd onderbroken door af en toe een vloek of een krachtuitdrukking. We kregen pas weer praatjes toen we ergens langs de weg moesten pissen. Diep onder de indruk vergaten de meesten dat ze hier als militair waren en de meeste lieten dan ook hun wapen in de 4 tonners liggen.

Overal zagen we UNPROFOR-troepen, waaronder SPABAT (Spanje), die proberen het leven van de burgers weer een beetje te normaliseren. Toen we stad achter ons hadden liggen staken we de Neretva weer over via een pontonbrug en reden we richting het noorden. Ook hier waren overal mijnenvelden en natuurlijk de ene puinhoop na de andere, de ene loopgraaf na de andere en overal posten van de ABiH (Het Bosnische regeringsleger). Opvallend was dat de mensen hier veel vriendelijker op een VN-konvooi reageerden dan in het Kroatische gedeelte.

Na nog enkele totaal vernietigde dorpjes te hebben gepasseerd voerde de weg nog steeds langs de oostelijke oever van de Neretva. Deze weg was in principe de beste noord-zuid route en aan het begin van de oorlog waren alle bruggen opgeblazen, waardoor deze route niet te gebruiken was. Genietroepen van de VN hebben al deze overgangen gerepareerd of vervangen door een alternatief zoals pontonbruggen of een andere soort geïmproviseerde brug.

Nog steeds passeerden we dorpjes in Neretva-vallei die allemaal de kenmerken van een (burger)oorlog droegen: begraafplaatsen, kogel- en granaatinslagen en mensen die druk bezig waren om bun primaire levensbehoeften bij elkaar te sprokkelen.

Na een lange rit kwamen we tenslotte aan Santici, een klein plaatsje in de Kroatische Vitez-pocket, waarin behalve een gedeelte van het Nederlands Transportbataljon, ook een Nieuw-Zeelandse eenheid infanteristen en een Belgische transporteenheid zijn gestationeerd.

TERUGBLIK in 2018

Ons bezoek in April 2018 liet een opgeknapt Mostar zien waar volop gebouwd wordt. Echter enkele stappen buiten het oude stadcentrum is duidelijk de virtuele grens tussen Bosnisch en Kroatisch Mostar te zien lang de Boulevard. Mensen van beide groepen overschrijden deze lijn bijna niet en nog steeds wordt Mostar de meest verdeelde stad van Bosnië genoemd. Hoe je “bekeken” wordt is afhankelijk van de afkomst van je vader. Of je moeder Kroaat, Bosniër of Serviërs is doet er niet toe.

Hier staan ook nog verwoeste gebouwen uit oorlogstijd waar niemand zijn handen aan “wil branden”.

Echter het gros ziet er super toeristisch uit. Hieronder een overzicht van de toen en nu. Stari Most tijdens de oorlog.

Oh Mostar

Oh Mostar, stad van emoties

Van culturele devoties

Stad waar volkeren zijn samengegaan

Oh Mostar wat hebben ze je aangedaan

 

 

Waar eens de oude brug de oevers van Neretva samenbracht

Rest nu niets meer, dit symbool van vrede is verkracht

De oude brug was des stedes kloppend hart

De resten vertellen een verhaal van pijn en smart

 

 

Neretva’s vallei toont nu een nieuw contrast

Het vuur van de oorlog heeft de hoop verast

Aan één oever moeten kinderen warmte en eten ontberen

Aan de andere kant, mensen in restaurants, het lijkt ze niet te deren

 

 

Oh Mostar, je ziel is voor de waanzin gezwicht

Een stad met een nieuw, droef gedicht

Een stad waar eens cultuur en religie konden samengaan

Toont nu het kwetsbare van “beschaving” aan

 

 

Hoeveel steden zijn als jij hun ziel ontnomen

Hoeveel “Mostars” moeten er nu nog komen

Voordat de mensen eindelijk bevroeden

Dat in een oorlog alle partijen moeten bloeden

Oh Mostar

 

 

Sander Bruijne

(UNMO in 1994)

 

Hoofdstuk 3

Donderdag 1 december 1994

De volgende dag reden we vroeg weg, eerst langs Busovaca, waar een deel van de L6-rotatie al in viertonners stonden te wachten. Deze groep had wegens capaciteitsproblemen in Santici de nacht in Busovaca moeten doorbrengen. Vlak na Busovaca eindigde het Kroatische gebied abrupt bij een benzinestation dat werd bemand door Kroaten, Moslims en VN-ers die de twee partijen uit elkaar moesten houden, en ging het over in Moslimgebied. De route voerde door Kakanj, waar veel industriegebieden zijn gevestigd en waar de gevolgen van de oorlog weer zichtbaar waren. Het meeste verkeer in de omgeving bestond uit hulp­konvooien, VN-konvooien en transporten met militairen. Gewone auto’s waren hier bijna niet te zien en die rondreden waren bijna allemaal gevorderd door de BiH.

Vervolgens reden we via een verharde weg richting Sarajevo en ongeveer tien kilometer voor Sarajevo sloegen we af richting Breza en Vares. Langs de wegen waren veel Moslim-strijders te zien, die waarschijnlijk allemaal richting Sarajevo trokken of daar juist vandaan kwamen. Het was een erg mooie omgeving met in de verte schitterende bergmassa’s met sneeuw op de toppen. In de steden Breza en Vares was duidelijk te zien dat de mensen zich voor de winter aan het voorbereiden waren. Overal waar je keek zag je enorme stapels brandhout liggen. Bij flats, op balkons, bij huizen, overal. En dan ook nog al die mensen die met spullen liepen te slepen.

Vanaf Vares hebben we bijna constant over wegen gereden die niet op kaarten staan gegeven, tenminste niet op toeristische kaarten. Deze wegen zijn aangelegd door de verschillende genie-eenheden van VN-troepen. Deze wegen betekenen een grote aanslag op je schokgevoeligheid.

Net na een tunnel bleek dat sneeuwkettingen geen overbodige luxe waren, omdat de wegen spiegelglad werden. Het omleggen van deze kettingen duurde uren, want in Nederland hebben alle chauffeurs een zeer goede opleiding (maar niet heus) van Defensie gekregen en dit was de oorzaak dat deze handeling, die vrij makkelijk aan te leren was, enorm veel tijd in beslag nam. (Later zijn daar ook Kamervragen over gesteld, want het bleek dat toch deze opleiding verre van ideaal was).

Ondertussen kwamen er van allerlei konvooien langs rijden: militairen van Armija BiH, HVO-eenheden (Hvratski Vojnik Organisatija), UNHCR (United Nations Higher Commitee for Refugees), konvooien gesponsord door Saudi-Arabië en verschillende konvooien en patrouilles van PAKBAT (Pakistan), NORBAT (Noorwegen, Zweden en Denemarken) en BRITBAT. De Nederlandse VN-ers worden overigens soms spottend KIDBAT of CHILDBAT genoemd vanwege de relatief lage leeftijd van de meeste soldaten.

In Bosnië komen een groot aantal verschillende militaire groeperingen voor. De meeste komen voort uit het nu ontbonden federale regeringsleger, de JNA, voort. Toen Bosnië-Herzegovina in 1992 door de EG als zelfstandige staat werd erkend, werden de pro-Servische JNA-troepen (JNA = Jugoslavenska Narodna Armija) in dat land ontbonden. Zeker 15.000 van de 80.000 in Bosnië-Herzegowina gelegerde JNA-troepen vertrokken naar Servië.

De overblijvende voornamelijk Servische milities bleven achter om met hun materieel de strijd voort te zetten en door een eventuele sterke positie aansluiting bij Servië te verkrijgen. Naast de JNA bestond er vroeger ook nog een zogenaamde TO (Territorialna Odbrana), een soort reserveleger dat uit maximaal 500.000 man zou bestaan in oorlogstijd en dat opgebouwd was uit alle lagen van de bevolking. Deze TO, die geleid en georganiseerd werd door lagere overheden was vooral bedoeld voor het bestrijden van vijandelijke luchtlandingstroepen en het verdedigen van vitale objecten en kan enigszins vergeleken worden met de Nederlandse Nationale Reserve. De opzet van Tito was dat wanneer de Sovjet-Unie, die eigenlijk als vijand nummer één werd gezien, haar troepen in Joegoslavië zouden inzetten, deze door het federale leger zouden moeten worden vertraagd, waardoor de TO de tijd kreeg om de overal in het land aanwezige opslagplaatsen leeg te halen en een begin te maken met een guerrilla-oorlog.

Naast de JNA en de TO beschikte de Joegoslavische regering ook nog over partizanen-eenheden die in oorlogstijd hinderlagen moesten leggen en sabotageacties moesten uitvoeren. Na de onafhankelijkheidsverklaringen viel het JNA uiteen in een aantal kleinere legers:

–de VJ (Vojska Jugoslavia): het federale Servische leger, wat een voortzetting van het JNA was en uit 120.000 man bestaat waarvan 85.000 man zijn ingedeeld bij het Servische landleger. De bewapening bestaat uit 1.100 tanks, 520 zware artillerie-eenheden, 900 mortieren en 1.000 pantserwagens.

–het leger van de Bosnische Serviërs, de VRS (Vojska Republika Srbija) met 80.000 man in het reguliere leger en 30.000 man in kleinere milities. De VRS beschikt over 550 tanks, 1.700 stuks artillerie, 900 mortieren en 380 personeels­ voertuigen.

–de SVK (Srpska Vojska Krajina): de Kroatische Serviërs met zeven korpsen, met totaal 15.000 man, 150 tanks, 200 artilleriesystemen en 70 pantserwagens, verdeeld over de vier Krajina UNPA’ s. (United Protected Area’s)

–de ABiH (Armija Bosne i Hercegovine), het door de Moslims gedomineerde Bosnische regeringsleger wat verdeeld is in 70 brigades die ondergebracht zijn in 7 Korpsen die in totaal 80. 000 man bevatten.

Elk korps heeft een district onder beheer. De districten zijn: Sarajevo (Ie Korps), Tuzla (IIe), Zenica (IIIe), Mostar (IVe), Bibac (Ve), Bradina (VIe) en Travnik (Vlle). Het wapenarsenaal van het Bosnische regeringsleger bestaat uit 120 tanks (vooral zeer oude types), 650 zware artilleriesystemen, 200 mortieren en 30 pantservoertuigen. Naast de BiH zijn nog een aantal Moslimstrijders uit verschillende landen (waaronder Afghanistan en Tsjetsjenië) in Bosnië actief. Ze treden naast het Bosnische regeringsleger op maar vechten vaak ook op eigen houtje.

–de HV (Hrvatski Vojska): het Kroatische nationale leger bestaande uit 114.000 man verdeeld over zes militaire districten. Hun bewapening bestaat uit 200 tanks, 2.000 artilleriesystemen, 520 mortieren en 250 pantserwagens.

–de HVO (Hrvatski Vijece Obrane): het leger van de Bosnische Kroaten wat regelmatig wordt versterkt met eenheden van de HV. De 60.000 manschappen beschikken over 75 tanks, 80 pantserwagens en 500 stuks artillerie van verschillend kaliber.

 

 

Dat de wegen in Bosnië veel van de voertuigen eisten bleek wel uit het feit dat opeens de aandrijfas van een van de viertonners brak met als gevolg dat de daarin zittende mensen moesten verdeeld over de rest van de vrachtwagens en de kapotte vrachtwagen moest worden gesleept. Veel belangstelling van locals toen men bezig was om de kapotte aandrijfas onder de vrachtwagen vandaan te slopen.

Ondertussen zaten we al een flinke tijd op route SKODA, die bekend als een van de slechtste noord-zuid-verbindingen. We klommen steeds hoger en hoger via steile “wegen” en haarspeldbochten. Vanaf grote hoogte hadden we een schitterend uitzicht over de omgeving. Bij de top aangekomen was het weer steil naar beneden, maar dit ging niet soepeltjes. Vanaf beneden kwamen ook enorme vrachtwagenkonvooien naar boven gekropen en soms stonden we een uur te wachten omdat we op een burger- of een UNHCR konvooi stuitten. En erg makkelijk is het niet om op route Skoda twee konvooien langs elkaar te wurmen.

Door de vertragingen moesten we uren door het donker rijden, waarvan ook een gedeelte door een gebied wat kort daarvoor nog door de BiH gezuiverd was van struikrovers. Toen we aankwamen in Lukavac, waar we werden opgewacht door “ouwe en nieuwe poep” die ons welkom heetten onder het geroep en gekrijs van “versen”. Dit is eigenlijk wel een van de meest zielige gebruiken. Mensen die al langere tijd in Bosnië zitten, vinden dat ze dan zo belangrijk zijn, dat ze zelfs hun kader soms als kinderen behandelen terwijl deze vaak al jaren in het leger zitten. Dit gebruik was volgens mij vooral in gebruik onder (redelijk gefrustreerde) dienstplichtigen en in sommige onderdelen werd het zo erg doorgevoerd dat de versen maar de mindere karweitjes moesten doen.

In het kamp werden we opgevangen door onze luitenant, Wytse van de Velde, en onze sergeant-majoor, Joop Witzand, die allebei al een week eerder waren gearriveerd met een groep sleutelfunctionarissen. Ze namen ons mee naar de eetzaal waar de overste Modderman in het kort de huisregels van “Luka Parcs” uitlegde en ons vertelde dat we de volgende dag een introprogramma zouden krijgen.

Opleidingen in Nederland

Om voorbereid te worden voor het ruige terrein en de onvoorspelbare weersomstandigheden in Bosnië was een extra deel in de rijopleiding van de chauffeurs gevoegd. Wegens bezuinigen werd deze driedaagse rijoefening in de Eiffel geschrapt, waardoor dienstplichtige hun Joego-opleiding afbraken en ook vakbonden en instructeur aan dienstplichtigen het advies gaven om vooral niet te gaan. Door de omstandigheden van lange dagen, slechte wegen en slecht weer en rijden onder spanning vanwege de oorlogsomstandigheden was dit eigenlijk een onaanvaardbaar risico. Gelukkig heeft de VVDM (vakbond voor dienstplichtige militairen) dit aangekaart bij de juiste plek in de organisatie en Kamervragen laten stellen waardoor dit deel van de training toch weer, later in 1995, is ingesteld.

Hoofdstuk 4

Vrijdag 2 december 1994

De volgende dag na het appel begon de introductiedag wat onder andere een groepsgesprek met de raadsman Snels inhield, die uitlegde wat voor gedenkdiensten er op zondag werden gedraaid en wat er eventueel gedaan werd met mensen die in een zogenaamde dip zaten. Daarna kregen we voorlichting van een adjudant van de Sectie Battle Intelligence en Contra Intelligence, S2, en ook wel sectie stiekem genoemd. De S2 vertelde wat zijn functie inhield. Hij deed hierbij net of hij uitzocht waar welke groepering zat en dat hij kon vaststellen wanneer en waar een offensief begon, maar volgens mij hield zijn taak niet meer in dan een totaal verslag te maken van alle informatie die de VN verzamelde en wat hoofdzakelijk gedaan wordt door UNMO’s (United Nations Monitors). Wel wordt verwacht dat S2 ook inschat wat de sfeer onder de bevolking is van Lukavac, wat betekent dat er ook enige contacten moeten zijn tussen de notabelen van het dorp en hem.

Hij maakte ons nog eens duidelijk dat we strikt neutraal moesten blijven en als waarschuwing vertelde hij een verhaal over een Nederlandse UNMO in de Bihac-pocket die geld voor de BiH vervoerde, omdat hij het zo zielig vond dat de Moslims door de Serven werden overheerst. Voor zijn eigen veiligheid had hij van de BiH een M-16 gehad om de bedragen geld die soms meer dan een ton bedroegen, of liever gezegd zijn leven te verdedigen bij een eventuele overval. De man werd overigens later in Nederland berecht en tijdens zijn rechtszaak zei hij dat hij totaal geen spijt had gehad van zijn daden en dat hij ze zou herhalen wanneer hij er weer de kans voor kreeg. Dit was nu typisch een voorbeeld van hoe het niet zou moeten. Maar in voormalig Joegoslavië zijn er zoveel voorvallen te melden van mensen van de VN die toch partij trokken voor één van de strijdende groeperingen.

Dit is overigens niet onbegrijpelijk wanneer je je realiseert dat sommige VN-militairen of waarnemers hebben moeten zien gebeuren dat er voor hun ogen de mensenrechten op de meest grove manieren met voeten getreden werden. Voor sommige is het dan wel zeer moeilijk om neutraal te blijven, vooral als je geen totaaloverzicht hebt op schendingen, waaronder etnische zuiveringen, verkrachtingen, martelingen en terechtstellen van bepaalde minderheden. Wanneer je je echter beter verdiept in de achtergronden en gebeurtenissen tijdens het conflict kom je tot de conclusie dat alle strijdende partijen zich schuldig maken aan oorlogsmisdrijven en dan wordt je wel gedwongen tot een strikt neutrale houding.

Voor de oorlog werkten er ongeveer 3.000 man, maar nu lopen er alleen een paar bewakers rond. Doordat deze bewakers nogal eens dronken waren was de Genie enkele maanden geleden genoodzaakt om aan het eind van de weg die door het kamp loopt een defence-wall te plaatsen, omdat de bewakers in dronken buien, die ze vaak hadden, hadden gedreigd over het kamp te schieten. Het terrein wordt voor DM 60.000 gehuurd en is daarmee het duurste VN-terrein van heel Bosnië. Bij de huur zaten ook zo’n 60 mensen in die van allerlei werk doen op het kamp zoals kleren wassen, schoonmaken, eten bereiden, barbediening en natuurlijk de onmisbare tolken.

Vanuit de fabriek loopt een lopende band dwars door het kamp. Deze is aan het begin versperd met prikkeldraad en verbonden met struikeldraden met flits- en schrikgranaten, om zo eventuele indringers af te schrikken.

Op het kamp was de regel dat we altijd ons wapen op de man hadden. Volgens verhalen zouden, toen het terrein verkend werd door commando’s en de eerste beginselen werden gemaakt met het opbouw, veel indringers het kamp geprobeerd hebben te betreden. Hierbij moet ook geschoten zijn en om toch de bevolking te blijven af te schrikken was de beslissing genomen dat we met ons wapen zouden rondlopen.

Hoofdstuk 5

Zaterdag 3 december 1994

Vanmorgen werd tijdens het appel een brief voorgelezen die gestuurd was vanuit “Paprika” (Paparaca). Op dit moment staat daar een Support Command konvooi met diesel dat daar vast werd gehouden door de Bosnische Serviërs. Het was allemaal begonnen met het bombarderen van het vliegveld Ubdina, een Servisch vliegveld in Kroatië, van waaruit Servische vliegtuigen opstegen om de belegerde enclave Bihac te bombarderen.

Bihac en de relatie tussen het lokale opperhoofd Abdic was ook al één van die rare kronkels van het conflict. Fikret Abdic was een Bosnische Moslim en een tegenstander van de Bosnische regering. De troepen van Abdic speelden een dubieus spelletje. In de zomer van 1993 was Abdic verdreven door het vijfde Korps nadat hij zichzelf onafhankelijk had verklaard en was daarbij al zijn fabrieken, waar hij eigenaar van was, kwijtgeraakt. Na zijn verdrijving was hij direct bij de Serviërs om hulp gaan vragen en met zijn vele geld had hij veel mensen geronseld uit de vluchtelingenkampen. Door zij aan zij te vechten met de Serviërs probeerde hij zijn fabrieken weer terug te winnen. Tussen 1993 en 1995 was hij leider van de Autonome Provincie West-Bosnië wat het gebied rondom Velika Kladusa besloeg. Abdic en zijn mannen werkten samen met de Serviërs en vochten gezamenlijk tegen de overwegende Moslimbevolking in de Bihac- regio.

Voor de gevechten had eigenlijk niemand ooit van de enclave gehoord. Er was nooit erg veel gevochten en voor de UNMO’s was het mogelijk om zo af en toe even naar Zagreb te rijden om daar boodschappen te doen. Het vijfde legerkorps van de ABiH, voerde een kleine offensieve actie uit op de voormalige INA-kazerne net buiten Bihac-stad en de Serviërs werden tot verbazing van de Moslims vrij makkelijk verslagen. De Moslims buitten hun successen direct uit en stootten door tot Kulen Vakuf. Maar achter hun rug werd het al gauw een grote plundertocht. Dorpen worden leeggeroofd en afgeladen met vee, huisraad en andere kostbaarheden trekken de moslimplunderaars zich weer terug in Bihac-stad. Hoewel even uit hun evenwicht gebracht slaan de Serviërs, gesteund door hun broeders uit Kroatië en de opstandige moslimrebellen van Abdic, ongenadig hard terug. De Serviërs vallen aan op zeven fronten tegelijk en veroveren al snel grote delen van de Pocket en starten het beleg om Bihac, waar zeker 200.000 inwoners zijn gevestigd.

Bij het offensief worden vijf dorpen door de Serviërs veroverd en uit wraak worden deze dorpen zo vernield dat zelfs de funderingen worden opgeblazen.

De aanval op het vliegveld Ubdina was de hevigste aanval in het 45 jarig bestaan van de NAVO en werd uitgevoerd door 30 Amerikaanse, Britse, Franse en Nederlandse vliegtuigen. Doordat de Servische vliegtuigen al voor de 2e keer een aanval op de Bihac-enclave uitvoerden, werd door de VN een resolutie opgesteld waarbij de NAVO toestemming kreeg om dit vliegveld in het Servische deel van Kroatië (de Krajina) te bombarderen. Hoewel de startbaan tijdelijk buiten gebruik werd gesteld, reageerden de Serviërs met het argument dat de Moslims waren begonnen met een offensief. Hoewel dit formeel wel waar was, konden de Bosnische Serviërs, die gesteund werden door de rebellen van Abdic en de Kroatische Serviërs, het niet rechtvaardigen om dan toch maar de safe area Bihac onder de voet te lopen.

Maar ondanks de luchtaanvallen gingen de grondoffensieven gewoon door en de Serviërs dreigden ook met represailles. Op zaterdag 26 november gaat het dan ook goed mis. De Serviërs gijzelen zeventig verlofgangers van Dutchbat tijdens hun rit vanuit Srebrenica, die op weg waren naar Zagreb, en twintig militairen van Support Command uit Lukavac, die met een brandstofkonvooi op weg waren naar de enclave. Waarom het gebeurde werd er niet bij verteld en er kon alleen maar gegokt worden naar het hogere doel wat men wilde bereiken.

Ondertussen zijn de jongens van het klasse III konvooi gelegerd in Papraca, vlakbij Zvornik. In de brief die op het appel werd voorgelezen, vertelden ze dat ze goed werden behandeld en dat er de avond ervoor een schaap was geslacht en aan het spit was geregen en dat speciaal voor hen. Wow, wat een lieverdjes die Serviërs.

In Nederland werd het nieuws beheerst door de gijzeling van “onze jongens” en door het thuisfront-comité van de Landmacht werd er in alle haast een speciale dag in de Kromhout-kazerne georganiseerd en vanuit Utrecht had de achterban contact met de “gegijzelden”.

Op 2 December werden de verlofgangers uit Srebrenica vrijgelaten. Uit hun verhalen bleek dat ze niet echt slecht waren behandeld en zelfs elektriciteit en een kachel tot hun beschikking hadden. De BSA-¬leiding bood zelfs de enige vrouw in het gezelschap aan om haar onder te brengen in een hotel, maar daar wilde ze absoluut niets van weten.Ook Mladic, de BSA-commandant, kwam hun opzoeken in een gestolen en overgespoten Mercedes-Benz van het Nederlandse leger, maar een dag later meldde diezelfde Mladic dat het vrijlaten even zou gaan duren omdat hij de plaatselijke commandant niet kon bereiken. Uiteindelijk kwamen de verlofgangers aan in Schiphol na een enorme vertraging in Zagreb vanwege het slechte weer aldaar. Wat kunnen journalisten dan ook nog een keer enorm stomme vragen stellen aan beroepsmilitairen als “Gaat u over twee weken weer terug?” En dat terwijl ze weten dat die militairen alleen maar met verlof gingen en hun missie tot in januari 1995 zou gaan duren.

Vandaag heeft de sergeant-elektro, Toon Jansen, ons een groot deel van de elektrische voorziening laten zien. We hebben wat geoefend met de 75kW aggregaten, deze af moeten koppelen, ze weer aan moeten sluiten, parallel laten draaien en vervolgens weer gewoon moeten laten draaien. De compound heeft twee energievoorzieningen. Een groot gedeelte draait op stroom geleverd uit Tuzla, maar bij uitval, en dat gebeurt regelmatig, wordt dat gedeelte overgeschakeld op aggregaten die dan opgestart moeten worden. Een ander gedeelte, zoals de MGD, het wachtkantoor en de genie- en herstelruimten draaien altijd op aggregaat- stroom. Vanaf maandag zal de stroom uit Tuzla vervangen worden door stroom die regelrecht uit de fabriek wordt geleverd en waarvan tevens een groot gedeelte van de verwarming vandaan komt. Dit zou betekenen dat de energie voorziening constanter gaat worden.

Vanaf volgende week dinsdag is Toon Jansen samen met Ben Verbakel een week naar Santici om het daar net zo aan te sluiten zodat de aggregaten beter belast worden. Worden Alex Vermeer en ik lekker voor de leeuwen geworpen, want de andere Elektro-soldaten gaan dan ook al op verlof. Overigens is het op de compound de gewoonte dat de zaterdag als onderhoudsdag wordt gebruikt. Dit betekent containers opruimen, aggregaten nakijken en eventueel olie bijvullen en kamer- en wapenonderhoud. Verder werd de keuken aan ons getoond, waar overigens ook nog Britten aan het kijken waren die namelijk zelf ook van plan waren om een keuken aan te schaffen.

Aan het eind van de middag hadden we nog een werkbespreking gehad met de luitenant. Hij besprak de “regeltjes” die binnen de genie gelden en nam eventuele komend werk door. Overigens staat de genie bekend als een van meest hechte groepen, nooit echte ruzies, er wordt nooit gejat en de sfeer is er zeer goed. Na het avondeten, wat overigens beter is dan in Ossendrecht, mocht ik een minuutje naar huis bellen. Daarna heb ik onze kamer aangekleed met kerstlichtjes, wel een beetje vroeg maar wel gezellig.

Vanavond hoorde ik (bewust) de eerste geluiden van oorlogsgeweld: een zware dreun (mortieren?) en wat salvo’s klein kalibervuur. De confrontatielijn ligt hier op 6 kilometer afstand en dit feit klopt totaal niet met hetgeen in Ossendrecht werd verteld. Misschien dat in de winter de confrontatielijn van ons af schuift, omdat de Moslims dan in het voordeel zijn vanwege bun relatief grotere aantal infanteristen. De Serviërs worden door sneeuwval dan beperkt vanwege hun overmacht aan zware wapens. Op dit moment probeert de UN het embargo te intensiveren tegen Servië, maar Rusland stemde tegen met een veto.

Terugblik in 2018

Bosnie is nog steeds een van de meest corrupte landen van de wereld. Een goed voorbeeld is dat Fikret Abdic nu burgemeester is in Velika Kladusa, vlakbij Bihac.

In de jaren tachtig werd Abdić directeur van het overheidsbedrijf Agrokomerc, dat voornamelijk actief was in de voedselindustrie en in de farmaceutische industrie, in Velika Kladusa. Bij zijn aantreden was Agrokomerc een van de meest noodlijdende bedrijven van Joegoslavië , maar onder zijn leiding werd het al snel een succesvolle onderneming. In 1987 werd Abdić ontslagen en gearresteerd onder verdenking van fraude. Na zijn vrijlating deed Abdić zijn intrede in de politiek kreeg in 1992 meer stemmen dan Izetbegović, maar gaf om onduidelijke redenen toch de macht aan de laatste. In augustus 1994 viel de Autonome Republiek van West-Bosnië. Abdić vluchtte met een leger van ongeveer 1000 aanhangers. Kort daarna, in oktober 1994, veroverden de Bosnische Serviërs een groot deel van het gebied. Abdić richtte gedurende de winter een regering in ballingschap op, en keerde in het voorjaar van 1995 terug naar de regio Velika Kladuša. Hij wist de regio te heroveren, totdat hij in augustus 1995 voorgoed verslagen werd door een gecombineerd moslim-Kroatisch offensief.

Abdić zelf vluchtte naar Kroatië en verkreeg daar het staatsburgerschap. In juli 2002 werd hij schuldig bevonden en veroordeeld tot twintig jaar gevangenschap. In 2005 verminderde het Kroatische Opperste Gerechtshof deze straf naar vijftien jaar. Op 27 april 2012, nadat hij tien jaar van zijn straf had uitgezeten, kwam Abdić vrij en is nu een paar jaar burgemeester.

Hoofdstuk 6

Maandag 5 december 1994

Nieuws overzicht Bosnië.

Nog steeds zijn er VN-eenheden die geen FOM (Freedom Of Movement) hebben of te wel ordinair gegijzeld zijn, zoals blijkt uit de berichten dat 55 Canadezen hun kamp niet afkunnen. Het militaire nieuws is dat in Olovo “Black Swans” zijn gesignaleerd. Deze elite eenheid is een onderdeel van de Vlle ABiH-Brigade en worden meestal op plaatsen gesignaleerd waar over korte tijd een aanval van de ABiH zal worden gelanceerd. Ondertussen is Kupres veroverd op de Serviërs op 3 November 1994 door de ABiH. Kupres mag wel gezien worden als één van de eerste successen van het gezamenlijk optreden van de Moslims en de Kroaten sinds het Washington Agreement welke getekend was in Maart 1994 om de vijandigheden tussen de Moslims en de Kroaten te laten eindigen en daarmee was de oprichting van de Bosnische Federatie een feit. De Moslims waren vanuit het noorden aangevallen terwijl Kroatische militairen een offensief waren begonnen vanuit het zuid­ oosten. Het was een van de successen van de Moslims in de oorlog die nu al 31 maanden duurde. In het voorjaar hadden ze in centraal Bosnië al een aantal gebieden veroverd, in Oktober hadden ze ruim 200 vierkante kilometer in de buurt van Bihac veroverd en hoewel ze later terug werden gedreven liet het toch wat van hun kracht zien. Daarna lanceerden ze een offensief vanuit de Berg Bjelasnica richting Tmovo, ten zuiden van Sarajevo. En nu hadden ze het gepresteerd om Kupres te veroveren en verwacht wordt dat ze binnenkort richting Donji Vakuf zullen optrekken.

Nog steeds is de brandstofhoeveelheid in Srebrenica-enclave dramatisch laag, de meeste patrouilles moeten te voet worden uitgevoerd, hierdoor bestaat steeds de dreiging dat de observatieposten rondom de enclave moeten worden opgegeven, waardoor de “ogen van de VN” aan de randen van de enclave dreigen te verdwijnen. Tekort aan voedsel in de enclave leidt ook tot ongeregeldheden tussen de autochtone bevolking en de vluchtelingen. Volgens Overste Evers (Commandant van Dutchbat 2) is er niet meer dan 5 dagen voedselvoorraad in de enclave. In Bihac moeten zelfs de Bengalese blauwhelmen voedsel op de zwarte markt kopen en een zak meel kost bijna 1000 gulden. Volgens VN topman Boutros Ghali moeten alle enclaves definitief worden gedemilitariseerd. Dit om te voorkomen dat “de mogelijkheid bestaat van een partij (de Moslims dus) om daar wapens en manschappen samen te trekken die een aanval van een andere partij (de Serviërs) kan uitlokken”. Hiervoor zouden dan 34.000 manschappen nodig zijn.

Lukavac

Nou, die Boutros Ghali is echt wel een lachertje. De enclaves waren er door de agressie van de Serviërs en niet omdat de Moslims zo graag in een enclave woonden. Dan is het wel normaal dat je jezelf op zijn minst verdedigd en kan je ook wel wat agressie verwachten. Betekende dus wel dat er dan in Srebrenica 5000-6000 VN militairen moeten zijn gelegerd wat dus 10x hoger is dan nu het geval is en dan ook met serieuze wapens en “Rules of Engagement” om dit af te dwingen. Dat lijkt redelijk onwaarschijnlijk. De VN landen vonden het plan overigens veel te overdone, dus blijft iedereen maar aanklooien.

Vanmorgen zijn we begonnen met het winterklaar maken van de elektrische installaties. Deze werkzaamheden bestonden vooral uit het bevestigen van plastic rondom stekkerverbindingen die in de buitenlucht liggen. Vervolgens een wandcontactdoos vervangen in de kamer van de sergeanten Louis en Pierre. Het blijkt wel dat gebouwen erg oud zijn, omdat er nog katoenen isolatie aangetroffen werd in bedrading. Vandaag solliciteerden een aantal mensen van het COMCEN om elektrisch geroosterd te worden. Ze klimmen steeds over een hek waaronder drie stroomrails lopen die gewoon onder spanning staan (380V en weet ik hoeveel Ampère).

Vanmiddag had ik eindelijk even tijd en zin om m’n bed te renoveren en zo van mijn rugpijn af te komen. Eindelijk nu een goede lattenbodem en geen een meer met 15 cm tussenruimte tussen de latten. Snap niet dat iemand daar een half jaar op heeft kunnen slapen. Misschien lig ik nu eindelijk goed? Om 16.30 begon de genieborrel. Eerst hebben we eten gehaald in de eetzaal, waarna we in de Kolenkit (de bar van het kamp) gingen eten. Tot verbazing van de bardames gingen we direct aan het bier (normaal wordt er pas om 20.00 alcohol geschonken) en daarna hieven we het Pontenierslied aan:

Wij zijn de mineurs van het Nederlandse leger

En pikhouweel is ons niet onbekend

Sodeju

En iedereen mag het weten

Wij krijgen vanavond uienrats te eten

En moeder de wasvrouw staat aan de deur

Dat is de roem van elk mineur

Dat is de roem van elk mineur

Sodeju

Daarna moesten de “versen” van Lima-6 zich voorstellen en werden er drie soldaten bevorderd tot soldaat-1 en twee tot korporaal.

Deze werden eerst ritueel “gedoopt” met bier, maar van ons kregen ze nog iets extra’s, namelijk chocomelk, cola en sinas. Na zo’n doop ben je wel gedwongen om met kleren aan een douche te nemen, anders krijg je die zooi nooit uit je kleren.

Dinsdag 6 december 1994

Vandaag zijn een aantal mensen van de genie, samen met twee Zweden naar Tuzla om daar een beetje te kijken waar je spullen kon kopen voor de loodgieters en de elektriciens.

Ze kwamen in een fabriek die niet alleen elektro- en loodgietersspullen, maar ook tot iedereens verbazing mortieren en andere wapens produceerde. Bepaalde productiehallen gingen dan ook direct dicht. De “directeur” vertelde dat hij fabrieken had in Kroatië, Libië, Duitsland en nog een stel andere landen. In de fabriek stonden moderne machines zoals freesbanken en stelbanken. Natuurlijk kwam er ook weer slivovitsj op tafel, de volksdrank bij uitstek. De directeur kon ook wel een paar “wijfies” regelen en AIDS was er toch bijna niet, beweerde hij………

Hoofdstuk 7

Woensdag 7 december 1994

Nieuws overzicht Bosnië.

Langs de grenzen van de Moslim-corridor zijn de beschietingen verhevigd en elite-eenheden uit Lukavac zijn in de Sector South-West gezien. Op het moment is er maar één Noord-Zuid route in Bosnië omdat de anderen niet veilig zijn of doordat bruggen in een slechte staat verkeren. In de Posevina-corridor wordt zwaar gevochten. Toch heeft de BSA lang niet al haar eenheden in de strijd betrokken. Ten oosten en westen van de Moslim-corridor liggen zeker 4 verse korpsen, die alle vier de sterkte van een divisie hebben en tevens op volle oorlogssterkte zijn. In Potocari (Srebrenica) sloegen granaten in het kamp van DUTCHBAT. Tevens werd ook een OP van de Zweden getroffen door 15 granaten van de BSA. De Zweden waren ongedeerd en een aantal ervan was ‘s middags zelfs in Lukavac. De aanval moet waarschijnlijk gezien worden als een soort verlate wraakactie omdat de Denen, ook behorende bij NORBAT, meer dan 100 tankgranaten in Sugar Hill hebben geschoten als antwoord op de langdurige pesterijen van de Serven. De Serven hadden als eerdere vergelding de weg tussen Tuzla en Srebrenica, waarover al de voorraden voor DUTCHBAT in Srebrenica werden vervoerd, dichtgegooid.

Lukavac/Simin Han/Jajici (OP T2)

Dit keer was er voor Eric Huibers en mij geen appel. Wij moesten de Mercedes-Benz inladen met elektromateriaal voor een opdrachtje bij OP-Tango 2, een observatiepost van de Bravo-compagnie van de Luchtmobiele Brigade. Net buiten Simin Han, in de heuvels van Jajici in de zogenaamde Sapna vinger, is in 1994 een observatie post (OP Tango 2) gebouwd om de gevechten tussen Bosnische Serviërs en Moslims te observeren. Vanuit OP-T2 had je een goed kijk op Airbase Tuzla en Sugar Hill. Deze heuvel/berg, die eigenlijk Vis heette, was een zwaar beschermde artillerie post van de Serviërs waaruit ze vrij schootsveld hadden op Moslim gebied. De Sapna vinger (eigenlijk een aantal heuveltoppen) was omsingeld door de Serviërs maar is in de oorlog nooit veroverd. In het begin van 1994 was OP-T2 bemand door Zweedse militairen van Norbat (1.400 Deense, Noorse en Zweedse militairen). Norbat was als enige UNPROFOR-eenheid uitgerust met 10 Leopard tanks, dat tegen de zin was van de leiding van UNPROFOR maar die menig was genegeerd. Op 29 April 1994 beschoten de Serviërs voor ze zoveelste keer het gebied rondom OP-T2 met artillerievuur en zware mortieren. De Denen besloten om hun collega’s van Nordbat bij te staan met hun Leopard tanks maar deze tanks werden beschoten met artillerie, mortieren en antitankwapens. In het 2 uur durende gevecht (1e vuurgevecht van de Denen sinds de 2e Wereldoorlog) schoten de Denen 72 105mm tankgranaten (44 brisant, 9 fosfor en 19 pantser doorborend) en vernietigde verschillende artillerie stukken, bunkers en een munitiedepot, dus gaven de Serviërs flink op hun falie. De Serviërs gaven op 9 man te hebben verloren, maar er zijn berichten dat zeker 150 Serviërs sneuvelden voornamelijk door het exploderen van het munitiedepot. Hierna werd het een stuk rustiger maar met het grote nadeel dat de bevoorrading van Srebrenica door Support Command vanuit Lukavac min of meer tot stilstand kwam.

We zijn eerst een alternatieve route door Tuzla gereden, want we hadden alle tijd en waarom zou je de omgeving dan ook niet een beetje kunnen verkennen. Net zoals veel Oost-Europese steden ontbrak ook een duidelijke structuur in deze stad. Duidelijk waren de verschillen te zien tussen de wrakke oude huisjes en de nieuwe flatblokken. Veel hiervan huisvesten de bijna 300.000 vluchtelingen die in en rondom Tuzla woonden. Regelmatig wordt Tuzla beschoten door de Serviërs en daarbij vallen vaak slachtoffers, wat ook bijna niet anders kan bij zo’n enorm op elkaar gepakte mensenmassa. Op Simin Han aangekomen eerst de betreffende elektro-sergeant gezocht die ons meer kon vertellen en hij vertelde dat we onder pantserbegeleiding naar boven zouden gaan. Voorop zou een YPR-pantserwagen met een .50 en een aantal infanteristen rijden, dan een MB, dan onze MB, vervolgens een viertonner met proviand, een Zweedse waterwagen en tenslotte nog een YPR. Van te voren was ons de instructie gegeven, dat wanneer we geshelled zouden worden, we door moesten rijden behalve wanneer de klep van de voorste YPR open zou gaan, want dan moesten we maken dat we daarin verdwenen. Overal langs de weg stonden wuivende mensen en ik had nog niet eerder zo’n pro­UNPROFOR sfeertje geproefd, maar dat kan ook bijna niet anders in een gebied wat zo vreselijk gehavend is door de BSA als dit.

Opvallend was dat dit gebied veel meer Islamitisch beïnvloedt was dan andere delen van Bosnië waar ik door gekomen was. Veel meer moskeeën, veel meer een Islamitisch gerichte dracht en dit was natuurlijk ook de reden dat dit gebied zo grondig in puin was geschoten door de Serviërs. Na enige tijd rijden zagen we rechts van ons Sugar Hill liggen. Op deze heuvels liggen zo’n beetje de zwaarst geconcentreerde stellingen van de Serviërs in Bosnië. Vanaf deze heuvels kunnen ze zo’n beetje heel Tuzla en de vallei er omheen en er voor beschieten. De dorpen aan de Moslimzijde van het front zijn allemaal getroffen en half in puin geschoten en daarom gedeeltelijk verlaten. In Tojsici kwamen we bij een roadblock van de ABiH aan waar de nodige papieren werden doorgewerkt. Rechts van mij lagen op een meter afstand antitankmijnen tussen de wegversperringen op het asfalt liggen. Erg roestig, maar waarschijnlijk levensgevaarlijk. Vandaar uit gingen we door een aantal totaal verwoeste dorpjes tot we bij een ander roadblock kwamen waar opnieuw ABiH stond en weer antitankmijnen op de weg lagen. De ABiH had haar post zo ingericht dat ze aan de goede kant van een flatblok en dus uit het zicht van de Serven stonden. Daarna gingen we de heuvels in. Op gezichtsafstand van de Servische linies en middenin de Moslimlinies reden we over een kronkelige weg richting de observatiepost. De huizen die links en rechts van de weg stonden waren voor het grootste deel totaal verwoest, misten het dak bijna allemaal of waren half weggebrand. Toch woonden er in bijna alle overblijfselen nog mensen, die bijna allemaal naar buiten kwamen om naar ons te zwaaien en het leek hier door al die ossen- en paardenwagens langs de weg wel de negentiende eeuw. Maar goed, enkele minuten later werd ons negentiende culturele gevoel weer verpulverd omdat we met iets uit de twintigste eeuw werden geconfronteerd. Links van de weg stond een Moslimtank, een Zastava of iets dergelijks, en het is één van de zeven tanks die de ABiH in dit gebied heeft gepositioneerd.

Na bijna een uur gereden te hebben van Simin Han kwamen we bij Tango II aan, wat een versterkt huis is dat wordt gehuurd van eigenaar van het verderop gelegen “huis”. Naast het huis was een uitkijkpost gebouwd waarop een TOW-2A en een .50 stonden opgesteld. De uitkijkpost wordt dag en nacht bemand door iemand die eigenlijk niets anders doet dan de hele tijd een beetje inslagen aan het tellen (turven) is.

In het huis moest een oude groepenkast worden vervangen door een nieuwe, eentje die geen storingen gaf en hiermee waren we de hele morgen bezig. Daarna zijn we gaan eten en even later zaten we ook in de uitkijktoren. Dichtbij zijn de Servische stellingen en verderop kun je het gebied zien liggen waar de confrontatielijnen het dichtst bij elkaar liggen. Volgens de “bemanning” van Tango II kon door een warmtebeeld-camera de beide partijen ‘s nachts man tegen man gevechten zien strijden. Nog verder naar rechts zag je Tuzla en Sugar Hill, terwijl verder naar links de bergen rondom Srebrenica zichtbaar waren. Ondertussen waren de ABiH en de BSA de hele dag al bezig om elkaar met mortieren te beschieten. Op het moment dat er granaten op 500 meter van de compound van insloegen stonden er gelijk een aantal Luchtmobielers en Eric en ik op de uitkijkpost, maar omdat de volgende granaat nog dichterbij insloeg, verzocht de bevelvoerende sergeant ons om van de post af te gaan en onze spullen bij elkaar te graaien voor een mogelijke fase rood. Direct daarna was er een weer een afvuurklap, even stilte, een hevig gegier en direct een daverende klap. Overal over de compound gierden de scherven en hoorde je ze inslaan in het dak en de muren. Gelukkig stond er een huis tussen de granaatinslag en de compound. Langs de weg lagen alle mensen pal in de modder om dekking te zoeken en wij hebben direct ons scherfvest en wapen gehaald en zijn de bunker in gegaan, want de volgende granaat zou best weleens op nul meter van de compound kunnen vallen. In de bunker stond voldoende etensvoorraad en water voor een groot aantal dagen. Natuurlijk zat iedereen in de stress, maar het natuurlijk het beste om de stemming zo ontspannen mogelijk te maken. De sergeant zat de hele tijd aan de telefoon, dus die had daar geen tijd voor. Toen hebben Eric en ik maar het voortouw genomen om te beginnen met sterke verhalen te vertellen. Natuurlijk ook een fotootje laten maken van ons eerste verblijf in de bunker, want zoiets maak je niet altijd mee.

Na 30 minuten werd door de kapitein in Simin Han bepaald – lekkere boel om dat op kilometers afstand te bepalen – dat we weer uit de bunker konden. Ondertussen was het leven langs de weg weer op gang gekomen en de weg langs de observatiepost is hier de enige waarlangs de ABiH de frontlijn in dit gebied versterkt. ‘s Middags hebben we de groepenkast afgemaakt en de anti-tankschutters nog blij gemaakt met een rol draad zodat het thermisch vizier van de TOW ook vanuit een aggregaat gevoed kon worden. Onder bescherming van een YPR gingen we weer terug richting Simin Han en op dat moment zat ik best redelijk in de stress, want je rijdt constant in zicht van de Serviërs en je weet nooit. Vlak voor Simin Han kreeg ik nog een gulle lach van een, in de tuin staand, knap Moslimmeisje toegeworpen en toen was eigenlijk mijn hele dag weer goed. Het rare is dat je op zo’n glimlach zo belangrijk kan vinden dat je dat weken later nog herinnert, terwijl je dat in Nederland meestal de volgende dag weer vergeten bent.

Vervolgens zijn we direct doorgereden naar Lukavac en daar was de beschieting al bekend, maar hadden ze ook al direct weer een ander klusje voor ons. De kachel van een van onze wachtposten was kapot en die moest gemaakt worden voordat de nachtwacht begon, anders zaten de wachten zo in de kou. ‘s Avonds hebben we nog een tijdje met Fransen van een transportkonvooi gekletst en we showden onze persoonlijke wapens aan elkaar, tot groot ongenoegen van een aantal sergeanten die natuurlijk bang waren dat we gaten in het plafond zouden schieten.

Terugblik 2018

Op 29 Maart 1995 werd Jeffrey Broere dodelijk getroffen bij een mortieraanval. (zie ook https://www.youtube.com/watch?v=EUTfXPMoO2U&feature=youtu.be) Na een inslag (of inslagen) vlakbij de bunker ging iedereen naar de bunker, maar op dat moment kwam er een granaat tussen het huis en de bunker. Jeffrey werd nog vervoerd met een YPR naar het Noorse hospitaal maar bezweek aan zijn wonden. Hij was 20 jaar oud en zou op 1 April 21 worden. Ik heb later begrepen dat deze beschieting geen “toevallige” afzwaaier was maar gepland door de Serviërs en de beschietingen voorafgaande aan deze beschietingen zouden zijn gebruikt om het midden van de OP te lokaliseren. Ben benieuwd of andere dit verhaal ook kennen?

Op 29 Maart 2015 (exact 20 jaar na Jeffrey’s dood) hebben de bewoners van Jajici en Kalesija een gedenksteen geplaatst op de plek waar de observatie post in het verleden stond.

Tijdens ons bezoek op 24 April kan ik eigenlijk wel alles heel goed herinneren van toen, zowel de huizen, de heuvels en de omgeving. Gelukkig is nu alles weer gerepareerd. De container die midden in de bunker stond, wordt nog steeds gebruikt maar nu als opslag. We hebben Mirza ontmoet, de huidige bewoner van het huis naast de OP. Hij vertelde ons dat hij heeft gevochten in de oorlog, toen nog een tiener, gelukkig leven zijn vader en moeder leven ook nog. Mirza is overigens nog op zoek naar een paar goeie Nederlandse koeien, die geven veel meer melk als zijn Bosnische koeien, dus als iemand nog een keer die kant op gaat? Het werd daar uiteindelijk een heel emotioneel momentje, toen ik daar stond te kijken richting Srebrenica kwam alles weer langs en naar boven, de inslagen, de geluiden van de scherven die langs joegen en voelde je als het ware een teleportatie naar 1994 terug. Het voelt dan ook nog steeds als een wonder dat ik nog leef na die dag, het had ook anders kunnen aflopen.

Hoofdstuk 8

Vrijdag 9 december 1994

Direct na het ochtendappel hadden we bunkeroefening, maar ondanks dat ik al in een echte bunker had gezeten en dat ik eigenlijk een rit als bijrijder had, moest ik persé meedoen met de oefening. Daarna ben ik begonnen met een nieuwe lichtinstallatie in de houtopslag aan te leggen, maar door gebrek aan goede houtschroeven wilde het niet helemaal vlotten en zeker niet toen ook nog bleek dat er geen goede kruisbitjes voor de oplaadbare schroefboormachine waren.

In de pauze had ik nog een gesprek met Dennis, een van de barkeepers. We kregen het over de oorlog en waarom hij niet aan het front zat. Hij vertelde dat hij vrijstelling had omdat hij bij ons werkte en hij wilde overigens ook totaal niet vechten. Hij had, net zoals alle gewone burgers, een vreselijke hekel gekregen aan oorlog, die volgens hem door de heren politici in stand werd gehouden. Hij was vroeger overtuigd communist geweest, tenminste als je van overtuigd zijn kan spreken. Alsof dat je nu 18 bent, en niet in een god gelooft, maar wel in peace en gelijke rechten. Ik vroeg hem ook naar het principiële verschil tussen de Islam in het Midden-Oosten en die in Bosnië. Volgens hem waren er in principe geen verschillen in godsdienstig opzicht, maar was er wel een strikte scheiding tussen kerk en staat. Ook was er een strikte scheiding tussen culturele Moslims en gelovige Moslims. Zoals zijn vader Moslim was, maar die ging nooit naar de Moskee. En voelde zich daarbij ook nog Bosniër. En waarom, vroeg hij zich af, konden in de omgeving van Tuzla de Moslims (nu) wel redelijk goed opschieten met de Serven en de Kroaten?

De Moslims zijn niet een etnische groep, zoals de Serviërs, de Kroaten of de Montenegrijnen. In 1443 was Bosnië-Hercegovina ingenomen door het Turkse Rijk. De Bosnische bevolking had weinig tegenstand geboden omdat bleek dat de Ottomaanse overheersing, in verhouding tot de rooftochten van de Kroatische en Hongaarse (christelijke) ridders, nog niet zo slecht was. In de dertiende eeuw had Bosnië-Hercegovina korte tijd bestaan als onafhankelijke staat, toen door de invloed van de Bosnische Kerk van de Bogomills (een sekte met veel verwantschap met de latere Waldenzen) de veelal arme en uitgebuite bevolking zich onafhankelijk verklaarde. Deze uit Perzië afkomstige religie verlangde van haar aanhangers eenvoud en soberheid en dat lag dus precies in het straatje van de bevolking die enorme belastingen opgelegd kreeg van de Roomse en Byzantijnse kerk. Het bogomilisme kreeg steeds meer vaste voet en daardoor begonnen Kroatische en Hongaarse ridders, vaak de maffia van die tijd, met steun van de katholieke kerk kruistochten tegen de Bosnische bevolking. Na de verovering door de Turken kreeg de Bosnische bevolking het veel beter. De Turkse overheersing maakte namelijk direct een einde aan de adelstand die gewone burger schatten geld kostte, en door het ophouden van de geloofsvervolgingen en de tolerantie was het voor veel Bosniërs vrij aantrekkelijk om over te gaan tot de Islam. Ook een groot deel van de adel ging over, omdat ze daarmee wel bezittingen konden behouden. Etnisch gezien bestonden de Moslims dus niet anders dan uit (vooral vroeger) Bosniërs en Serviërs en een kleiner gedeelte uit Kroaten en andere Slavische nationaliteiten. De Turkse overheersing van een groot deel van de Slavische landen wordt nu nog steeds gezien als vloek, vooral bij de Serviërs. Op 28 juni 1389 waren de Serviërs onder leiding van tsaar Lazar, samen met de Bulgaren en de Bosniërs, die toen wel meevochten aan de kant van Serviërs, verslagen door de Turken in Kosovo in de buurt van Pristina op het zogenaamde Merelveld.

Kosovo wordt heden ten dage door de nationalistische stroming binnen Servië gezien als heilige grond en de vele Islamitische Albanezen, die na de slag Kosovo gingen bevolken en daar ook nog steeds wonen, zijn dan ook zeer geminacht.

Doordat het Turkse rijk op een gegeven moment verviel, werden de Slavische landen geteisterd door banditisme en anarchisme. Hierdoor verplaatste de Servische bevolking zich langzaam naar het noorden tot in Hongarije toe. Hierdoor kregen nog meer Albanezen de kans om zich in Kosovo te vestigen en de resterende Servische bevolking zo veel mogelijk uit te roeien. Het resultaat op lange termijn was dat heden ten dage de bevolking van Kosovo voor 90% uit Albanezen bestaat en dit is iets wat veel Serviërs niet willen weten. Na het ontstaan van Joegoslavië na de Tweede Wereldoorlog heeft Bosnië-Hercegovina weinig betekenis gehad op de onderlinge machtsverhoudingen in Joegoslavië. Tito gaf alleen enige autonomie aan Bosnië-Hercegovina om de macht van Servië en Kroatië een beetje de wind uit de zeilen te nemen. Daarnaast was het Tito die de Moslims een eigen etnische identiteit gaf. Tito ging tot deze stap over omdat hij hierdoor meer kans zag om banden aan te knopen met het Midden-Oosten, zodat hij hier zijn olie kon betrekken en niet afhankelijk zou zijn van zijn aartsvijand Rusland.

Onder andere door de politiek van Tito zijn de Moslims in een hoekje geduwd. Hoewel in de omgeving van Tuzla de Serviërs en Moslims redelijk met elkaar kunnen samenwerken is dit in andere gedeeltes dus totaal niet. Na de verovering van Kupres door de Moslims en de Kroaten hebben de Moslims in de buurt van Kupres chemische mijnen gelegd om zo het gebied te vrijwaren van offensieve aanvallen van de BSA, het leger van de Bosnische Serviërs. Verder werden aan de westelijke confrontatielijn van sector South-West veel gevechten tussen HV en HVO enerzijds en de BSA anderzijds gemeld. Door de inmenging van Kroatië is men bang geworden voor het verder oplaaien van de strijd. Hoewel het officieel verboden is voor Kroatië om troepen en manschappen te sturen naar Bosnië, echter de grens tussen Kroatië en het Kroatische Bosnië is eigenlijk helemaal geen grens meer.

In de buurt van het kamp in Lukavac van Support Command was het vannacht erg onrustig. De wacht meldde geweerschoten op 200 meter van het kamp, dat gevolgd werd door een zwaar mitrailleurvuur salvo. Even later kwam er twee pantserwagen van NORBAT langs rijden en aangenomen wordt dat de twee zijn beschoten en het vuur hebben beantwoord.

Hoofdstuk 9

Zaterdag 10 december 1994

In de krant is te lezen dat de Nederlanders zo licht bewapend zijn dat ze niet staat worden geacht zelfstandig een gevecht te voeren en daarbij altijd afhankelijk zijn van andere landen. Dat is wel een fijne conclusie voor Dutchbat in Srebrenica, die volledig is verstoken van hulp van buitenaf door grondtroepen.

Vannacht was het volgens Adina, één van de tolken die voor Support Command werkten, erg rustig in Tuzla geweest en deze rust had naar alle waarschijnlijkheid te maken met het mistige weer. Bosnie is dan ook zeer mistroostig met al die luchtvervuiling en verwaarloosde infra. Toch was het op andere plaatsen in Bosnië heel ander weer met heel veel sneeuw. Een kraan van de genie, samen met een Mercedes-Benz als begeleiding, moesten dan ook naar route MARIO om daar een Nederlandse vrachtwagen te bergen die door de hevige sneeuwval in de problemen was geraakt.

Later op de dag kregen we het bericht dat het konvooi beschoten was door de Serviërs en dat een aantal wagens getroffen waren door klein kaliber vuur en elke auto wel een geraakt werd. Vooral de chauffeur Jos van de kraan had erg veel geluk gehad omdat de kogel hem rakelings had gepasseerd. Bij de post van vandaag zaten 35 brieven en kaarten, dus ik kon m’n middag wel ff lekker op bed doorbrengen.

Vanavond zijn we met een aantal mensen van de genie naar NORBAT geweest om daar een nieuwe bar in te wijden die door de genie daar was gebouwd.

Hoofdstuk 10

Zondag 11-12-1994

In de middag zijn we met een aantal mensen over een route van ongeveer 8 km gaan hardlopen, of kan ik beter zeggen dat de totale route 8 km was, want mijn conditie haalt het niet bij die twee anderen die met dingen meedoen zoals Triatlon en Marathon. Daarbij: de vorige avond hebben we ook de nieuwe bar van NORBAT ingewijd en dat werkt ook niet mee. Overal waar VN-ers zijn, zijn joggende militairen te zien, al dan niet op de lachspieren werkend van de lokale bevolking. Sommigen zien de joggende militairen als hun enige garantie tegen een totale oorlog, maar anderen zien het als een teken van een machteloze vredesmacht die niet aan haar doelstellingen voldoet. Gelukkig rijdt er tijdens het hardlopen altijd een Mercedes­ Benz mee, waarin onze scherfvesten, wapens, munitie en helm liggen, maar je kan de auto ook gebruiken als je moe of geen zin meer hebt. We liepen vandaag vooral intervallen: eerst 1,5km normaal tempo, bij het vluchtelingekamp, waar 400 mensen in een oude basisschool zijn gepropt, onze spieren rekken en toen begonnen met het lopen met intervallen.

‘s Middags was er ook de gelegenheid om de poort uit te gaan naar het pleintje aan de overkant van de poort, al dan niet om te voetballen of oorlogssouvenirs te kopen van de dorpsjeugd uit Lukavac. Allemaal jochies die baretten, zelfs Servische, vlaggen en emblemen aanbieden. Niemand die het bijna kan laten om wat te kopen. Ook meisjes in de aanbieding. Fuckie-Fuck voor 20 mark en dat is heel duur. De prijs van de aangekochte goederen zakte met de minuut als je net deed of je niet geïnteresseerd was. Aan het eind van de middag kwam het klasse III konvooi dat in Papraca gegijzeld was geweest, onder luid applaus en gefluit de feestelijk versierde poort binnen rijden. Daarna kregen ze in de kantine een speciale maaltijd met champagne. Later kwamen dan ook de verhalen los over wat er natuurlijk echt was gebeurd. Hoewel een aantal mensen al een bang voorgevoel hadden gehad bij het vertrek op 26 november naar Srebrenica bleken de eerste checkpoints geen problemen te geven.

Pas bij ALFA-1, twee uur rijden van Srebrenica wordt het konvooi tegengehouden en omdat de commandant van het checkpoint er niet was moest het hele konvooi de hele nacht daar door brengen. De volgende morgen vertelde de gearriveerde commandant dat hij van de regering uit Pale het konvooi moest tegenhouden omdat er Moslims in het gebied tussen het checkpoint en Srebrenica waren geïnfiltreerd. Voor eten werd die dag wel gezorgd door de Serviërs en nog steeds was de stemming goed. Een aantal infanteristen van Dutchbat, die normaal altijd meerijden ter bescherming van een konvooi, wist een aantal Serviërs zelfs over te halen om hun wapens schoon te maken. ‘ s Nachts liepen de Serviërs en de Nederlanders gezamenlijk wacht en de volgende dag werd het konvooi overgebracht naar een school bij Papraca.

De daarop volgende dag werd er een Bosnische “Interland” gespeeld waarbij de Serviërs met 16-11 wonnen. De rest van de dagen werd gevuld met meer potjes voetbal, kerkbezoek en op de koffie gaan bij de buren.

Tenslotte kwam ook nog de brigade commandant op bezoek waarbij als toppunt een schaap werd geroosterd. Na op zaterdag nog een potje voetbal gespeeld te hebben, waarbij de Serviërs werden ingemaakt met 19-17, werd op zondag bekend gemaakt dat het konvooi om 15.00 uur die middag kon gaan rijden.

Nou ja bovenstaande is de positieve kijk op het gebeuren want in werkelijkheid was het gehele konvooi gegijzeld (ook al meldde de pers dat het konvooi niet was gegijzeld maar was “gegijzeld”, die komma’s deden er werkelijk niet toe) Na noch enkele dagen in Srebrenica te hebben gezeten vertrok het konvooi weer richting Santici. Als prijs voor hun vrijlating eisten de Serviërs ten slotte nog een MB inclusief alle apparatuur en een complete ambulance inclusief Satcom.

Hoofdstuk 11

Maandag 12-12-1994

De Servische kolonel die het gebied rondom Srebrenica “onder beheer” heeft, heeft beloofd dat hij de chef van de BSA, Mladic, zou vragen of deze zou toelaten dat er meer klasse III konvooien tot de enclave zouden worden toegelaten. De merkwaardige bereidwilligheid werd dan ook gezien als de zoveelste stunt om de VN weer in verwarring te brengen. Dit werd wel bevestigd door de berichten dat er Servische eenheden binnen de grenzen van de enclave waren gesignaleerd en vermoed werd dat dit verkenningseenheden waren. Om de Moslims te helpen tegen hun strijd tegen de Serviërs wilden een aantal Islamitische landen, waaronder Iran, eenzijdig het embargo opheffen tegen de Bosnische Moslims.

De houding van de Bosnische moslims aan het begin van de oorlog had niet veel goeds gedaan aan de politieke status van hen. Een aantal van deze landen steunden in het geheim de Bosnische Moslims en uit een aantal van deze landen kwamen strijders, fanatici, gedreven door hun ijver voor de Islam, om te vechten voor hun geloofszaak die nu niet meer in Afghanistan lag maar in Europa. Een van de Mujaheddin leiders, Abu Abdul Azziz, vestigde zich in de buurt van Travnik om daar zij aan zij met de Bosnische Moslims te vechten. Al in de zomer van 1992 kwamen zeker 300 van de “heilige strijders” aan in de buurt van Travnik. Na een trainings en een religieus indoctrinatie­ programma werden de groepen door hun instructeurs naar het front begeleid. Azziz noemde zichzelf veteraan van oorlogen in Afrika, Kashmir, de Filipijnen en Afghanistan en wanneer hij in zijn zwarte Nissan Patrol door de dorpen reed, liepen alle huizen leeg voor hem. Toch hadden de Bosnische Moslims, ondanks de successen die door de Mujaheddin werden geboekt, vaak bedenkingen over de goede bedoelingen van de “heilige” strijders. Ze waren bang dat ze er op uit waren om de hele streek te fundamentaliseren.

Maar de Kroatische regering, over wiens grondgebied de Moslims Bosnië binnen kwamen deden er niets aan. Naast de illegale steun van diverse Islamitische landen werden de Moslims ook nog gesteund door de Bosnische Kroaten en Kroatische HV-eenheden uit Kroatië. Volgens president Tudjman, die overigens beweerde trots te zijn op de Kroatische steun aan Bosnië, hoewel deze in strijd was met de VN-bepalingen, waren er 10.000 HV­militairen gestationeerd in Bosnië, maar volgens de VN waren deze aantallen te hoog en volgens hun schattingen zou het aantal 5.000 bedragen. Maar waarom zou aan de aantallen worden getwijfeld? Hadden de VN een betere administratie betreffende de HV­ eenheden dan de Kroatische president himself? Door de vele troepenverplaatsingen wordt op de lange termijn verwacht dat er meer onrust zal ontstaan in de UNPA’ s in Kroatië, omdat de Kroatische Serviërs wel eens tot de conclusie konden komen dat zij hetzelfde konden doen als de Kroatische regering deed.

Lukavac

Vanmorgen opnieuw naar Tuzla vertrokken om lokaal personeel op te halen. Daar werden we opgewacht door Tamara, een van de bardames en ook de knapste. Ook haar vader was er en hij gaf ons wat spullen om mee te nemen naar Lukavac (Terugkijkend op dat laatste is het vreemd dat we dingen meenemen, ik kan me niet herinneren wat het was en waarom we dat deden. Nou was de chauffeur (zo bleek later) verliefd op één van de andere bardames, dus mogelijk dat het daar voor was….) Opvallend is dat de mensen hier heel snel oud worden. Vrouwen, en daar letten de meeste van de militairen eigenlijk op, zijn volgroeid op hun vijftiende of zestiende terwijl ze op hun achttiende er als 24-25 uitzien. Na hun twintigste takelen ze al weer snel af en op hun veertigste zien ze er uit of ze al AOW ontvangen. Met mannen zal het ongeveer hetzelfde zijn. Ik vermoed, eigenlijk weet ik het wel zeker, dat de mensen zo snel oud worden vanwege het klimaat, het slechte eten, kijk vooral maar eens naar de tanden van veel mensen, slechte hygiëne en het harde werken. Natuurlijk zijn er mensen die niet zo snel oud worden, maar gelet op de kleding van deze mensen behoorden zij tot de bovenlaag van de bevolking.

Vandaag begonnen met het timmeren van een nieuwe kast om de elektrische groepenkast heen om de sneeuw tegen te houden. Die middag gaan hardlopen met de overste van de MGD en soldaat Jan Bunk. We hebben ongeveer 11 km gelopen (waarvan ik de middelste 3 kilometer rijdend heb afgelegd ☹ ). De route liep door het dorp, langs de moskee en daarna achter de fabriek langs en vervolgens langs het weeshuis weer terug.

Vandaag kreeg we te horen dat een aantal mensen, waaronder ik, binnenkort naar Santici moeten als kwartiermakers voordat de verhuizing van het Support Command naar Santici begint. Overste Modderman had ons beloofd dat we voor Kerst in ieder geval weer terug zouden zijn. Wanneer we gaan is nog niet bekend, misschien volgende week, maar het zou best weleens na Kerst kunnen zijn. Mijn taak zou het overnemen van de elektro-toko zijn. Verder zouden er een sergeant als groepsleider meegaan en verder een timmerman, een loodgieter en een shovelmachinist.

Daarna samen met Sgt Toon een halogeenlamp verwisseld, ik op de ladder en Toon eronder om de trap vast te houden. Werden we gestoord door de psych, die moest weten welke mensen van de genie er in de winteractiviteiten-commissie zouden zitten, man lekker belangrijk maar wat kon dat mens doordrammen zeg.

 

Hoofdstuk 12

Dinsdag 13-12-1994

Vannacht moest ik voor het eerst wachtgelopen. Als genist hoeven we heel weinig wacht te lopen omdat we zo hard werken 😊 Dat is officieel vastgelegd dat dan gelukkig wel, want wachtlopen is echt wel het saaiste wat er is. Eerst een uurtje bij de wachtcommandant gezeten en af en toe moest ik de poort open doen. Daarna 2 uurtjes op de Observatiepost bij de poort. Daar moet je een beetje de schoten en inslagen tellen en deze opschrijven en doorgeven aan de wachtcommandant, ja dat vergat ook wel eens en dan meldde je maar wat, want niks gemeld was fout, dus de statistieken waren zo hier en daar wel wat vervuild, ben ik bang. Het bleef vrij rustig met enkele mitrailleursalvo’s en enkele zware detonaties. Ook moest ik nog twee uur patrouilles lopen in het kamp. Vreselijk saai, maar wat kan het spannend zijn als je maatje continue denkt dat er iemand aan de andere kant van het prikkeldraad loopt. Tenslotte nog 2 uur op de OP BRAVIN, 1 uur vrij en proberen te pitten, 2 uur patrouilles en weer 2 uur op de OP bij de ingang.

Om 06.00 uur ging de vrachtwagen weg die het brood in Lukavac moest ophalen. Twintig minuten later kwam de bemanning van de vrachtwagen alweer terug omdat de wagen in een greppeltje was gereden. De Officier van Piket, kapitein Peters, de feitelijke eindverantwoordelijke, was nogal chagrijnig omdat er altijd iemand bij het voertuig moet blijven. Ik moest daarom met de chauffeur van dienst naar de vrachtwagen en daar hebben we gewacht totdat de marechaussee aan was gekomen voor “diepgaand” onderzoek.

Om 08.30 uur, nadat ik het ochtendjournaal had gekeken, in bed gedoken en er om 15.00 uur uitgekomen. Ik had zo’n gevoel dat ik me de avond daarvoor ongelooflijk bezat had, man wat een kater zonder alcohol, maar dit gevoel ging een beetje weg nadat ik drie koppen sterke koffie had gedronken in de bar de Kolenkit. Nadat ik naar de S2 briefing was geweest zouden we met een aantal mensen van de genie naar de bar gaan om een biertje te drinken.

Hadden we net enkele slokken van het kostelijke vocht op, werd opeens Fase Geel afgekondigd. Normaal is het Fase Groen in het kamp, wat betekent dat je alleen je wapen op de man moet hebben. Fase Geel betekent in militaire kleding of in nachtkleding (haha maar dan moest je wel in bed liggen), scherfvest en helm binnen bereik en gebruik van alcohol verboden. Natuurlijk hebben we wel eerst ons biertje helemaal opgedronken, want het is natuurlijk zonde om dat weg te gooien. Bij fase geel zijn de mensen die de compound verlaten verplicht om eerst toestemming te vragen bij de OPSROOM die dan bepaalt of het veilig genoeg is. Nog een stapje verder is Fase Rood en dat betekent dat iedereen met eerder genoemde middelen en eventueel een slaapzak zich naar de bunker begeeft.

 

Dat die avond fase geel van kracht was kwam door het feit dat Serviërs over een telefoon hadden gedreigd dat ze een of ander VN-kamp zouden te pakken nemen.

 

Hoofdstuk 13

Woensdag 14 december 1994

Vanmorgen bleek dat Fase Geel weer was opgeheven, maar toen we gingen ontbijten bleek dat nog een heel aantal mensen hun vest en helm hadden meegenomen. Om 08.30 uur hadden we een kankeruurtje, oftewel een evaluatie uurtje, van de genie. Hier kon iedereen z’n gram spuien wat dan ook werd gedaan, maar ook enkele positieve dingen kwamen naar voren.

Na de ochtendpauze zijn Joop Witzand, onze sergeant-majoor, Pierre van Goolen één van onze sergeanten en ik als zaalvulling en afvaardiging vanuit de genie aanwezig geweest voor de Zweedse generaal Ridder-nog-wat, de commandant van Sector North-East, die zijn eigen persoonlijke lijfwachten bij zich had. Niet echt interessant (voor mij dan tenminste), maar de cake smaakte prima.

Bosnië-Herzegovina is door de VN in een aantal sektoren verdeeld: de enclaves, de Bihac-pocket, Sarajevo en de Sektoren Zuidwest (BH Command Sector South-West) en Noord-Oost (BH Command Sector North-East). Sector South-West bevat vier zogenaamde kantons namelijk Midden Bosnië, rondom Donji Vakuf, Neretva, het gebied rondom Mostar, West-Herzegowina en het gebied van Zenica tot Doboj, ook wel de Maglai-vinger genoemd. Vooral in de zuidelijke sector is men zo goed en kwaad als het kan aan het proberen de relaties tussen de Moslims en de Kroaten aan het bevorderen en hoewel in het verleden enorme zuiveringen en gevechten tussen de Moslims en de Kroaten hebben plaats gevonden lijken de beide partijen “verzoend” te zijn en hebben zelfs een pact, hoe breekbaar het dan ook is, gesloten op 18 maart 1994.

Na de totstandkoming van de vredesovereenkomst werden ruim 7.000 man VN-personeel gestationeerd in de sector die zeker 12.000 vierkante kilometers telt. Eenheden uit Groot­ Brittannië, Maleisië, Canada, Spanje, Turkije, Nieuw-Zeeland en Nederland en België probeerden met al het mogelijke de sector weer op te bouwen.

Daarnaast is er ook Sector Noordoost wat het gedeelte beslaat van Vares tot en met Gradacac aan de Noordelijke Confrontatielijn. Het gebied wordt beschermd door twee bataljons uit Pakistan, een Nederlandse versterkte compagnie in Simin Han en door eenheden uit Noorwegen, Zweden en Denemarken verenigd in NORDBAT 2. Sector Noordoost is meest actieve sector van de twee, maar dit komt vooral door de grillige grenzen, waardoor het gebied van alle kanten goed beschoten kan worden door de Bosnische Serviërs.

Hoofdstuk 14

Donderdag 15 december 1994

Opnieuw was de stad Tuzla weer flink aan de beurt vannacht en de vele inslagen werden gezien als vergelding van de BSA op beschietingen van de ABiH in de Posevina-corridor. Daarnaast heeft de ABiH ook stelling Hotel, van waar de BSA op route Mario een aantal genievoertuigen kort geleden onder vuur hadden genomen, ingenomen. Want het bleef natuurlijk niet alleen bij beschietingen van VN-vrachtwagens. Doordat er ook burger-vrachtwagens waren beschoten was alleen route SKODA nog veilig te gebruiken en omdat, vooral in dit jaargetijde, dit de slechtste, de gevaarlijkste en de langste route was, was het van belang om route MARIO veilig te stellen. De Moslims veroverden de stellingen en de huizen waarin de Serviërs gelegerd waren werden platgebrand.

De oostelijke confrontatielijn in Sector South-West was erg actief. Kupres is ondertussen helemaal ontruimd en de dorpen ten noordoosten ervan ook gedeeltelijk en dit kan er op wijzen dat het offensief richting Donji Vakuf binnenkort van start zou kunnen gaan.

Tevens is de voormalige president van de Verenigde Staten, Jimmy Carter, naar Sarajevo gevlogen voor onderhandelingen met Karadzic. De hoofdpunten van deze onderhandelingen waren:

-Alle krijgsgevangen genomen ABiH militairen die de leeftijd van 19 jaar niet hebben bereikt, zullen worden vrijgelaten (dat zijn er overigens niet veel)

-Alle etnische zuiveringen zullen worden stopgezet

-Er zal een algeheel staakt het vuren worden uitgeroepen

Ondertussen zijn de prijzen van de goederen in de belegerde enclave Srebrenica op de zwarte markt enorm opgelopen, zoals de volgende prijzen wel laten zien:

-1 kilo koffie, DM 140,-

-1 liter slaolie, DM 20,-

-1 kilo suiker, DM 15,-

De enclave Srebrenica die nog bijna door de Serviërs was ingenomen kan wel gezien worden als gedenkteken voor de impotentie van de Westerse samenleving. Begin 1993 riep de Veiligheidsraad van de VN het gebied rond het stadje uit als beschermd gebied in een poging de optrekkende Serviërs te keren. Volgens de Amerikaanse regering was de enige oplossing, als de Serviërs door gingen met het zuiveren van het oosten van Bosnië, het overgaan tot bombarderen. Toch was de Amerikaanse legerleiding het totaal niet eens dat Srebrenica een getto was geworden van tienduizenden Moslims. In maart 1993 waren de Amerikanen er toe over gegaan om de enclaves Srebrenica en Gorazde vanuit de lucht te gaan bevoorraden. Maar omdat de Amerikanen geobsedeerd waren voor hun eigen veiligheid werden de pakketten alleen vanaf grote hoogten afgeworpen en dat resulteerde in het feit dat veel voedsel in handen viel van de Serviërs. Al eerder hadden de Amerikanen voedselpakketten boven Somalia gedropt, dat was ook al mislukt.

Het ging toen om MRE’s, Meals Ready to Eat, maar door de Amerikaanse militairen spottend Meals Ejected by Ethiopians genoemd, en ander blikvoedsel overgebleven uit de Golfoorlog. Op een aantal plaatsen waren de Amerikanen zo “slim” geweest om alleen blikken te droppen, maar dan zonder blikopeners en uitleg hoe de blikken open moesten. Nu maakten ze weer dezelfde blunders en waren de droppings opnieuw een aanfluiting. Er moet echter ook gezegd worden dat er ook goede droppings zijn geweest o.a. in het omsingelde Maglai. Echter toen de Moslim bevolking ’s nachts met zaklantaarns en fakkels gingen zoeken werden ze door Kroatische snipers beschoten die de fakkels en lichtjes als mikpunt gebruiken.

Hoofdstuk 15

Zaterdag 17 december 1994

Vandaag kon ik weer wacht lopen maar in tegenstelling tot afgelopen keer was het nu een dagwacht en dat is stukken beter. Dit betekent van 08.00 uur tot 20.00 uur wachtlopen. Afwisselend sta je op wacht bij de poort, zit je op de toren bij de ingang of zit je bij de wacht­ commandant.

Wachtlopen is niet tof, maar dagwacht is absoluut niet zo vervelend als nachtwacht. Je hebt veel aanspraak aan de poort door de lokale jeugd al is het officieel verboden.

En vandaag was het zo’n lekkere dag dat je op de OP lekker in de zon kon gaan zitten. Toen ik bij de poort op wacht stond kreeg ik “bezoek” van de OVP. Schijnt niet erg geliefd te zijn. Ik begreep al snel waarom niet. Ik mocht niet met m’ n armen tot aan m’n ellebogen in mijn zakken staan en vooral niet bij de voorste slagboom staan, omdat we niet met de locals mochten spreken.

Dag kapitein, zal ik lekker mee zitten. Het is namelijk veel gezelliger om bij de poort te staan, daar heb je tenminste aanspraak en kun je emblemen e.d. kopen, wat natuurlijk ook al volstrekt illegaal is. Van alles werd je aangeboden: emblemen, munitie in allerlei soorten en maten, een Kalasjnikov voor DM 300,-, en verder allerlei vlaggen en baretten.

Als je bij de poort staat moet je ook alle ingaande en uitgaande auto’s controleren. Zijn jullie wapens geladen of ontladen, hebben jullie een hoofddeksel bij jullie, noodverbandje bij jullie en is jullie trip-ticket ingevuld?

Zo’n dag waarop van alles binnenkomt en uitgaat, zoals de Monitor Missie van de Europese Unie, Militairy Observers, gasten van NORBAT, Luchtmobielen en natuurlijk Supporters, vliegt voorbij en voor je het weet is het bijna donker.

Natuurlijk moet ik niet vergeten te melden dat er vandaag een heuse stoomlocomtief langs kwam, die kolen ging halen voor de enorme elektriciteitscentrale te Tuzla. Wanneer je dan een stoomfluit hoort en in de verte de torenhoge rookpluim van de locomotief ziet naderen waan je je even in een wild-west decor.

Toen het donker werd, werd buiten de poort door een aantal locals een vuurtje gestookt, die in combinatie met muziek de avond een beetje wilden veraangenamen.

Overigens zijn de local-jochies ontzettend bang voor de politie, die het locals verboden heeft om aan de poort te staan bij ons kamp. Daarom zijn ze altijd alert op elke auto en komt de politie dan is het rennen. De politie slaat hier snel en heeft altijd de beschermende steun van de overheid in de rug.

 

Hoofdstuk 16

Zondag 18 december 1994

Vanmorgen moest ik en nog drie anderen van de genie werken, hoewel het zondag was. Om 09.00 uuur vertrokken we met een MB en een Liebherr kraan naar de zoutmijn bij Tuzla om iets, wat wisten we nog niet, te gaan hijsen. Tot onze verrassing stond daar het internationale konvooi dat de vorige nacht bij ons had overnacht. De kapitein was een Engelsman die al jaren in het leger zat en we hadden gisteravond samen met hem een gezellige tijd in de bar gehad. We moesten een aantal van hun opleggers beladen met containers met zout. Een aantal van de containers kwamen zelfs oorspronkelijk bij Sovjet Railways vandaan en de andere wagens werden ondertussen door locals met het handje met zakken zout geladen. Het konvooi was ingedeeld bij de VN in Split en reed alleen maar humanitaire vrachten door heel Bosnië zoals naar Gorazde, Srebrenica, Sarajevo enz, enz. Behalve Nederlanders waren er ook soldaten van het Spaanse Legioen, uit Bangladesh en uit Groot-Brittannië vertegenwoordigd onder de chauffeurs.

De zoutmijn leek er nog één van voor de Tweede wereldoorlog, tenminste als je de techniek als referentie hield. Het zout werd nog met de hand gebikt, in karretjes geladen, naar boven getransporteerd, met de hand in een omkeermechanisme gezet die het zout op een lopende band stortte en vervolgens werden de lorry’s weer met het handje terug gereden.

De mijnwerkers waren echt van het type wat je in boeken ziet, vies, ruig maar ondanks alles toch in voor een praatje. Natuurlijk allemaal zeuren om sigaretten en ze vonden m’ n wapen (FAL) Dobro, beter dan de Uzi’s van de chauffeurs. Ze waren benieuwd of we nog op bezoek gingen bij Karadzic, maar ik kon ze niet echt overtuigen dat wij niet bij het konvooi, dat naar een van de enclaves zou gaan, hoorden.

Hoofdstuk 17

Woensdag 21 december 1994

Bosnië nieuws

De toestand in de Westelijke Bihac-pocket is constant, maar de pogingen van de BSA en aanhangers van Abdic om het 5e legerkorps van de ABiH onschadelijk te maken gaan door. In Gorazde werd een bewuste beschieting van een voertuig van een UNMO gerapporteerd en ook vannacht werd Tuzla weer geshelled. Het doel van de BSA was het ABiH-hoofdkwartier en bij de beschietingen die uitgevoerd werden door 130mm geschut liet een geit het leven. Op dit moment bevinden zich in Tuzla een aantal Servische krijgsgevangen die zijn gevangen genomen bij de verovering van een belangrijke zendmast in de Posevina­corridor. De krijgsgevangenen bestaan uit alleen maar belangrijke mensen, waaronder een generaal, die eventueel geruild kunnen worden. Volgens onbevestigde berichten zijn de andere manschappen die de mast verdedigden allen gedood.

Lukavac

Vandaag viel in Lukavac de eerste sneeuw. Het begon met regen die langzaam over ging in sneeuw. De sneeuw en de regen kwamen eigenlijk niet echt goed uit omdat we vandaag een schietoefening hadden. Eindelijk konden we onze FAL beproeven. In Split was het wapen in de handen van een aantal genisten gedrukt, waaronder die van mij, die nog nooit hadden geschoten met het wapen. De herhaalde pogingen van mij om toch nog een keer met het wapen te schieten waren allemaal afgedaan als niet belangrijk omdat in Joego alles was geregeld, dus waar maakte ik me eigenlijk druk om.

Nu hadden we dan eindelijk een schietoefening. Behalve een aantal genisten gingen er ook een aantal mensen van de Huishoudelijke Dienst mee, die doordat ze zoveel wacht moeten lopen zichzelf het “Guard Platoon” hadden gebombardeerd, omdat zij het terrein waar we gingen schieten moesten beveiligen. Voor een aantal genisten en ik zelf was het de eerste keer dat we gingen schieten met de FAL. Eerst moesten we twee magazijnen op een pallet dat op 100 meter stond leegschieten om een beetje te wennen aan het wapen. Vervolgens gingen we wat serieuzer op rozen schieten. Tussen het schieten kwamen er regelmatig paard en wagens voorbij, tractoren en locals over de weg die door de schietbaan liep, zodat het nog al een “stop, stop, stop” was. Was het voertuig of persoon weg dan konden we gewoon verder gaan met schieten. Met een FAL schiet je overigens veel beter en nauwkeuriger dan met een UZI. ‘s Avonds kregen we voor het eerst voedsel uit blik te eten, hoewel niet echt lekker, was het toch wel je slokdarm in te krijgen.

Terugblik

Het leger, de VN, de soldaat en het gebroken geweertje

Vroeger was mijn droom altijd militair worden. Na de Mavo (moest nog 16 worden) ging ik eerst MTS doen (tjah mijn ouders zagen direct van de MAVO het leger ingaan niet echt zitten, 16 was te jong, en een beroepsopleiding was ook niet verkeerd) en daarna moest (nou ja, had nog wel goeie smoes kunnen verzinnen, want nog maar 1 op de 10 jongens moest in dienst en ik had nog iets aan mijn rug en een mooie brief van de arts had vast kunnen helpen) ik op voor mijn nummer, maar dat wilde ik supergraag, had getekend voor Joegoslavië en daarna zou ik zeker als beroeps verder gaan.

Nou paste het (middelbare en MTS) schoolsysteem niet heel goed bij (of paste ik niet bij het schoolsysteem?) dus het militaire systeem paste ook niet heel goed bij mij, maar ja al die dienstplichtigen bij elkaar, die dan ook nog vrijwillig naar Bosnië gingen, daar keek men in Ossendrecht toch wel wat studentikoze onhandigheid door de vingers.

We kregen allemaal de UZI opleiding, maar wat schoot ik als een vaatdoek. Ik bleek achteraf een soort lui oog te hebben (ook nog het rechteroog) zodat mijn oog niet goed focuste bij mijn eerste schietlessen. Nou, de creatieve sergeant de Wolf (met dank alsnog aan hem) zette een extra set geluidsbeschermers op mijn hoofd, maar dan over mijn linker oog (zie foto’s). Zo heb ik dus leren schieten. Nou ja ‘t was eigenlijk wel zwarte humor waarbij je niet verder stil stond. Daarna moesten we een beetje serieus gaan schieten op een schietbaan. Daar kregen we allemaal 5 kogels. Tot irritatie van sergeant de Wolf die achter me stond, schoot ik in mijn roos een score van nul, dus wat was ik een lul. Groot was de hilariteit dat mijn buurman echter 9 treffers had! Tjah had ik ff op de verkeerde roos liggen schieten. Nou ja met pijn en moeite leerde ik dus een beetje schieten.

Daarna ging ik een paar maanden naar de genieschool waar ik nog wel een paar leuke trucjes voor thuis leerde zoals metselen, funderingen maken, lassen, bunker bouwen en aggregaten onderhouden. Vervolgens moest ik weer terug naar Ossendrecht voor de VAMO. In een van de laatste weken kregen we lijsten met onze gegevens, toen bleek achter de namen van de genisten een F (van FAL) te staan, wisten wij veel.

De laatste week bleek dat achter de rest van de namen een U (van Uzi) te staan. Ik was dan wel weer nieuwsgierig wat dat verschil was. Ja die F was van de FAL en dat was het persoonlijke wapen wat een genist normaal kreeg en waar die normaal mee werd opgeleid, maar in Bosnië kreeg iedereen een UZI werd me duidelijk gemaakt, daar moest ik niet aan twijfelen. Ik helemaal gerustgesteld. Maar ja toen kwamen we in Bosnië en kregen we op Split Logbase ons persoonlijke wapen en dat was, ja ja, u raadt het al een FAL, overigens met wel 20 kogels in 2 magazijnen.

En daar stond je dan. Een gebroken geweertje was net zo effectief geweest. Op de één of andere manier waren we als dienstplichtige genisten zo gek (of murw gemaakt) dat we het slikten. We hebben daar achter in de viertonner nog een snelcursus FAL gehad (heel erg bedankt Harrie Jansen!). Onze luitenant heeft wel gelukkig snel een schietoefening georganiseerd, en toen hebben we een doosje kogels opgeknald ergens bij een meer. Tussen de oefeningen door moest je ff stoppen met schieten want dan kwam er weer een paard en wagen langs over de weg die dwars door de schietbaan liep. Nou was ik toevallig lid van de VVDM geworden (ik had niets met vakbonden – het is ook mijn enige lidmaatschap van vakbond geweest – maar het kader zei dat je vooral geen lid van de VVDM moest worden, dus die VVDM leek me daarom wel een goeie keus) en vond toch wel dat ik dat even met ze moest delen. Dat is nog hele rel geworden. De VVDM is eerst naar Ossendrecht gestapt maar die ontkenden het geheel. Toen hebben ze de ongebruikelijke stap genomen om wat Kamerleden in te lichten.

Toen werden er Kamervragen (zie document Kamervragen) gesteld en moest de VVDM op het matje komen bij Generaal Warlicht en Generaal Pollé, die het probleem overigens fantastisch goed hebben opgelost. Ik was er ook achter gekomen dat er namelijk helemaal geen NBC pakken in Bosnië lagen. Maar tijdens de opleiding was ons echt nadrukkelijk gegarandeerd dat echt ALLES was geregeld, zelfs NBC bescherming…. en wij natuurlijk alles geloven. Dit gebeurde allemaal tijdens mijn 1e verlof en toen ik terugkwam waren alle FAL’s ingenomen van de mensen die nog geen opleiding hadden gehad. Toen had ik het wel een beetje gehad met Defensie en zij waarschijnlijk ook wel met mij, dus dat is nooit meer iets geworden na mijn definitieve terugkeer uit Bosnië. (Toch wel een beetje helaas eigenlijk…..) Nou ja, zie het verhaal niet als trap na, of blijk van geen respect voor al mijn maten en mede-veteranen, waarschijnlijk was ik minder geschikt of pasten Defensie en ik (toen) niet bij elkaar en moest ik mijn dwarse wilde haren nog een beetje recht kammen, wat later wel enigszins gelukt is.

Het heeft mij wel last gegeven dat we daar naar toe gingen en zo weinig support kregen en er blijkbaar zo weinig realiteitszin bij politiek en Defensie was over de mogelijke risico’s. Dat slordige van Defensie heeft me lang achtervolgt…….

Hoofdstuk 18

Donderdag 22 december 1994

Bosnië Nieuws

Net zoals voorgaande dagen was het redelijk rustig in heel Bosnië, uitgezonderd de gevechten bij MARIO waar de door de ABiH eerder veroverde stellingen Red Hut en Hotel weer werden terug veroverd door de BSA. Ondanks de verovering heeft de BSA de stellingen weer prijs gegeven, waardoor route Mario volgens VN normen “veilig” blijft en alleen getroffen kan worden door krombaanvuur en dus “gewoon” gebruikt kan worden. Vrijdag 23 december om 12.00 uur moet het staakt het vuren van kracht worden en dat voor een periode van tien dagen. Hierna moet een nieuw akkoord worden getekend dat zeker drie maanden moet gaan duren. Daarnaast worden ook nog steeds pogingen gedaan om een duurzame vrede te verkrijgen. Maar de Bosnische regering houdt vast aan de plannen van de contactgroep, terwijl Karadzic een herverdeling van de grondstoffen, waarvan de Moslims volgens de verdeling van de contactgroep ongeveer zeventig procent toevalt, eist en tevens een doorgang naar de Adriatische Zee. Wat de verdeling betreft van de industrie en de grondstoffen hadden de Serviërs op papier wel gelijk. De kolenmijnen, waarvan de grootste bij Tuzla en Zenica, lagen waren voor 90 procent in handen van de Moslims. De kolen waren hard nodig om de elektriciteitscentrales te kunnen blijven voeden. De totale capaciteit van de centrales was 4200 Megawatt en na de gevechten hadden de Moslims de centrales in Kakanj en Tuzla, samen goed voor de 2000 Megawatt, in handen gekregen.

De Serviërs moesten het doen met de centrales in Ogljevik en Gacko die samen 1.000 Megawatt leverden. De Kroaten werden overigens niet echt getroffen doordat ze geen kolen uit Bosnië konden betrekken, want die hadden de beschikking over de waterkracht­centrales in de Neretva. Daarnaast beschikten de Serviërs over de grootste bauxiet-mijn van Europa die in Vlasenica lag en over de Birac Aluminimumfabriek in Zvornik, die voor de oorlog goed was voor een uitvoer van zeker 400 miljoen dollar per jaar. Ondertussen gaan de voorbereidingen aan de confrontatielijnen voor de winter gewoon door en doordat er sneeuw is gevallen zijn de gevechten nog verder afgenomen. Alleen bij de westelijke confrontatielijn van de sector South-West is een duidelijke troepenopbouw gesignaleerd van vooral het Kroatische Leger, die met vrachtwagens met afgeplakte nummer borden, uit Kroatië worden aangevoerd. De president van Kroatië, Tudzman, meldde al eerder dat HV-strijders in Bosnië actief zijn en volgens bepaalde bronnen zouden deze zelfs de goedkeuring van president Milosovic van Servië hebben, die daardoor zijn verspeelde prestige in het Westen wil verbeteren.

In Srebrenica zijn ook een aantal politieke leiders, waaronder de burgemeester van de stad Srebrenica zelf, bezig om de geschonden verhoudingen tussen de ABiH en Dutchbat te verbeteren.

Lukavac

Gisteravond kwamen de konvooien uit Split en Srebrenica naar Lukavac gekropen. Ze hadden zeker 85 postzakken bij zich, inclusief postzakken die een UNMO al eerder had meegenomen. Deze UNMO zou wel even een paar zakken meenemen zodat wij sneller een deel van de post zouden ontvangen, maar laat nou net zijn auto pech krijgen, waardoor hij in Mostar bleef steken en de postzakken weer terug moesten naar Split. Een aantal mensen van het konvooi meldden ons dat de groep dienstplichtigen van Lima-6, die ingedeeld zijn bij de verbandplaats en op het communicatiecentrum, het prima naar hun zin hadden in Srbrenica. Het schijnt erg gezellig te zijn, overal houtvuren, maar goed dat is hun visie. Vanwege de brandstof die door één van onze konvooien gebracht is, kunnen ze zich daar weer vier minuten per dag warm douchen. In de enclave is wel een scheiding tussen Luchtmobiel en de rest, die niet Luchtmobiel is, nou ja dat zal wel ook hier weer het oude liedje zijn binnen het leger, dat de ene eenheid zich iets meer elite vindt dan de rest.

Van de jongens van het konvooi uit Srebrenica hoorden we dat de Servische controles heel relaxed waren in vergelijk met eerder. Wel werden er alle mogelijke nummers gecontroleerd en moesten er enkele jerrycans met diesel worden afgegeven.

Vrijdag 23 december 1994

Ook vannacht had het weer flink gesneeuwd, tenminste aan de laag te zien die er lag. Om 7.45u meldde ik mij bij de wachtcommandant van die dag, Pierre van Goolen. Eerst een uur bij de poort. Niet veel te doen, wat uitgaand verkeer en wat ingaand. Daarna had ik uurtje wachtgebouw wat betekent dat je genoeg tijd voor jezelf hebt om brieven te schrijven en wat te lezen. Toen ik daarna een uurtje op de OP zat kwam soldaat Bunk mij een poosje gezelschap houden, omdat die toch niets te doen had. Normaal “gluur” je niet, maar soms was de enige manier om ander “vrouwelijk schoon” zien, anders dan degenen die in de bar werkten, via je verrekijker. Blijkbaar konden de twee knappe, jonge vrouwen aan de overkant van de weg er niet tegen, want toen ze door hadden dat wij zaten te kijken, gingen er direct een aantal oudere vrouwen voor staan. De jonge vrouwen verlegen giechelen, de oude vrouwen boos kijkend. Vandaag nog weer wat souvenirs gekocht aan de poort, zoals een beeldje, een legitimatiebewijs van de politie en een embleem van een Kroatische vlooteenheid. Helaas willen ze voor postzegels en bankbiljetten enorme bedragen vragen, die je er in Nederland geen eens voor betaald.

Op het moment doen de geruchten op de compound de ronde dat de locals die op de compound werken, moeten roteren. Voor de Genie betekent dit dat we onze electrical- en mechanical engineers kwijtraken, en wat krijg je er dan voor terug. En voor de mannen betekent dat ze dan naar het front moeten en dat is voor hen zeker niet tof. Bij de poort een tijdje met een Kroatische jongen staan te praten. Hij was 17 jaar oud, zat nog op school en leerde voor elektromonteur. Daarnaast is het echt de grootste schooier aan de poort, die ook zo’n beetje het vloeiendst Engels spreekt. Met zijn handeltje van emblemen, baretten, beweert hij dat hij vier- tot vijfhonderd mark in de maand verdient, die hij aan zijn moeder afdraagt. Hij mag zelf DM 50,- houden, maar zijn moeder schijnt de rest hard nodig te hebben, want zijn vader ligt in Duitsland in het ziekenhuis omdat hij een been tot boven de knie is kwijt geraakt vanwege het feit dat hij op een AP-mijn stapte. Over twintig weken wordt ook hij opgeroepen voor frontdienst. Hiermee gaan de oproeppraktijken van het Bosnische leger dus in tegen de grondslagen van de VN. Hierin is het verboden dat een land mensen van een andere nationaliteit dwingt tot dienst voor haar leger. Maar goed, in deze oorlog gaan veel van zulke regels niet op en deze Kroaat moet dus gewoon dienen in het Bosnische leger. In Tuzla en omstreken krijgt hij dan een militaire training van 3 weken en verdwijnt hij met een grote groep richting het beest wat oorlog heet en onverzadigbaar lijkt te zijn.

Overigens betwijfelen sommige sergeanten het nut van hun verblijf in Bosnië. Zo is er bij de genie een sergeant die naar Bosnië is gestuurd omdat ze hem volgens Defensie nodig hadden omdat daar zo nodig wegverbeteraars nodig waren. Maar wegenbouw en wegenverbetering s’ winters in Bosnië gaat niet echt goed en laat het nu ook nog eens zo zijn dat de Nederlandse Genie (bijna) helemaal niet aan wegverbetering doet. Nu bouwt hij Bingham-tenten.

Ook in Nederland twijfelt men op veel manieren aan het nut van de VN-vredesmacht. In de Telegraaf werd een gedeelte uit De Kleine Johannes van Frederik van Eeden opnieuw uitgegeven in een versie die goed kon vergeleken worden met huidige situatie in Bosnië. Hieronder volgt een passage:” De oude mier vertelde, dat men in grote drukte leefde wegens de veldtocht, die eerstdaags op handen was. Men zou een andere mierenkolonie, niet ver verwijderd, met een grote macht gaan overvallen, het nest vernielen en de larven roven en doden. Daarvoor zouden alle krachten nodig zijn en men moest dus eerst het dringendste werk afdoen. “Waarom is die veldtocht?” zei Johannes, “dat lijkt mij niet mooi.” “Neen/Neen!” zei de luizenhoeder, “het is zeer schone en lofwaardige tocht. Ge moet bedenken, het zijn de Strijdmieren, die wij gaan aanvallen, wij gaan hun geslacht uitroeien en dat is een zeer goed werk.” “Zijt gij dan geen strijdmieren?” “Zeker niet! Wat denkt ge wel? Wij zijn de Vrede-mieren! ” “Maar wat betekent dat dan?” “Weet gij dat niet? Dat zal ik u uitleggen. Eens waren alle mieren voortdurend aan ‘t vechten, geen dag ging voorbij zonder grote slachtingen. Toen kwam er een wijze, goede mier, die bedacht dat het veel moeite zou besparen, als de mieren onderling afspraken dat ze niet meer zouden vechten. Toen hij dat zei, vond men dat erg vreemd en om die reden begon men hem maar in stukjes te bijten. Later kwamen er nog andere mieren die hetzelfde meenden. Ook die werden in stukjes gebeten. Maar uiteindelijk kwamen er zoveel, dat het stukbijten te veel werk was voor de anderen. Toen noemden zij zich Vrede-mieren en hielden vol dat de eerste Vrede-mier gelijk had; wie tegensprak beten zij op hun beurt in stukjes. Op die manier zijn tegenwoordig bijna alle mieren Vrede-mieren geworden, en de stukjes van den eerste Vrede-mier worden met zorg en eerbied bewaard. Wij hebben de kop. Den echten. Wij hebben al twaalf andere kolonies verwoest en uitgemoord, die beweerden de echten kop te hebben. Nu zijn er nog maar vier over die dat doen. Zijn noemen zich Vrede-mieren. Maar het zijn natuurlijk Strijd-mieren – want wij hebben de echten kop en de Vrede-mier had maar een kop. Nu gaan wij de uitroeien”. “Ja! Ja!” zei Johannes, “het is wel heel merkwaardig!” Hij was eigenlijk een beetje bang geworden, en voelde zich veel rustiger, toen zij de gedienstigen herder dankend vaarwel hadden gezegd en ver van het mierenvolk wiegelend op een grashalm zaten uit te rusten, in de schaduw van een sierlijk varenblad. “Hu!” zuchtte Johannes, “dat was een bloeddorstig en dom gezelschap.” Windekind lachte en schommelde met zijn grashalm op en neder. “O! “- zei hij -“gij moet hen niet dom noemen. De mensen gaan naar de mieren om wijs te worden”.

De moraal van het verhaal was natuurlijk dat het Westen al zoveel goede beschermingsoperaties, vroeger en nu, had gedaan die allemaal uit waren gelopen op een oorlog van de kant van de mensen die zich vredesstichters noemden zoals het uitroeien van de Indianen in Zuid- en Noord-Amerika, de vele stammen in Afrika, de onderdrukking in Nederlands-Indië, het koloniale verleden in India, Algerije, met allemaal dat hogere doel om belangen veilig te stellen en niet in het voordeel van de burgers.

Terugblik

In April ben ik teruggekeerd naar Bosnië en we hebben o.a. Lukavac bezocht. Het was bijzonder om het schooiertje, Druppie genaamd, aan poort (zie het verhaal hier boven) weer te ontmoeten maar nu als hoofd beveiliging van de Lukavac fabriek. Hij had een aantal missies gedaan naar Afghanistan en Irak voor een Amerikaanse contractor uit Texas als security & medic. Hij was daar samen met een aantal vrienden uit Lukavac na de oorlog in Bosnië naar toegegaan omdat het goed verdiende en de Bosnische economie op zijn kont bleef liggen. Helaas is hij daar ook een aantal van zijn vrienden kwijtgeraakt. Dat was een bijzondere ontmoeting en achteraf had je veel meer willen zeggen/praten en herinneringen willen ophalen maar daar was niet echt de tijd voor en zo’n bezoek voor de eerste keer was overweldigend genoeg om er ook niet echt aan toe te komen.

Hoofdstuk 19

Zaterdag 24 december 1994

De Kolenhoek, ook wel de Ouwelullenbar genoemd, moest echt af vanmorgen. Wat een plan van de staf. Volgens mij is er iemand van de staf ‘s nachts wakker geworden en heeft in een acute vlaag van verstandsverbijstering zijn droom, waarin hij met Kerst in een totaal andere Kolenhoek zat, geprojecteerd op het puntenlijstje wat de Genie de komende tijd maar eens moest gaan doen. Maar ondanks de vlaag van verstandsverbijstering is het resultaat er wel naar. Twee echt Hollandse overkappingen gebouwd die worden gesierd met echte Hollandse dakpannen. Prachtige deuren en de verlichting sloeg echt alles. Spotjes van DM 110,- verlichten nu het interieur en dan nog die posters aan de muur. Heel fraai allemaal. Vooral de locals waren enorm – over de totaal anders ogende ruimte – enorm te spreken. Nadat de Kolenhoek dan toch klaar was hadden we nog kamer- en wapenonderhoud en konden we vervolgens ons Kerstpakket van Defensie ophalen bij het postkantoor. Daarna namen we van Zlata, de vrouw die altijd de kamers en gangen van de Genie dweilt, haar taak over en stopten haar vol met koffie en koek wat ze waarschijnlijk ook niet elke dag op haar menu had staan. Volgens insiderverhalen – geruchten en roddels bestonden er niet op het kamp want alles wat verteld was gewoon waar, tenminste ….. – zou je met haar van alles kunnen regelen……

Maar ja, je moet wel lekker bizar zijn om met zo iemand in bed te duiken die je moeder had kunnen zijn en er nou ook niet direct echt florissant uitziet. Ze schijnt oorspronkelijk lerares Engels te zijn, heeft drie kinderen, maar wil geen concrete uitspraak doen over haar man. Van iemand anders hoorde ik dat haar man zich had doodgereden toen hij samen met een minnares in een auto zat die ze tegen een boom aan parkeerden. Toch heb ik haar af en toe wel blij kunnen maken met een stapeltje Newsweeks die ik van thuis opgestuurd had gekregen, en die natuurlijk in Bosnië niet overal vrij verkrijgbaar zijn. Om 23.00uur begon de Kerstmis. Iedereen kreeg een kaarsje in z’n hand geduwd en voorin werd er een kaarsje aangestoken door de aalmoezenier waaraan ieder zijn eigen kaarsje moest aansteken. De aalmoezenier stak ook een aantal kaarsjes aan voor degenen die op verlof(reis) waren en voor het thuisfront. Het thema van de mis was: “Vandaag nog even dromen, vandaag nog even doen.” Tijdens de mis werd het kerstevangelie behandeld en een aantal liederen gezongen onder andere door het door ons opgerichte koor. Aan het eind werd nog een parafase op de toespraak van Martin Luther King van 1963 voorgelezen.

I HAD A DREAM

Ik droom, dat een op een dag deze volken zullen opstaan en de ware zin van hun geloof zullen beleven: dat ALLE mensen gelijk geschapen zijn. Ik droom dat eens, op de markt van Sarajevo, Moslims, Kroaten en Serven bijeen zullen komen en zitten aan de tafel van broederschap. Ik droom dat Bosnië-Hercegovina, gebieden die nu geteisterd worden door oorlog en etnische zuiveringen, een zullen worden herschapen in een oase van vrijheid en recht.

Ik droom dat moslimkinderen eens zullen wonen in Pale, Kroaten in Vares, Serven in Srebrenica, Dat mensen elkaar niet zullen veroordelen, naar hun afkomst, hun godsdienst, maar naar de sterkte van hun karakter. Ik droom dat juist in Sarajevo moslimkinderen, Servische en Kroatische kinderen elkaar de hand zullen reiken als broers en zusjes. Ik droom dat eens elk dal zal worden gevuld en elke heuvel zal worden geslecht; dat “geitepaden” veilige wegen zijn, dat ruwe plekken geschaafd zullen worden en het kromme gerecht en de glorie van de Heer, de heerlijkheid van God geopenbaard zullen worden en dat we het allemaal zullen zien

Dat is onze hoop en met dit geloof ga ik het Land door. Met dit geloof zullen we uit de bergen van wanhoop de stenen van hoop kunnen hakken. Met dit geloof zullen wij in staat zijn het geschreeuw wat in Joegoslavië weerklinkt, Om te vormen tot een prachtige symfonie van broederschap. Met dit geloof zullen wij in staat zijn samen te werken, samen te bidden, samen onrecht te bestrijden, samen gevangenissen in te gaan, samen pal te staan voor de vrijheid, met de zekerheid dat er eens vrede zal zijn. Dat zal de dag zijn waarop alle kinderen van God met een nieuwe betekenis de woorden zullen zingen: “VREDE OP AARDE!”

Wanneer de landen van het voormalig Joegoslavië tot iets willen worden, dan moet dit waar worden. Laat de droom van vrede klinken in Zagreb, over de bergpassen van Bosnië, in Belgrado. Laat de vrede weerklinken vanaf iedere heuvel en molshoop van dit prachtige land. Van alle bergzijden, vanaf de kust.

Laat de vrede en vrijheid weerklinken, van ieder dorp en ieder gehucht, van iedere stad. Dan zullen we die dag kunnen bespoedigen dat alle kinderen Gods, Katholieken, orthodoxen en moslims in staat zullen zijn te zingen met de woorden van het oude Kerstlied:

VREDE OP AARDE IN MENSEN VAN WELBEHAGEN, IN MENSEN VAN GOEDE WIL!

Na de mis kregen we nog koffie en choco te drinken en toen was het wel weer tijd om naar bed te gaan.

 

Hoofdstuk 20

Zondag 25 december 1994

Als brunch was er een zeer speciale Kerstmaaltijd gereed gemaakt en iedereen begon hier met veel genoegen een aanval op. Toch moesten we ook vandaag nog een poosje werken omdat er een fax uit Srebrenica binnen was gekomen waarop de Genie aldaar een enorme lijst bestellingen had geplaatst. Hun bestellingen overtroffen op veel zaken onze voorraad, zoals 100 TL-bakken (in Tuzla te koop voor DM 200,-), waarvan wij er wel drie hadden en hoe willen zij die eigenlijk laten branden, nu de Serviërs al lange tijd geen diesel hebben doorgelaten? Verder 2 kilometer PVC pijp voor elektrische bedradingen en honderden meters kabel, die ook hier in Bosnië weer zeer zeldzaam zijn. Maar als we niet zo van de VN afhankelijk waren in verband met onze toelevering, hadden we veel sneller aan de bestellingen in Srebrenica kunnen voldoen. Nu moesten we vaak op bepaalde onderdelen en goederen drie maanden wachten omdat alles, maar dan ook alles via de VN loopt. En via locals kun je ook al bijna niets krijgen behalve als je met brandstof betaalt en dat mag officieel weer niet.

Vroeger was het zo dat ze een VN­betalingsbewijs kregen als ze goederen voor de VN leverden, maar ja, als de VN niets betaalt zijn ze ook niet zo snel meer geneigd om te leveren. Alleen als je contant betaalt of in diesel of iets dergelijks willen ze wel leveren. Zo heeft de Genie een lokale monteur die de motor van een draaibank kwam repareren betaald met een paar honderd liter diesel. Later kwam de VN er achter dat er een paar miljoen liter diesel “kwijt” was en ik denk dat bij andere eenheden het zelfde gebeurt als bij ons.

Om 14.30 uur moest ik weer gereed staan om te assisteren bij het bedienen van de eerste shift voor de Kerstmaaltijd. Wel motiverend om zoveel etende mensen te zien terwijl je zelf niets kan eten, alleen stiekem “wat” wijn drinken en wat eten achter een houten schot. Ik was ingedeeld voor de derde en laatste ronde en voordat we gingen eten was er een borrel uurtje. Aan het eind van de maaltijd toch wel iets te veel alcohol op: flink wat wijn bij het serveren, daarna twee rum-cola’s bij het borreluurtje, dan de maaltijd zelf, waar je ook genoeg kon drinken, en tot slot nog een koffie met cognac.

Het is hier ook totaal geen probleem om elke dag totaal bezopen te zijn, tenminste als je in een gebouw slaapt waar geen kader aanwezig is. Bij de Genie zou het niet zo makkelijk gaan om elke nacht bezopen aan te komen omdat alle officieren ook bij ons op de gang slapen, maar in andere gebouwen gebeurt dat toch wel veel meer.

De totale alcoholconsumptie van het hele kamp lijkt me ook veel meer dan alle personen maal 2 alcoholconsumpties. Daarbij komt nog dat er altijd mensen op verlof zijn of op konvooi en dat er ook een aantal is wat lang niet elke avond alcohol drinkt. Verder is het zeer makkelijk om daarbij ook nog sterke drank van buiten het kamp te regelen. Dus lijkt het er op dat de Nederlandse maatschappij er na elke VN-rotatie een paar alcoholverslaafden bij heeft – ben ik bang voor. Dit is iets wat echt niet goed geregeld is binnen Defensie.

Hoofdstuk 21

Dinsdag 27 december 1994

Bosnië nieuws

De bestanden worden nog steeds nageleefd hoewel er in een aantal gebieden nog steeds detonaties worden gerapporteerd. Normaal bedraagt het aantal detonaties zo’ n 600 per dag, maar nu telt men er niet meer dan 15. De inslagen komen eigenlijk alleen uit de oude “hot spots” zoals de Doboj, de Maglaj, de Sapnaduim en de Majavica-heuvels. Zelfs in Bihac was het rustig op een sluipschutter-incident na waarbij een ABiH-militair sneuvelde en nog steeds gaat het winter-gereed maken van de stellingen aan de confrontatielijnen door. Dit wordt ook bevestigd vanuit Srebrenik, alwaar de VN een verkeers-telpunt heeft gevestigd, waar nog steeds een ontvolking van de noordelijke confrontatielijn wordt gemeld.

Tuzla Airbase & Lukavac

Om 7.45uur zijn we met drie man en een hijskraan en een MB vertrokken richting Tuzla Airbase waar het hoofdkwartier van UNPROFOR sector North-East is gevestigd. Dwars door een witte wereld, die hier nog onbeschadigd was, deden we ongeveer driekwartier over de rit naar het vliegveld. Tuzla Air wordt duidelijk beter en strenger gecontroleerd dan onze compound. Bij de poort direct onze ID-card laten zien, terwijl dat in Lukavac bijna nooit gebeurde. Overigens bleek ook nog dat we met de kraan de verkeerde ingang hadden genomen, maar ze zouden het voor deze keer door de vingers zien. Het vliegveld, oorspronkelijk Dubrave Aerodrome geheten, was een van de grootste vliegvelden van het voormalig Joegoslavië met vier verharde en een onverharde baan. Vanaf begin dit jaar zou UNPROFOR, met toestemming van de Moslims, het vliegveld gaan gebruiken voor humanitaire hulpvluchten. Op 22 maart landde het eerste vliegtuig. De vluchten duurde tot 31 mei en toen werden, vanwege de regelmatige mortierbeschietingen door de BSA, de vluchten gestaakt, terwijl op 16 juli ook helikoptervluchten moesten worden gestopt.

Toch is men van plan de basis op kortere termijn weer te openen omdat deze dan ook kan worden gebruikt om verlofgangers over te vliegen naar Split, waardoor op zesduizend VN manschappen in het gebied duizenden reisdagen kunnen worden bespaard. Toen de Moslims het vliegveld officieel overdroegen aan UNPROFOR was bijna alles van het vliegveld door mijnen vergeven: in grasvelden, tussen de bosjes, in gebouwen echt overal.

Daarom zijn ook alle terreinen, behalve wegen en enkele terreinen rondom gebouwen, afgezet met draden, prikkeldraad en bordjes met het opschrift “MINES”. Wat een aantrekkelijke bijkomstigheid is dat de Moslims, bij een eventuele overdracht bij een eventuele vrede, over een vliegveld beschikken waar (bijna) geen mijnen meer liggen, want dag in dag uit is men bezig om het vliegveld te cleanen door genietroepen.

Wij moesten daar assistentie verlenen om een paar containers en prefabs te verhijsen, terwijl ik zoveel mogelijk elektro-materiaal moest lospeuteren bij genie aldaar. We werden opgevangen door iemand van de VN: “He Dutch guys. 1974. Why haven’t you beat the fucking Germans.” Een echte Ier, grote bek, joviaal en echt in elke zin het woord fuck of fucking. We merkten al spoedig dat, alhoewel de doelstellingen van de organisatie prima zijn, de VN-organisatie zeer bureaucratisch en log te werk gaat. En dat dat in een oorlogsgebied, waar alles zeer onverwacht een wending kan nemen, niet effectief werkt mag duidelijk zijn. Eerst moest ik degene vinden wiens auto in de weg stond, zodat wij een prefab niet per kraan konden verplaatsen. Eerst in het hoofdgebouw ongeveer een half uur lopen zoeken naar iemand die ons kon zeggen wie de eigenaar was van de auto met het nummerbord UNPF 17835. Die kon dat wel, maar hij had geen (reserve)sleutel, maar wist geen eens of degene van wie de auto was, op het kamp was of met verlof. Tenslotte kwamen we één of andere Nederlandse majoor der genie tegen die dacht dat hij waarschijnlijk wel wist waar de eigenaar was van de wagen. Toen we vlakbij de plaats kwamen waar de auto stond zei ik nog:” Lachen, als de auto weg is als we aankomen”, en shit, is de auto nog weg ook. Majoor voor niets mee geweest en hij had het al zo druk, tenminste dat beweerde hij. Ondertussen gingen Remon, een andere collega van mij, en ik, terwijl Louis, de kraanmachinist, werd geholpen door een aantal locals om de prefab opnieuw te plaatsen, op zoek naar degene die ons kon helpen aan geniemateriaal.

Dit zoeken zou nog veel erger zijn dan de vorige zoektocht. Eerst een tijdje van kantoor naar kantoor gelopen en gevraagd of ze iemand van de genie wisten te zitten. Ja daar ergens, maar daar wisten ze het ook niet. Nou misschien kan je het daar proberen, maar daar ook al niet. Dan moet je het daar maar een proberen…………. Komt er iemand van de VN op het snuggere idee om te vragen naar de naam van degene die de genie op Tuzla-Air leidt. Ja weet ik veel, jullie zullen toch wel weten waar de genie zit. Wij dan maar als probeersel naar Lukavac bellen per satelliet over 30 kilometer afstand en dat voor $15,-/min. Steeds mis, geen verbinding te krijgen. Eindelijk verbinding en wij naar Joop Witzand gevraagd, die volgens wel de naam van de desbetreffende persoon moest weten. Wij een kwartier staan te wachten. ($15,- x 15 min.) Hoewel wij om spoed hadden gevraagd lieten ze ons, bleek achteraf, gewoon wachten. Maar goed, Lukavac meldde ons dat zij terug zouden bellen. Dus dan maar koffie en bellen in de bar van Headquarters. Beetje CNN zitten kijken: life-gevechten in Tsjetsjenië, life vanuit Bosnia en Life vanuit Verweggiestan.

Van Joop Witzand kregen we uiteindelijk te horen dat we naar een Ier, een andere dan die ons opving, moesten zoeken die ontzettend veel F..king en F..king Shit zei. Het probleem doemde op dat eigenlijk iedere Ier die woorden in elke zin gebruikt, maar wij toch maar vol “goede” moed op zoek. Lopen we over Tuzla Air, horen we opeens: “…..fucking shit….. !” Hé zeggen ons beider hersenhelften, misschien? En ja, we hadden de guy. Hij bracht ons naar het kantoor waar we de electrical equipment konden aanvragen en toen konden we eindelijk de MB met een troosteloze hoeveelheid shit inladen. Op en top de VN. Als je wat nodig hebt moet je drie maanden op je aanvraag wachten, dus overal tekort, terwijl op Pleso in Zagreb enorme voorraden schijnen te liggen. Nog weer een iets over het onderwerp vrouwen. Wanneer je op het hoofdkwartier werkt heb je absoluut geen klagen en zeker niet wanneer je ook nog knappe vrouwen bovenaan je verlanglijstje hebt staan. Waarom is dit alleen voor majoors en hogere officieren, zijn die anders als wij. Het is zelfs zo erg dat een soldaat die goed kon opschieten met een vrouw achter de bar in Lukavac, een spreekverbod met haar kreeg opgelegd door de hogere legerleiding. twee Nederlandse majoors. Over jaloezie gesproken. Als ze knap zijn, dan zijn ze nog niet persé slim. Zeker niet die troela die ons moest helpen. Maar waarschijnlijk had die truttige bril een nogal destructieve invloed op haar brein uitgeoefend. Daarna zijn we gaan eten. We dachten dat we het in Lukavac, waar de kwaliteit van de keuken die van die in Ossendrecht ver overtreft, goed hadden, maar het eten hier sloeg alles. Zeker tien meter stelling met van alles wat je op je brood kunt deponeren. Vis, vis en nog meer soorten vis. Salade, salade en nog meer salade. Tien verschillende soorten kaas, een heel assortiment met vleeswaren en jam en dan nog manden vol met allerlei soorten broodjes en koekjes. Natuurlijk heb ik het er goed van genomen, want dit zal je niet snel meer meemaken, maar is toch ook wel een heel dubbel gevoel hier in oorlogsgebied.

Na het eten naar de PX-shop gelopen en daar m’n snoepvoorraad aangevuld, terwijl Remon geïnteresseerd was in de ondergoed afdeling van het enorme kledingassortiment, tenminste voor oorlogsgebied dan, wat uitgestald lag. Tenslotte hebben we Louitje geholpen met het verzetten van een container. Het bleek al snel dat de container te zwaar was en omdat de kraan niet verplaatst kon worden vanwege de mijnenvelden en de drassige grond rondom de container, hebben we de container maar opengebroken. Moesten we ook nog aan een VN-medewerker uitleggen dat anderhalve kubieke meter met waterpakken toch 1500 kilo woog en dat twee kubieke meter noodrantsoenen ook wel een paar ton en dat dat een probleem was met het hijsen. Hij haalde er wel even vijf locals bij gehaald voor het uitladen. Toen hebben we het nog een keer geprobeerd, maar nog konden we de container niet ver genoeg verzetten. De VN-medewerker besloot de container maar weer neer te laten zetten waar hij stond. Nou ja, ook goed. Konden de locals de container ook weer volgooien en was de hele hijsactie dus voor niets geweest.

Hoofdstuk 22

28 December 1994

Net zoals vorige week vrijdag was ik weer eens aan de beurt voor dagwacht. Lekkere lange maar wel relaxte dag. Vandaag is er onder onze ogen, de ogen van de wachtploeg, zeker 7.000 liter brandstof gejat. Er kwam een grote oranje tankwagen binnenrijden en de chauffeur had papieren bij zich waarop vermeld stond, overigens alleen in het Engels en Bosnisch (voor zover dat een taal is), dat hij recht had om op bepaalde tijdstippen (vandaag dus) brandstof voor de UNHCR op te halen. Op het moment dat de vrachtwagen binnenkwam zat ik op de wachttoren bij de poort zodat ze mij al ieder geval niets konden maken, dus kreeg ik ook ‘s avonds geen verhoor van de KMAR.

Het bleek dat er ook weer van alles binnen de organisatie niet klopte. Normaal is het zo dat de CSM (compagnies sergeant-majoor) het wachtpersoneel moet instrueren, maar in Lukavac is dit aan de wachtcommandant en de OKP afgedaan. En als we goed geïnstrueerd waren dan hadden we geweten dat we zulke dingen, zoals dit akkevietje van het verschijnen van een vreemde vrachtwagen, altijd aan de OPSROOM moeten doorgeven. Ik zat trouwens op de Observatiepost en was daarom volkomen onschuldig en werd als enige niet gehoord door de KMAR.

Waar de schuld lag was in elk geval niet duidelijk maar in ieder geval wilde men achteraf de twee soldaten bij de brandstofinstallatie als schuldigen laten opdraaien, omdat zij hun commandant niet hadden gewaarschuwd, maar achteraf liep alles met een sisser af en bleek de enige maatregel zich in het verscherpen van de bestaande wachtregels te uitten. Natuurlijk hebben we nooit een bedankje gekregen van degene die de brandstof van ons pikte en misschien is de brandstof tenslotte bij het Bosnische regeringsleger terecht gekomen. Overigens ben ik wel degene geweest die de vracht heeft uitgezwaaid en de poort netjes heeft opgedaan en ben dus het mannetje op de tekening die enthousiast staat te zwaaien. We roken eigenlijk direct onraad toen de vrachtwagen linksaf reed na het verlaten van de compound en dat was richting het front. Uiteindelijk heeft het de oorlog niet wereldschokkend beïnvloed. Sindsdien wantrouw ik alle chauffeurs van tankwagens, vooral van knaloranje uitvoeringen

Vandaag leek het overigens in de verste verte niet op een wapenstilstand, want op de schiet- incidentenlijst moesten we zeker 600 klein kaliberschoten en een groot aantal zware detonaties vermelden. Later bleek dat een aantal schoten te wijten waren aan schietoefeningen van de ABiH en het laten exploderen van slechte en oude munitie en detonaties in de steengroeve, maar toch bleven er dan nog een groot aantal schoten en detonaties over die niet te verklaren waren en waarvan er toch duidelijk een groot aantal vanaf de confrontatielijnen werden afgevuurd.

Hoofdstuk 23

29-12-1994

Volgens de inlichtingen van de VN worden de bestanden nog steeds redelijk nageleefd, hoewel geen van de partijen de bestanden echt serieus schijnt te nemen. Vooral in Sector North-East worden veel detonaties en klein-kaliber vuur incidenten gemeld. Daarnaast worden veel lege vrachtwagens van de HV gemeld die richting Bosnië rijden. Dit kan of betekenen dat de HV-militairen voor oud en nieuw terug worden gehaald, of dat de vrachtwagens in Bosnië gebruikt gaan worden voor troepenverplaatsingen aan het front. De steun van Tudjman aan Bosnië zou dus betekenen dat deze er nog steeds van overtuigd is dat hij een claim kan leggen op het grondgebied van een gedeelte van Bosnië.

Na de onafhankelijkheidsverklaringen van Kroatië en Slovenië besloot de internationale gemeenschap om politiek in te grijpen in Bosnië-Hercegovina. Ze riepen een referendum uit die al direct door het Servische gedeelte van de bevolking werd tegengewerkt, maar de Kroaten en de Moslims stemden voor een onafhankelijk Bosnië-Hercegovina. Het was natuurlijk ook niet direct een slimme zet van de VN en de EEG geweest, want hadden ze al gedacht aan de historie, die bij de emotionele Slaven veel belangrijker wordt geacht dan bij ons, en aan het feit dat de Serviërs bij een eventuele onafhankelijkheid direct tot etnische minderheid werden gebombardeerd?

Ondertussen deden Tudjman en Milosevic onder tafel pogingen om Bosnië-Hercegovina te verdelen tussen Servië en Kroatië ten kostte van de Moslims. Ook de Bosnische president Izetbegovic, die zich gesteund zag door de internationale gemeenschap, schiep een precedent toen hij pleitte voor een eenheidstaat. Direct reageerden de Serviërs binnen Bosnië heftig, maar wat was wel een oplossing? Moest het land verdeeld worden tussen Servië en Kroatië of moest het dan aan Servië worden toegewezen wat toch al streefde naar een Groot-Servië of een klein Joegoslavië? Voor alle partijen was geen van de oplossing acceptabel en door vast te blijven houden aan standpunten die verre van democratisch waren, versnelde dit de weg naar de oorlog alleen maar.

De opmerking van lzetbegovic waarin hij pleitte voor een Islamitische eenheidsstaat had de gemoederen bij de Serviërs hoog laten oplaaien. Ze waren natuurlijk nooit de Moslim SS-divisies vergeten die het platteland van Bosnië-Hercegovina hadden geteisterd. Op bevel van Hitler richtte Himmler de 13e en de (onvolledige) 23e Waffen-SS Bergdivisies genaamd Handschar en Kama en bestaande uit Joegoslavische moslims op. De Moslim-divisies werden door Himmler ingezet tegen de partizanen van Tito en de Moslims droegen een fez versierd met runentekens en de SS­ bliksemschichten. De regimenten hadden hun eigen imams en voor een groot deel werden ze gecommandeerd door officieren van het oude Habsburgse leger en de groot­moefti uit Jeruzalem werd door Himmler ingesteld als opzichter van de troepen. Veel militair nut hebben de divisies nooit gehad en ze werden in 1944 al weer opgeheven samen met de Albaneese Moslim 21e SS-divisie Skanderberg omdat het experiment op een mislukking voor de Duisters was uitgelopen.

Na een muiterij in Frankrijk, die werd gesusd door de groot-moefti, weigerden de divisies, teruggekeerd in Joegoslavië, buiten hun eigen grondgebied te opereren en ze hielden zich in principe alleen maar bezig met het plunderen en het uitmoorden van de Servische bevolking in Bosnië. Ook was door de Servische bevolking niet vergeten dat Izetbegovic vroeger ooit had opgeroepen tot een Islamisering van Bosnië-Hercegovina, waarvoor hij onder de regering van Tito nog in de gevangenis voor was beland.

Maar ook de houding van de internationale gemeenschap deed niet veel goeds aan de verslechterende toestand. De Bosnische Moslims dachten door de houding van de rest van de wereld dat ze ieder risico konden nemen, want ze rekenden op volledige steun van diverse landen en organisaties. Waar ze echter in de fout gingen was dat ze niet steun zocht bij landen die hun gunstig gezind waren. Als ze hadden gezorgd dat de Islamitische landen, of ieder geval een aantal, zich als één blok achter hun hadden opgesteld, waren de feiten waarschijnlijk anders gelopen. Daarna kwam het wapenembargo, wat vooral de Moslims trof omdat zij als enige bevolkingsgroep geen grens hadden aan een land wat hun zou steunen. De Servische en Kroatische bevolkingsgroepen konden later goed gebruik maken van de slecht gecontroleerde grenzen van de Servië en Kroatië en via deze landen kon grote hoeveelheden, wapens betrokken worden onder andere via de zwarte markt van Oost­ Europa.

En hoewel het Tudjman in feite verboden was om troepen en materieel te leveren aan de Kroatische Bosniërs gingen de pogingen hiervoor gewoon door, want in Kroatië was men zeker niet de bloedige nederlaag vergeten die de Kroatische bevolking van Bosnië had opgelopen in hun strijd tegen de Moslims. Hoewel er nu een verbond was gesloten waren de verhoudingen slecht en alleen om militair gebied werd in principe samengewerkt. Daar kwam dan ook bij dat het embargo zo lek was als een mandje. De Newsweek journalist David Hackworth meldde in oktober 1992 al dat hij overal splinternieuw materieel aantrof zoals splinternieuwe T-72’s uit landen van het voormalig Warschaupact, Sagger-raketten en een Iraanse Boeing 747 die humanitaire middelen voor de Bosnische Moslims bracht bleek achteraf vol te zitten met wapens en munitie. Het scheen dat een Italiaans transportvliegtuig dat in 1992 was neergeschoten getroffen door een Stingerraket, die uiteindelijk aan de Moslims was geleverd maar oorspronkelijk door de Amerikanen aan rebellen in Afghanistan was geleverd. Volgens Kroatische officieren werden zij gesteund door huurlingen uit Zuid-Afrika die Servische tanks onschadelijk maakten met Franse Milan-anti-tankraketten. Ook de corruptie van het uit Europa terugtrekkende Russische leger maakte het vooral voor de Serviërs makkelijk om aan wapens te komen. Volgens een verhaal zouden wapens die de Russen uit Oost-Europa moesten halen volgens de verdragen tussen de NAVO en het Warschaupact, weer opduiken in Bosnië en Servië. Het materieel werd in Europa op treinen gezet en daarna geteld door wederzijdse inspecteurs. In Rusland en Polen werd het moderne materieel vervangen door waardeloos materieel wat buiten de verdragen viel. De aantallen bleven dus kloppen, maar het moderne materieel verdween richting de Serviërs.

Hoofdstuk 24

30 December 1994

Lukavac

Gisteravond moesten een aantal HHD-ers (Huishoudelijke dienst, ook wel Quick Reaction Force genoemd) naar een weeshuis in Tuzla. Ze moesten daar spullen weghalen die waren gebruikt voor een feestje en de geluidsboxen e.d. moesten worden teruggebracht naar de oorspronkelijke eigenaar. Eén van de kinderen zou het weeshuis zou de weg wijzen en toen stonden ze opeens binnen de poorten van het hoofdkwartier van de het Bosnische regeringsleger in Tuzla, foutje -bedankt dus. Stress natuurlijk, want er stond direct een ABiH-militair met geladen geweer achterin de viertonner. Volgens de verhalen hebben de jongens van de HDD daar met doorgeladen geweer gelopen en het slot van het verhaal dat ze samen met ABiH-militairen de auto moesten uitladen. Alle namen werden opgeschreven en natuurlijk was dit allemaal prima propaganda voor de ABiH. Sergeant Kruis, commandant van de HHD, was natuurlijk reuzekwaad omdat zijn jongens voor de ABiH hadden gewerkt en dat het zo slecht was geregeld dat één van de kinderen uit het weeshuis de weg moest wijzen naar de, in Lukavac onbekende, eigenaar. Ja ja, dat gebeurde nogal eens: met het vingertje naar elkaar wijzen.

Vanmorgen ben ik begonnen met de controle ronde van de technische installaties en toen herinnerde ik me opeens dat ik een afspraak had met de MGD (Geneeskundige Dienst). Dit in verband met mijn teen die behoorlijk ontstoken was. Ik ben door de kapitein-arts onderzocht die het echter eerst nog even wilde aanzien. Verder de dag bezig geweest met het repareren van doorstromers (kleine elektrische geisers) die slecht functioneerden – douchen blijft wel één van de belangrijke dingen in het soldatenleven..

Ook was er nog een probleempje bij de poort, toen een (dronken) local een nieuw spiegeltje eiste voor zijn vrachtwagen. Hij beweerde dat één van onze chauffeurs zijn spiegeltje er af zou hebben gereden en dreigde zelfs met handgranaten.

De wacht heeft er een tolk bijgehaald en toen hij nog bleef zeuren is de militaire politie van de ABiH gebeld die de hevig protesterende man afvoerde in een busje.

 

Hoofdstuk 25

Zaterdag 31 december 1994

Lukavac OUDJAARSDAG.

In tegenstelling tot in Nederland een gewone werkdag. Vanmorgen zij we eerst de gisteren gerepareerde doorstromers in de prefabs gaan monteren. Na de ochtendpauze, waarin we hebben geluisterd naar het speciale Bosnië-programma van de Wereldomroep, ben ik in de stromende regen gaan kijken welke halogeenlampen op de lopende band kapot waren. Verwisselen kon echter niet omdat de lopende band “geboobytrapt” was door middel van een, aan struikeldraden verbonden, lichtsein en schriksein. Ik moest tot maandag wachten, omdat de sergeant die de struikeldraden had aangelegd sliep, dus daarom ben ik me ergens anders verdienstelijk gaan maken. Caron de Kok, commandant van de groep ondersteuning, had problemen in zijn shelter waar zijn werkplaats en machinerie in opgesteld staat. Als eerste gaf de draaibank problemen en tevens viel de stroom steeds uit. Dat hebben we weer opgelost.

Na het middageten hebben we nog de aggregaten nagelopen. Na 15.00 uur hadden we zoals gewoonlijk onderhoud aan de werkplaatsen, kamers en de wapens. Na het appel van 15.30 uur moest iedereen, behalve degenen die wacht moesten lopen, hun wapens inleveren, die in de spoorbunker bewaard werden. Dit vanwege het feit dat de Staf zeker wist dat er een groot aantal mensen beschonken zou raken die avond. Vanavond kon ik om 10.45 uur naar huis bellen omdat de Vakbond Voor Dienstplichtige Militairen (de VVDM) had geregeld dat dienstplichtigen met oud en nieuw gratis vijf minuten naar huis konden bellen. Dit werd bekostigd uit de drie ton die de NS had gestort bij Defensie vanwege declaraties voor de treinstakingen en waarover nog bijna ruzie was ontstaan tussen de vakbonden VVDM en de AVNM. De AVNM had het geld voor telefoongesprekken voor beroepsmilitairen willen schenken maar achteraf kregen de dienstplichtigen dan toch ook een paar minuten gratis bellen dankzij de VVDM.

Ook moest ik samen met Alex Vermeer om 00.00 uur het door de raadsman geregelde vuurwerk de lucht in schieten en van te voren hadden we al wat flessen opgesteld. Maar wij hadden niet alleen vuurwerk tot onze beschikking, want om 00.00 uur begonnen de strijdende partijen overal langs de confrontatielijnen te schieten: automatische kanonnen, mitrailleursalvo’s, mortieren en artillerie, dat was heel bizar. In Lukavac begonnen een aantal militairen met AK’s in de lucht te schieten waarvan een aantal met lichtspoormunitie, en bij elk salvo, stond iedereen op het kamp luidkeels “We want more” te schreeuwen. En jawel, nog een paar salvo’s. Het was weer de omgekeerde wereld, daar waar de VN probeert het schieten te verminderen, stonden Nederlandse VN-ers om nog meer te roepen.

Ze kwamen dan ook goed aan hun trekken. Ook in de verte ging het schieten onverminderd voort en om 00.10 uur begon ons vuurwerk en ondanks de vrij geringe hoeveelheid genoot iedereen toch en werd het zelfs in Lukavac even stil. Na het vuurwerk ging iedereen opeens richting de poort en klommen er een groot aantal op de OP bij de ingang omdat ze zo nodig het schieten van dichtbij moesten zien. Hadden natuurlijk met hun zatte kop niet door dat zo’ n bezopen ABiH-krijger ook wel per ongeluk iets lager kon schieten. We hebben wel een aantal mensen buiten het kamp door het prikkeldraad heen een Happy New Year en more peace kunnen toewensen. Daarna zijn we nog naar binnen gegaan voor de champagne, maar al snel sloeg de stemming om en werd het sfeertje erg vervelend en had ik het wel weer bekeken.

Begint er net toen ik naar buiten ging één of andere zatte malloot buiten de poort met z’n Kalasjnikov te schieten. Je hoorde de kogels over de compound suizen. Dus of binnen blijven of via een omweg naar je slaapkamer. We hebben eerst een tijdje in het gebouw staan wachten en we hebben toen een sprintje naar onze kamer getrokken, maar ja of dat veilig was?

Ik lag al een poosje te slapen, toen een collega op de kamer kwam brallen hoe hard hij wel niet gevochten had met de een aantal mensen van de hersteleenheid en dan die karate-kick, die vonden ze zooo cool. Toen dan ook nog het licht uitging op de gang dacht hij dat hersteleenheid “weer” liep te zeuren en rende de gang op om ze in elkaar te timmeren. Wat was tie stoer.

De volgende ochtend bleek dat er helemaal niet gevochten was, geen karate-kick was uitgedeeld, maar alleen dat iemands hersenen door de alcohol iets op hol waren geslagen.

 

hoofdstuk 26

1 januari 1995

Heel lang uitgeslapen. De hele dag een beetje gelanterfanterd en zitten wachten op generaal Couzy, de bevelhebber van de landstrijdkrachten, die maar niet kwam. Iedereen al chagrijnig omdat we dan om 13.30 uur in Gevechtstenue op appel moesten staan. Gelukkig had generaal Couzy geen clearance voor een helikoptervlucht en moest hij per auto naar Lukavac komen en zo bleef het dus toch een vrije dag voor ons. ‘s Middags startte de nieuwjaarsloop en hoewel het beestenweer was met alleen maar regen, regen en nog eens regen was het aantal deelnemers aanzienlijk. Net voor de compound, waar een aantal locals ons voor gek verklaarden, werd het startsein gegeven. Ik had nummer 7, voor mij meestal m’n geluksnummer. Ach toch, had ik na tweehonderd meter al spijt van m’n beslissing om mee te lopen. Al mijn spieren deden nog pijn, vooral die tussen mijn ribben, zodat diep inademen nogal pijnlijk was. Misschien had ik wel iets teveel champagne op gisteravond?

De route was 3,6 kilometer lang en ging eerst over de weg richting weeshuis, daar keren en door het dorp weer terug. Overal diepe plassen en langs de weg stond een enkele toeschouwer met een meewarige blik in hun ogen. Natuurlijk won onze luitenant de wedstrijd met een zeer grote voorsprong en in een tijd van 11 minuut nog wat. Ik kwam binnen gesukkeld op 17 minuut 36, wat vreselijk slecht was, maar misschien toch ook wel niet gezien mijn lichamelijke toestand van dat moment.

Daarna waren de prijsuitreikingen waarbij de genie de peletonsprijs er uit sleepte en er ook een prijs op mijn (geluks)nummer viel van DM 25 ,- en dus bracht nummer 7 ook nu weer geluk.

Bosnië nieuws

Overigens was het gisteren de duizendste “jubileumdag” dat Sarajevo belegerd was, de belegering waarbij nu al ruim 10.000 burgers hun leven lieten. Hoewel de overlevingsstrijd verschoven is van Servische sluipschutters en granaten naar koude, honger en een politiek gevecht voor toelating van humanitaire konvooien, vallen er nog regelmatig doden bij beschietingen. Sarajevo is alleen nog te bereiken via de luchthaven en de tunnel die onder de luchthaven doorloopt. Toch is het wel zo dat de beschietingen zo zijn afgenomen dat er in één maand minder mensen sneuvelen dan tijdens het recorddieptepunt op een dag schieten in het verleden. Toen op 5 februari van 1994 68 mensen sneuvelden door een 120mm mortiergranaat wist generaal Rose voor het elkaar te krijgen dat de Serviërs hun zware wapens, op straffe van NAVO­luchtaanvallen, terugtrokken. Toch zijn de mensen zeer cynisch gebleven. Eerst waren de inwoners uiterst populair toen ze stierven, maar nu had niemand meer oog voor hun miserabele leven wat ze nu leiden.

Eind april 1992 waren de hevige gevechten om de stad uitgebroken. Op een middag waren de Serviërs die de stad omringd hadden met mortieren, tanks en artillerie een beschieting begonnen die tien uur lang duurden. Later kwamen daar de vele sluipschutters bij die vele slachtoffers maakten. VN-medewerkers gingen er vanuit dat in de zomer van 1992 zeker 1.000 sluipschutters actief waren in de stad. Zlata Filipovic, een Bosnisch meisje van gemengde etnische afkomst, begon een dagboek bij te houden en werd erg bekend. Haar boek werd later in Sarajevo vertaald en ze werd een soort Bosnische Anne Frank. Zij was één van degenen die de stad samen met haar ouders kon ontvluchten.

 

hoofdstuk-27

2 januari 1995

Bosnië Nieuws

Voor de Bosnische Moslims was het gisteren dag een heuglijke dag, want voor het eerst, sinds het begin van de oorlog, was er geen enkele dode gevallen op die dag. Dit komt natuurlijk omdat er een bestand is gesloten en dit werd door de Moslims in Sarajevo ondertekend en een uur later door de Serviërs in Pale. Het bestand zorgde ervoor dat de verstandhouding tussen de Moslims en de Kroaten niet beter werd, want de Kroaten hebben totaal geen rol gehad binnen de laatste vredesbesprekingen. En daarmee is tegen het zere been geschopt. Er wordt gesuggereerd dat daarom de Kroatische regering een gedeelte van de in Bosnië gelegerde HV-militairen terugtrekt wat de krachtsverhoudingen ten voordele van de Serviërs laat uitkomen. Toch wordt niet verwacht dat de bestanden lang nageleefd worden gezien het feit dat de eisen van de Serviërs niet nageleefd worden.

3 januari 1995

Lukavac

Vanmorgen moest ik me om 8.30uur melden bij de MGD voor mijn ontstoken teen. Ik had gerekend op een nieuw soda-badje zoals de voorgaande dagen, maar nee hoor de dokter wilde het drastischer aanpakken: wig mc1S1e. Dat wil zeggen dat de nagel uit mijn teen werd geknipt en het overtollige vlees weggesneden zou worden. Eerst werd de wond goed schoongemaakt met jodium en vervolgens werden alle instrumenten klaargelegd. De teen werd verdoofd en omdat ik, door ervaring geleerd, veel verdoving nodig heb, heb ik daarom gevraagd en werd een complete spuit leeggespoten in mijn teen. Een paar keer testen om te kijken of de teen wel voldoende verdoofd was, wat overigens niet zo was, waarna er nog meer verdovingen in mijn teen werden gespoten. Om erge bloedingen te voorkomen werd m’ n teen afgebonden. Daarna ging het snijden in m’n teen een aanvang nemen, maar voordat de operatie begon werd de teen eerst bloedvrij gemaakt. Gelukkig hadden de arts en zijn helper niet zoveel last van rotatiegedrag, ze gingen namelijk allebei binnen enkele dagen naar huis, waardoor de operatie toch een goed einde had.

Een beetje snijden, een beetje knippen. Bijna aan het einde van de operatie begon de verdoving toch al weer uit te werken en begon mijn teen al weer pijn te doen. Tijdens het afknippen van het nagelbed en het hechten was het eventjes tanden op elkaar. Na de ingreep kwam er een stompverband omheen en toen alles klaar was werd ik met een ambulance naar mijn kamer gebracht, in bed geholpen en ik kreeg het advies om de komende dagen niet lopen en m’n been horizontaal te houden.

Hadden die jongens van de MGD ook eens echt wat te doen. Best frustrerend als je constant achter konvooien moet aanhobbelen en nooit kan uitvoeren waarvoor je bent opgeleid. Toch wel lekker een paar daagjes niets doen. Een beetje schrijven, een beetje lezen, een beetje tv kijken en zelfs het eten werd je op bed gebracht door de chauffeur van dienst.

Daarbij kwam nog dat iedereen zijn sociale gevoelens naar boven lieten komen, toen ze die enorme pluk verband om mijn teen zagen zitten. Er werd speciale koffie voor mij gezet, drinken voor mij gehaald, bij elkaar genomen toch niet slecht allemaal. Vanavond op het RTL-4 journaal werd gemeld dat de strijd in de Bihac-pocket weer in alle hevigheid was losgebarsten. Tientallen inslagen van zwaar kaliber waren waargenomen en vooral rond Velika Kladusa werd er hevig strijd geleverd tussen aanhangers van Abdic en het 5e ABiH Korps.

hoofdstuk-28

4 januari 1995

Gewoon heerlijk, zo in bed blijven liggen met een ”gewonde teen” terwijl iedereen “hard” moet werken. Eten op bed krijgen, geen appèl en gewoon doen waar je zelf zin in hebt. Om 8.45 werd ik opgehaald door de ambulance van dienst. Ik ben zelf naar de ambulance toe gestrompeld en bij de MGD kreeg ik een nieuw verband en daarna heb ik boven koffie gedronken. De rest van de dag heb ik TV gekeken, TV gekeken, gelezen, geschreven, gegeten, TV gekeken, gelezen, gegeten, TV gekeken – heel afwisselend dat wel. Vandaag had iedereen te horen gekregen dat de wachtregels verscherpt zijn en dat alleen maar vanwege het feit dat wij, de wacht die die dag dienst had, 7000 liter brandstof hadden “geleend” aan de Bosniërs.

6 januari 1995

Aan Nederland is gevraagd of het helikopters wil leveren en/of extra troepen wil sturen om de wapenstilstand te controleren. Het lijkt wel of het bestand wordt nageleefd. Nog sterker het lijkt zelfs of dat de strijdende partijen er op uit zijn om een duurzame vrede te sluiten. Er werden slechts enkele detonaties in de Doboj, de Maglaj, de Sapna en de Posevina gemeld.

De belangrijkste punten in het verdrag waren: • Het akkoord geldt voor vier maanden, waarna het onder dezelfde voorwaarden, als de partijen dat willen, kan worden verlengd. • De strijdende partijen zullen terugkeren naar de door geaccepteerde posities en afzien van • het gebruik van explosieve munitie. • Krijgsgevangenen zullen worden uitgewisseld en informatie over vermiste personen zal • worden verstrekt. • De strijdende partijen zullen alle medewerking verlenen aan de UNPROFOR-troepen. • De UNPROFOR zal de stopzetting van alle vijandelijkheden controleren. • UNPROFOR en UNHCR is volledige bewegingsvrijheid toegezegd. De toegang tot Sarajevo via de weg en de lucht zal worden vrijgelaten. • Er zal verder worden samengewerkt bij de levering van elektriciteit en drinkwater.

In de Maglai heeft de BRITCAVBAT (Engelse cavalerie) zelfs toestemming gekregen om verkenningen voor checkpoints en waarneemposten uit te voeren. In het zuiden van de Maglai-vinger werden een groot aantal Mujaheddin strijders gesignaleerd. Deze strijders, die nergens bij zijn aangesloten, zijn tegen een vredesverdrag en ze zien de VN dan ook als een storende factor in hun strijd tegen de Serviërs. Een schending van eerder gemaakte afspraken werd wel gemeld. Het blijkt dat de HV sinds ruim een week posities bezit ten noorden van UNPA-South en vanuit hun positie zouden ze Knin kunnen beschieten.

Ondertussen maakt in Nederland maakte DUTCHBAT-3 zich klaar voor de aflossing van DUTCHBAT-2 in Simin Han en Srebrenica, terwijl het voor mij nog twee weken duurt voordat ik in Nederland zit.

Vanmorgen ben ik opnieuw naar de MGD geweest en daar kwamen ze tot de conclusie dat het verband er wel af kon blijven. Verder ben ik de dag doorgekomen met vervelen, de kast opruimen, de kamer opruimen, tv kijken en brieven schrijven. Vanavond ben ik weer naar de bar geweest om Berts verjaardag te vieren en gelukkig kon ik weer normaal lopen. De luitenant werd ook wel ongeduldig want ik kon wel weer aan het werk en er was genoeg te doen.

hoofdstuk-29

Zaterdag 7 januari 1995

In tegenstelling tot eerdere dagen werd in Sector North-East weer een stijging van schendingen van het verdrag geconstateerd. Er kwamen vooral veel meldingen vanuit de Maglai en de Doboj-vinger. In Tuzla worden op het moment 5.000 nieuwe rekruten opgeroepen terwijl rondom Lukavac zeker 1.700 nieuwe manschappen voor dienst werden opgeroepen. Ook de gevechten rond Velika Kladusa in de Bihac-pocket waren weer opgelaaid.

Toch wil de VN zeker 6.500 extra manschappen inzetten om de verdragen te gaan controleren en zelfs de BSA leek buitengewoon bereidwillig met het feit dat ze de blokkade van Sarajevo wilden opheffen als de ABiH de berg Igman zou ontruimen.

Vandaag zou ik weer voor het eerst gaan werken. Ik zou samen met Charlie de Wolf de postronde gaan rijden. Maar dit ging niet door omdat de vrachtwagen met container, die geborgen was door een bergingsteam, onder leiding van de sergeanten Louis en Pierre, binnen zou komen met de post. Er waren zeer veel problemen met de routes geweest omdat er erg veel sneeuw lag. De sneeuw kon niet geruimd worden door de blokkades van een aantal eenheden door de ABiH. De blokkades waren begonnen doordat de VN op Tuzla Airbase een Servische liaison officier hadden geplaatst die moest controleren of het vliegveld alleen werd gebruikt voor humanitaire missies. Alleen al dit was genoeg geweest om het vliegveld te blokkeren, maar daarbij scheen ook nog dat de VN wel een hele ongelukkige keuze had gemaakt tijdens het uitzoeken van een officier. Waarom namen ze nu precies die officier die de leiding had gehad over de artillerie- eenheden die Tuzla regelmatig beschoten hadden en waardoor verschillende doden waren gevallen. Het gevolg was dat de ABiH de doorgang van konvooien naar het noorden verbood, waardoor ook de humanitaire konvooien naar Tuzla zelfs verboden werden.

Zondag 8 januari 1995

Vanmorgen ben ik om 10.15uur naar de dienst van de raadsman Snels geweest. De toespraak ging over geld en het nut van het leven. Hij begon met het sprookje over de visser die een vis ving, die een betoverde prins bleek te zijn. De vrouw van de visser eiste vervolgens een beter huis, een koninkrijk, een keizerrijk en tenslotte het godendom. De visser viel vervolgens weer terug naar zijn oude armoede en het moraal van het verhaal was dat we niet te veel moesten willen, omdat dit dan wel eens tegen ons zou kunnen keren.

Na de dienst zijn we gaan eten en ‘s middags heb ik gefitnest en gelezen en ‘s avonds een paar brieven geschreven.

Op het journaal werd bekend gemaakt dat de Serviërs een grotere wapenvrije zone rondom Sarajevo eisten en daarbij ook nog een directe ontruiming van de berg Igman door de ABiH.

 

hoofdstuk-30

09-01-1995

Tijdens het appel was er een medaille parade, waarbij de jongens van Lima-5 hun VN medaille kregen opgespeld. De VN medaille is ingesteld als herdenking aan onze bijdrage aan de “vrede” in voormalig Joegoslavië. De bronzen medaille, waarop aan de achterkant “In The Service Of Peace” staat vermeld, gaat vergezeld van een zogenaamde ribbon, een balkje dat je op je uniform kan spelden. De balk heeft een blauwe achtergrond wat de vrede inhoudt, een brede rode band met dunne witte balken wat de UNPROFOR Commands voorstelt en aan de linkerkant een groene band, de bossen, en aan de rechterkant een bruine band, de bergen.

Vandaag hoorde ik van iemand van de BEVO dat er in Bosnië geen NBC-pakken zouden liggen voor de Nederlandse VN-militairen. In Nederland werd altijd met veel enthousiasme gemeld dat er in Bosnië voor iedere militair een NBC-pak zou liggen, maar dat blijkt dus absoluut niet waar te zijn. En dat terwijl er gewoon strijdgassen ingezet zijn, bij Kupres chemische mijnen zijn gelegd en een “worse case” helemaal niet ondenkbaar is. Als de gaspakken dan nog moeten worden overgebracht is het vast nog wel op tijd.

Vanmorgen zijn overigens de eerste mensen naar Santici vertrokken om daar te “verkennen” voor de nieuwbouw van een kamp. Support Command en het Transportbattaljon gaan samen en er ontstaat een nieuwe eenheid: Het Nederlands/Belgische Logistieke Transport­ battaljon. Support Command verhuist in zijn geheel naar Santici waar een Bevo- en een Herstelcompagnie worden gestationeerd. Vanuit Santici zal de bevoorrading van DUTCHBAT en LOGBAT zelf worden uitgevoerd, terwijl de humanitaire transporten voor de UNHCR gewoon doorgaan. Totaal zullen 200 mensen moeten afvloeien.

Als dit allemaal doorgaat betekent dat er veel werk te doen is voor de genie, zoals het opbouwen van tientallen prefabs, de bouw van een nieuw communicatiecentrum, een hospitaal, een OPSROOM, de uitbreiding van de keuken, klasse-V bunkers (munitie), OP’s en vele meters defencewall en concertina’s en ook nog een nieuw kamp voor de Belgen.

Nu lopen we nog een beetje arbeidstherapie te beoefenen en ik zelf begin een beetje verlofgedrag te vertonen omdat ik toch best wel weer een keer naar huis wil. Dus de bouw van een nieuw kamp komt als geroepen voor een aantal mensen van ons en natuurlijk voor mij ook.

 

hoofdstuk-31

10 januari 1995

Bosnië nieuws

De verhouding tussen de ABiH en UNPROFOR is verslechterd de laatste dagen. Vanwege de plaatsing van de Servische liaisonofficier had de ABiH de freedom of movement voor een aantal eenheden van UNPROFOR al drastisch beperkt.

Op het moment is Tuzla Headquarters geblokkeerd en de mogelijkheid is dat er andere kampen kunnen volgen. Daarom mogen ook alleen de noodzakelijke ritten worden gereden en moet bij zo’ n rit voor twee dagen voedsel en voldoende warme kleding worden meegenomen. Het bestand wordt nog steeds herhaaldelijk geschonden in de Maglai, de Doboj, de Sapna en de Majevica-heuvels en worden rond de Vitez-pocket (hier is BritBat verantwoordelijk) veel troepen verplaatsingen van de HVO en het 7e Korps van de ABiH gemeld. Men is bang dat de ABiH en de HVO de stellingen weer gaan bemannen en dat op een geschikt moment nieuwe offensieven beginnen. Daarentegen hebben de Serviërs onder leiding van Mladic nieuwe eisen gesteld ten aanzien van de wapenvrije zone rondom Sarajevo die volgens de BSA opnieuw moet worden vergroot.

Lukavac

De eerste storing die ik vandaag te horen kreeg was die in de tent van herstel en eerst dacht ik dat dat kwam omdat ze teveel lampen aan hadden staan waardoor een kabel was doorgebrand. Ik heb eerst een tijdje met twee collega’s van me staan praten. Omdat één van de twee chagrijnig was en daarover in het bijzijn van een sergeant een opmerking was gemaakt, dacht deze dat diegene een beetje buiten de groep lag en in een dipje zat. Hij kreeg toen een persoonlijk gesprekje met de sergeant die dat ook tegen hem zei. Maar goed sommige mensen kunnen een opmerking een beetje verkeerd interpreteren, want volgens mij ligt mijn collega, die één van de tofste gozers is bij de Genie, helemaal niet buiten de groep.

Toch heb ik zelf nog steeds geen dip gehad, al hadden ze daarvoor in Ossendrecht zo voor gewaarschuwd. Natuurlijk had ik wel eens dat ik niet zo’n zin had, maar goed dat kan iedereen overkomen en ik had ook geen last van erge heimwee of iets dergelijks. (Of is soms zin in naar huis te gaan hetzelfde als heimwee hebben??) (Even gestopt met schrijven en een potje MARJO LAND op de Nintendo gespeeld; geëindigd met 44.500 punten. Tot onze verrassing kwam een sergeant net langs om ons allemaal een blikje bier op de kamer brengen, hoe die dat geregeld had weet ik niet, maar de regel is geen bier op de kamer en dit kwam natuurlijk als een fijne verrassing.)

Na het middageten begonnen met het maken van een storing van een friteuse in de keuken. Het bleek dat de oververhitting-beveiliging kapot was gegaan omdat ze de friteuse hadden aangezet zonder er olie in te doen. Niet te maken natuurlijk omdat er geen reserve-onderdelen te krijgen zijn en verder heb ik ook nog geholpen met het maken van een nieuw ontwerp voor de afzuiging van de keuken.

Ook nog een storing opgelost in de natte prefab. Omdat er een schroefje niet vast genoeg zat, sprong de aardlekschakelaar er steeds uit. Daarna heb ik verder gezocht naar de storing in de tent van herstel, maar door de enorme warboel van draden is dat geen makkie.

Tijdens het avondeten kreeg ik te horen dat ik de volgende dag niet meekon met de postronde, omdat de twee soldaten die bij de post werken zelf zouden gaan rijden en naar eigen zeggen, het gevaar tegemoet wilden. Het gevaar bestond namelijk dat ze eventueel vast kwamen te zitten tussen twee checkpoints. Nou ja zij liever dan ik.

hoofdstuk-32

11 januari 1995

Van deze dag heb ik geen dagboek, wel foto’s 🙂 Ik heb die dag verlichting in de Bingham-tent geïnstalleerd.

 

12 januari 1995

Zaterdag 3 december 1994

Na het eten is onze sergeant-majoor Fred “Flinstone” Volman naar de OPSROOM gegaan om clearance voor ons aan te vragen voor een ritje naar Simin Han. Dit omdat de chauffeur van dienst mij en een collega naar Simin Han moest brengen, waar we moesten gaan kijken wat we konden doen om een boiler van 45 kW aan te praat te krijgen. Eerst haalde de chauffeur van dienst een aantal tolken op en om 9.00uur was het tijd voor ons. Ondertussen hadden we onze complete kampeeruitrusting klaarstaan. We gingen op reis en namen mee: een slaapzak, voedsel en water voor twee dagen, warme kleding en niet te vergeten ons gereedschap en ons wapen.

Wij op weg richting Tuzla, waar de situatie de laatste dagen weer genormaliseerd is wat betekent dat er veel mensen op straat liepen. We hebben eerst nog een beetje door het centrum van Tuzla getoerd, voordat we echt op weg gingen. Dit omdat ik nog steeds wat foto’s moest schieten van Tuzla zelf.

Op Simin Han hebben we eerst onze kampeeruitrusting uitgeladen en zijn we koffie gaan drinken in de bar, waar veel versen (sorry ik val ook al terug in die irritante gewoonte) van Dutchbat-3, die te herkennen waren aan hun splinternieuwe en dus schone mouwemblemen, aanwezig waren. Ik moest eerst een 45kW boiler ombouwen tot een 18kW en een aantal mensen “wist precies” welke draden ik weg moest halen. Omdat dit zeer weinig tijd kostte heb ik de hele dag niets anders gedaan dan een beetje met iedereen kletsen. In tegenstelling tot Support Command mocht men bij Luchtmobiel geen Genie-embleem dragen omdat hun kapitein vond dat je anders onderlinge verschillen kreeg.

Het mooiste echter op hun kamp zijn hun OP’s. Vierkante zandzakken en daar kunnen we bij Support Command nog wat van leren, want als je die zandzakken van ons ziet, die zien er echt “dienstplichtig” uit. De middag ging snel al deden we, tot ergernis van de Genie aldaar, bijna niets, want wij hadden eigenlijk alleen maar opdracht om even te kijken wat we konden doen en we hadden geen materiaal bij ons. Om 14.00uur werden we weer terug gebracht naar de compound door twee jongens van Simin Han.

In de tijd dat wij in Simin Han zaten was de luitenant net terug gekomen uit Santici. Hij had een aantal opties die de komende week zouden kunnen voorkomen. Wanneer de Belgen en de Kiwi’s weg zouden gaan uit Santici, moesten wij voor de Belgen een kamp gaan bouwen in Busovaca. Hielden de wapenstilstanden geen stand dan gingen de Kiwi’s niet weg en bleven dus gewoon in Santici, wat betekent dat er nog meer moet worden gebouwd. Ik zelf moet naar m’n verlof direct naar Santici toe wat ik absoluut niet erg, want in Santici moet je waarschijnlijk echt hard gaan werken. Het is nog steeds de vraag hoe dat gaat met ons verlof. Nog steeds zijn de Moslims zeer ontstemd over het feit dat er een liaisonofficier van de BSA op Tuzla Air verblijft en de blokkade van het vliegveld blijft van kracht. De bevelhebber van het 2e Korps van de ABiH raadt daarom de VN-troepen in de sector North-East aan om geen troepenbewegingen buiten het kamp te maken. Nederlandse konvooien blijven echter gewoon rijden en verwacht wordt dat Support Command geen blokkades zal hoeven te vrezen omdat wij “slecht” een ondersteunende eenheid zijn.

Slechter nieuws is dat de Kroatische regering het mandaat voor de UNPA’s in het land niet wil verlengen omdat de regering vindt dat de VN haar taak niet naar behoren uitvoert. Dit zou kunnen betekenen dat bij een totale terugtrekking van de VN-eenheden uit Kroatië, de missie in Bosnië ook onuitvoerbaar wordt. In Sarajevo heeft de VN, ondanks de mineur stemming op politiek gebied, de BSA, de HVO en de ABiH om een onderhandelingstafel weten te krijgen.

hoofdstuk-34

13 januari 1995

Bosnië nieuws

Bij de westelijke grens van de enclave Srebrenica wordt zwaar gevochten. Gisteren had de BSA zich daar ingegraven en volgens de BSA zou de ABiH een aanval op drie plaatsen tegelijk zijn begonnen, maar volgens UNMO’s in Srebrenica was de BSA juist weer begonnen. Er werd vanuit Srebrenica melding gemaakt van hevig tank-, mortier-, AT- en zwaar mitrailleurvuur en verwacht wordt dat de BSA versterkingen zal gaan aanvoeren.

In plaats van één blijken er nu twee BSA-officieren op Tuzla te zitten en daarom zit het vliegveld nog steeds dicht en worden de ingangen bewaakt door Special Forces van het het ABiH Korps. Daarnaast zijn ook de Vlle, de Vllle en de IXe compagnie van NORDBAT 2 van de buitenwereld afgesloten. Volgens een ABiH-officier op Tuzla Air, die overigens niet blij was met de acties van het Ile ABiH Korps, zouden de acties zich gaan uitbreiden en kreeg UNPROFOR een nog beperktere bewegingsvrijheid.

Ook het verlofgangerskonvooi van Support Command, dat gisteren was vertrokken, was twintig kilometer achter Tuzla aangehouden en de konvooicommandant had als Brugman moeten praten om het konvooi door te ABiH checkpoints te kunnen laten rijden.

Ook op Gomji Vakuf, het hoofdkwartier van de VN in sector South-West, was een BSA­ officier geplaatst en volgens de ABiH zijn de plaatsingen van de BSA-officieren in tegenspraak met het verdrag dat alleen spreekt over controle van elkaars grenzen, maar waarin geen melding gemaakt wordt van uitwisseling van officieren van de strijdende partijen.

Toch zijn er ook enkele lichtpuntjes: Milosovic, de Servische president, was wel voor handhaving van het mandaat en de besprekingen tussen HVO, ABiH en BSA in Sarajevo zijn goed verlopen. De BSA zal vanaf zaterdag de routes naar Sarajevo vrij geven terwijl de ABiH de berg Igman, die ze nog steeds bezet, zal ontruimen.

Lukavac

Vannacht was er een flink pak sneeuw gevallen, dus gingen we eerst een potje ouderwets sneeuwballen gooien en sneeuwruimen. Ik heb daarna eerst wat materiaal voor de boiler van Simin Han klaargezet, materiaal voor de nieuwe afzuiging van de keuken bijeengezocht en lampen verwisseld omdat een andere soldaat “ziek” was. Ik moest onder andere lampen vervangen in het badhuis, dat vroeger de doucheruimte was van de fabriek. Alles is daar kort en klein geslagen, alle kasten opengebroken en het was een ontzettende zooi. Toch is niet iedereen meer zo gemotiveerd bezig. Na mijn verlof verdwijn ik naar Santici, waar je tenminste iets moet gaan opbouwen en is de bezigheidstherapie, waarvan we de laatste twee weken toch echt last van hebben, ten einde.

 

hoofdstuk-35

Zaterdag 14 januari 1995

Vanmorgen mee geweest om een aantal locals in Tuzla op te halen en te brengen. Weer al onze “kampeerspullen” meenemen, omdat je nooit weet of je tussen een roadblock komt vast te staan met dat gezeik met het Bosnische leger die nog steeds helemaal over de rooie zijn omdat er nog steeds een Servische BSA officier is gevestigd op Tuzla Airbase. Daarna hebben een sergeant en ik geprobeerd om een andere soldaat nog een beetje te motiveren. Hij had er totaal geen zin meer in en zag het nut van zijn taak niet meer in, nou ja daar hebben we allemaal wel regelmatig last van.

Daarnaast is nog steeds iedereen benieuwd wie er nu allemaal naar Santici gaan en hoewel een aantal geen zin hebben, kan je beter daar zitten, want daar heb je tenminste echts iets te doen.

Om 16.0Suur zat ik op het toilet, toen een officier me kwam roepen omdat ik schemerwacht had. Dat was ik was ik totaal vergeten. Schemerwacht betekent een beetje rondjes over het kamp lopen en de lichten aandoen, een uurtje op de OP zitten en ook nog een uurtje bij de wachtcommandant. Vannacht bleef het, in tegenstelling tot de nacht ervoor, rustig. De afgelopen nacht hadden een aantal gasten van de hersteleenheid, die recht tegenover onze kamer in de andere vleugel slapen, de radio zo hard staan dat ik om 2.00uur ‘s nachts wakker werd, tegelijktijdig met m’ n slapie Bunk. Toen heb ik alle stroom gewoon afgezet, gewoon alle zekeringen er uit, want er iets van zeggen helpt toch niet, en ben ik direct weer in bed gedoken. Toen kwam er een of ander labiel persoontje bij ons de gang opstormen en schreeuwde dat hij alle zekeringen er bij ons zou uitrukken als we het nog een keer deden.

Door dat geschreeuw werd een van onze sergeanten wakker. Wij hebben het verhaal daar ook even verteld en toen riep hij de Officier van Piket erbij. Deze kwam “even” langs en “attendeerde” de andere jongens op het feit dat ze nogal luidruchtig waren. Toen hij weer weg was daverde het gebouw opnieuw van hun (dronken) geschreeuw en de muziek. Even later kwam de wachtcommandant van dat moment ook nog langs, omdat hij over de portofoon de gesprekken had gevolgd. Geen makkelijk persoon en dat bleek wel toen hij er eentje op rapport slingerde vanwege een te grote bek en de alcohol die op zijn kamer stond. Daarna bleef het rustig die nacht.

hoofdstuk-36

15 januari 1995

Bosnie Nieuws

De beperkingen van de “freedom of movement” zijn nog steeds van kracht in beide sectoren en Tuzla Air, NORLOGBASE en DANBAT, waar een aantal Leopard-1 tanks staan, zijn nog steeds geblokkeerd. Tijdens gesprekken met de generaal van het 2e ABiH Korps bleek enige flexibiliteit van zijn zijde en werd verwacht dat het probleem binnen korte tijd zou zijn opgelost. Toch is er ook verdeeldheid tussen de verschillende brigades van het 2e ABiH Korps. Eenheden in het noorden leggen geen bewegingsbeperkingen op terwijl rondom Tuzla wel beperkingen gelden. Ook werden enige vuur-incidenten gemeld rondom het vliegveld van Tuzla en deze moeten waarschijnlijk als slibo-incidenten worden gezien. De hoofdingang van het vliegveld van Tuzla wordt bewaakt door een speciale eenheid waarvan de herkomst niet te achterhalen is. De eenheid zegt zelf dat ze een eenheid zijn van de MP van de ABiH, maar omdat ze hun bevelen regelrecht krijgen van het Bosnische ministerie van binnenlandse zaken wordt dit betwijfeld.

In Bihac worden ernstige schendingen van de wapenstilstand gemeld omdat resten van het Ve Korps van de ABiH zijn begonnen met een offensief vanuit Bihac-stad richting het noorden waar een belangrijk waterreservoir ligt. Ook in Srebrenica blijft het onrustig bij de noordwestelijke grens van de enclave, waar ook de bewegingsbeperkingen van DUTCHBAT nog niet is opgeheven. Tevens zijn er een aantal observatieposten aan de westelijke grens van de enclave geblokkeerd.

Ook worden er aan de kant van de Moslims schendingen van de mensenrechten gesignaleerd. In de buurt van Olovo werd een bus met Black Swans gesignaleerd. Er wordt door PAKBAT onderzocht of deze eenheid wordt ingezet als intimideren tegen de Kroaten, want er zijn ook geruchten dat er Kroatische woningen worden geplunderd door onder andere deze eenheden. Natuurlijk heerste er nog steeds de wrok van de Moslims tegen de Kroaten die pogingen hadden gedaan om samen met de Serviërs de Moslims in centraal-Bosnië te verdrijven. Begin juli 1993 hadden de Serviërs nog samen met de Kroaten, in de Balkanoorlog hun grootste vijand, in Kiseljak een aantal checkpoints bemand terwijl de Kroaten via Servische checkpoints in de buurt van Sarajevo busladingen met HVO-militairen in de richting van de confrontatielijnen konden sturen. Maar hoewel de samenwerking gevaarlijk veel op een zuivering ten aanzien van de Moslims ging lijken, bleek het later niet meer te zijn dan een Molotov-Ribbentrop overeenkomst met als verschil dat het om de Moslims ging in plaats van de Polen, want niet veel later vlogen de Serviërs en de Kroaten elkaar ook weer naar de keel.

Later kwam daarbij nog de slachting in Stupni Do in november 1993 bij. Het boerengehucht waar 250 Moslims en een Kroatische vrouw woonden werd door een Kroatisch doodseskader uitgemoord. Het dorp werd aangevallen door 600 Kroatische militieleden die het dorp met artillerie en mortieren bestookten. Alleen 36 van de mannelijke verdedigers hadden de beschikking over jachtgeweren en AK-47’s om de dorpelingen, waaronder 100 vrouwen en kinderen, te beschermen. Na de beschieting naderden een groep van 40 mannen het dorp en om hun identiteit te beschermen hadden ze allemaal hun gezicht bedekt, maar ondanks dat werden een aantal van hen herkend door Supni-Do dorpelingen. Ze vielen het dorp binnen onder het schreeuwen van “Dood alle Moslims” en “Waar zijn de lieve meisjes om te verkrachten”. Direct daarna begon het moorden. Mensen werden levend in hun huizen verbrand, vrouwen verkracht, families uitgemoord met machinegeweren, de hoofden van kinderen werden ingeslagen en na het opblazen van de 52 huizen en de enige moskee bestond het dorp niet meer. Als hoofdverdachten in de moordzaak werden later Ivica Rajic, commandant van de speciale HVO eenheden en Kresimir Bozic, de commandant van de HVO Bobovac Brigade, aangewezen. Vier dagen na de slachting was Bozic nog bevorderd tot kolonel.

Hoewel de BSA enige tijd terug nog aan de tafel zat met de ABiH is het toch een offensief begonnen bij de westelijke confrontatielijn bij sector South-West. Daarnaast worden er veel meldingen gemaakt van Servisch vreugdevuur in verband met het orthodoxe nieuwjaar.

 

Lukavac

Het konvooi, waaronder genievoertuigen, dat richting Santici was vertrokken, was daar om 03.00 uur ‘s nachts aangekomen. Vooral vanwege de zeer zware sneeuwval, op sommige plaatsen meer dan een meter, die niet was geruimd door vastzittende eenheden, kwam het sneeuw schuivende voertuig in problemen en moest er met de hand worden geruimd. Ook het verlofgangerskonvooi en als ergste de postwagen, zitten nog steeds vast in Santici.

Maar voor ons was het een zeer relaxte dag. Vanmorgen heel lang op bed blijven liggen en heel lang uitgeslapen. Om 12.00 gaan eten, en er was zelfs warm brood en vruchtjes met slagroom. Vanmiddag met de chauffeur van dienst mee geweest naar Tuzla om barpersoneel weg te brengen. Daar nog een kunststukje over de weg uitgevoerd en dwars door de berm midden in de stad gedenderd. Wordt zo’n local opeens vreselijk kwaad: toeteren, al rijdend de deur open en van alles schreeuwen. Nou we deden toch alleen maar wat zij ook doen, we imiteerden alleen maar hun rijstijl en dat was toch geen reden om kwaad te worden, of misschien juist toch wel?

Nog even een buitenwijk van Tuzla ingereden omdat een van de barmedewerkers een kadootje moest afgeven, tenminste dat zei ze, ze wist ook niet precies wat ze ging doen, maar het was een afwijking van de dagelijkse routine, dus altijd goed. Wij direct omzwermd door kleine kinderen die van alles moesten weten en dat allemaal in redelijk perfect Engels. Engels is nadat de VN-missies van start gingen ongeveer de tweede taal in Bosnië geworden en op school wordt er al heel snel mee begonnen. Onder het zien van een prachtige zonsondergang hebben we de terugtocht naar Lukavac aanvaard.

hoofdstuk-37

16 januari 1995

Bosnië Nieuws

De gevechten in de Bihac-pocket gaan onverminderd door en de aanvallen lijken redelijk geslaagd. Waarschijnlijk heeft de ABiH het eerder door de BSA veroverde gebied heroverd. Ook de HVO blijft versterken bij de westelijke grens van sector South-West. Roofovervallen door HVO-krijgers zijn steeds meer een doorn in het oog van de commandanten van de ABiH en deze kunnen de verstandhouding nog verder verslechteren.

De voorwaarden die de BSA en de ABiH aan elkaar hadden gesteld zijn nog steeds niet nagekomen en de BSA houdt nog steeds de toegangswegen naar Sarajevo gesloten. Uit luchtverkenningen bleek dat de ABiH nog steeds de berg Igman niet heeft ontruimd.

Ook wordt Tuzla Air nog steeds afgesloten gehouden en door blokkades elders in Bosnië kan er onvoldoende sneeuw worden geruimd waardoor de routes enorm slecht zijn.

OP Tango II, een observatiepost van Luchtmobiel in de Sapnavinger bij het dorpje Jajici, is ook nog steeds afgesloten van de buitenwereld en dit kan wel eens een probleem opleveren omdat de manschappen die de post bemannen woensdag moeten roteren.

Simin Han

Vandaag was dan ook één van de laatste keren dat ik mensen van DUTCHBAT-2 in Bosnië zou zien tijdens ons laatste klusje op Simin Han. In Simin Han hebben we eerst natuurlijk koffie gedronken met de genisten die binnenkort zouden afzwaaien. Bert en ik zouden de 18 KW boiler gaan aansluiten zodat deze als buffer zou kunnen gaan dienen voor twee andere boilers. Men zou van alles hebben klaargezet hebben, zoals een aggregaat achter de prefab, een plank voor onder de boiler en voldoende gereedschap e.d., maar niks hoor, en zo waren we weer bijna een uur kwijt omdat we alles nog bij elkaar moesten gaan zoeken en daarbij kwam ook nog dat het spiegelglad was op de compound.

Eerst een gat geboord in de muur voor het doorvoeren van de voedingskabel die we daarna aansloten op de boiler. Bert had ondertussen het water afgesloten en moest een aantal koperen leidingen tussen het bestaande waternet solderen. Eigenlijk waren we redelijk voor Jan Joker in Simin Han. Allemaal karweitjes die ze best zelf hadden op kunnen knappen, want ze hebben zelf toch ook genie. Oké, ze hadden het druk met bevroren leidingen, maar achteraf bleek dat wij dat in Lukavac ook hadden gehad. Komt er ook nog een of andere korporaal die koelcontainers aan het repareren was op Simin Han met één of ander paniekverhaal. Toen zij vanaf Lukavac naar Tuzla reden werden ze tegengehouden door een of ander ABiH-ventje en nu zou de rest van de wegen ook wel geblokkeerd zijn, dacht hij.

Het leek achteraf dat het een checkpoint was van de politie die ingericht was voor locals, maar blijkbaar vond dat politie-mannetje zich zo interessant dat hij VN-wagens ging terug sturen. Na telefonisch overleg was het probleem al snel afgelopen en opgelost. Na veel prutsen en veel schelden hadden Bert en ik het ook eindelijk voor elkaar. Het 20 KW-aggregaat was na veel moeite ook op de goede plaats aangekomen en ik wilde hem starten, maar nee hoor: kapotte hoofdschakelaar. Hebben we hem met een Mercedes-Benz opgestart en na veel gehannes konden we het aggregaat stroom laten leveren aan het aggregaat. Hij deed direct raar, doorgeslagen stoppen enz., en dat kon door maar twee oorzaken komen: of het aggregaat was verkeerd of ik had op aanwijzing van een genie-sergeant de verkeerde elementen afgekoppeld zodat de boiler gewoon 27KW trok.

Maar ja, weet ik veel als er ook totaal geen tekeningen van de boiler zijn. We zijn tenslotte maar naar Lukavac teruggegaan en in Simin Han zouden ze zelf de rest doen. Hoe dat ooit is afgelopen weet ik eigenlijk ook niet.

hoofdstuk-38

17 januari 1995

Voordat we gingen werken hebben we eerst een kankeruurtje gehad en daar kregen we tevens te horen gekregen wie, wat en wanneer naar Santici gaan. Ik ben in elk geval van de partij, nou daar heb ik echt zin in om een nieuw kamp te gaan bouwen! ‘s Ochtends een beetje gewerkt en geholpen met het aansluiten van de autobrug in de Bim­Bam-tent, die dan toch eindelijk gebruikt gaat worden. In de wasmachinecontainers was weer eens een wasmachine kapot. Het bleek dat die nacht ook de verwarmingen waren uitgezet waardoor de wasmachine was bevroren. Met behulp van een föhn is het probleem zo verholpen, maar het grootste probleem was om de storing te lokaliseren. ‘s Middags gingen we onder leiding van de sportinstructeur abseilen. Eerst kregen we een paar instructielesjes bij de brandweertoren en vervolgens gingen we van de van de lopende band die over het kamp loopt.

Tijdens de pauze werd er ook nog gevraagd of ik wilde helpen met het aansluiten van de elektriciteit voor een band uit Zweden. Er zaten vrouwen bij, dus ja natuurlijk doe je dat dan hé. Ik stond om vijf uur klaar met Johnny, maar toen bleek dat we eerst moesten gaan vooreten. Daarna heb geholpen met de filmzaal ontruimen en daarna hebben we de container uitgepakt. De muzikanten bleken helemaal geen militairen te zijn, maar een professionele band die twee weken AMO hebben gehad en vervolgens naar Joego waren afgereisd. Toch nog even een karwei om de juiste energie van de juiste plaats te hebben. Tenslotte hebben we een aantal wasmachines uitgeschakeld en daar de stroom op aan gesloten en na veel pijn en moeite toch muziek. Tijdens het optreden zagen de dames er toch wel wat anders uit dan in uniform en om 22.00 uur geholpen om de energie weer af te schakelen en ik werd vervolgens bedankt omdat de zangeressen mij dankbaar waren dat ik hun de “power” had gegeven en zij ons de muziek.

Terugblik in 2018

De sneeuw in ons kamp was altijd zwart, alsof er permanent een dikke laag roet uit de hemel kwam. Dat was echt wel een dingetje. Let even op de mooie contrasten van de verse sneeuw versus de zwarte laag er bovenop. Was die nacht gevallen en dezelfde dag nog zwart. Ennuh defensie maar beweren dat de vervuiling onder de norm bleef.

Roet, vervuild leidingwater, een verboden chemisch laboratorium nabij de leef- en werkruimte. Volgens veel militairen was dat de bron van een hoop ellende na de uitzending. Veel mensen warden geplaagd door diarree, vermoeidheid, concentratieproblemen en huidirritaties. Schattingen waren date er enige tientallen van de ongeveer duizend militairen die tussen januari 1994 en april 1995 in Lukavac verbleven, met ziekteverschijnselen kampten. Dit hele verhaal is systematisch weggewuifd door defensie, zat tussen de oren, hoorde bij PTSS verschijnselen enz.

Het ministerie van defensie kon begin 1994 niet meer af van legering van Nederlandse militairen op het terrein van de petrochemische fabriek in het Bosnische Lukavac. Officieren wilden liever weg, maar er was al een jaarcontract gesloten van 64.000 Duitse mark plus 140.000 mark voor de verwarming. Terwijl Defensie wist dat de grond van het terrein ernstig was vervuild. Meer dan 200 militairen kampen nog altijd met gezondheidsproblemen. Defensie wist van de gifgrond in Lukavac. Volgens legerpredikant majoor J. Langhenkel wilde een Noors bataljon niet op de locatie zitten omdat de grond ernstig was vervuild. De CDA-kamerleden Hillen en De Hoop Scheffer vroegen naar aanleiding van het bericht staatssecretaris Gmelich Meijling van defensie om opheldering.

Uit de antwoorden die gisteren kwamen, blijkt dat de ,,mogelijke vervuiling” van het fabrieksterrein ,,niet de doorslaggevende reden was om er geen bataljon te stationeren”. Het Nordic Batallion van de VN-vredesmacht onderzocht in april 1994 of Lukavac een geschikte locatie zou zijn. Uiteindelijk gaf men de voorkeur aan een grotere plek dichter bij de luchthaven van Tuzla, 20 kilometer verder naar het zuidoosten. De aanwezigheid van een grote hoeveelheid vuilnis, puin en steenkoolgruis maakte de locatie er voor de Noren niet aantrekkelijker op.

De Koninklijke Landmacht maakte een analyse van de grond. Die gaf echter geen aanleiding tot verdere maatregelen ten behoeve van de gezondheid van het personeel, aldus Defensie. Volgens majoor Langhenkel beperkte het onderzoek van de Landmacht zich tot de directievleugel. In de deels ontmantelde petrochemische fabriek werden vluchtige stoffen geproduceerd zoals nafta, ammoniak en creosoot. Uit monsters van de Noren bleek dat het drinkwater zelfs gekookt op 140 graden ongeschikt was voor consumptie.

Hele verhaal is uiteindelijk een beetje in de doofpot terecht gekomen.

hoofdstuk-39

19-01-1995

Bosnië Nieuws

Ondanks de bestanden blijven er door heel Bosnië veel incidenten voorkomen. Bij route Mario zijn veel verse troepen waargenomen en verwacht wordt dat deze een aanval op het gebied gaan uitvoeren waar stellingen Hotel en Red Hut van de BSA zijn gevestigd. Bij de westelijke grens van Srbrenica werden veel schotenwisselingen tussen de ABiH en de BSA gemeld.

Ondanks de beperkte bewegingsvrijheid mocht de “bemanning” van observatiepost Tango II toch vertrekken en hoewel ze terug moesten lopen tot de eerste checkpoints konden ze toch mee met rotatie DUTCHBAT-2. Ondertussen zitten er nog steeds een groot aantal VN-ers vast. In principe worden er veel gegijzeld door de ABiH, als je onze situatie tenminste vergelijkt met eenheden die door de Serviërs “gegijzeld” waren. Gegijzeld hier betekent in principe niet meer dan dat je bewegingsvrijheid wordt beperkt. Voor eenheden betekent dit dat je het kamp niet af mocht en voor UNMO’s dat ze hun huis niet uit mochten. Maar zo’n beperking van de bewegingsvrijheid wordt in de media in Nederland al snel opgeblazen tot gijzelingen. Toch verschenen er in Nederland geen berichten over gegijzelde eenheden in Centraal- en Noord-Bosnië hoewel het ging om honderden militairen. Maar ja, wij hebben het natuurlijk nooit als gijzeling ervaren en veel eenheden in Servisch gebied waarschijnlijk ook niet. Wanneer trouwens de Kroatische regering echt van plan is om het mandaat voor de VN in de Krajina op te heffen worden meer gevechten verwacht en de kans is mogelijk dat de Servië zich met de strijd gaat bemoeien.

Lukavac

Vanmorgen ben ik begonnen met het inpakken van mijn plunje balen. Eerst heb ik al mijn kaarten en posters van de muur gerukt en een nieuwe plunjezak gehaald. Ik moest al mijn uitrusting inpakken zodat de rest van de spullen door de ·Genie kan meegenomen worden naar Santici. Helaas had ik voordat ik vertrok naar Nederland nog een nachtwacht. Gelukkig had ik wacht met een maatje van me, Bert Sterken, zodat we regelmatig op de zelfde toren zaten. Om 07.45 uur werd ik afgelost en om 08.30 uur ben ik gaan proberen te slapen. Slecht geslapen, vanwege de vele omroepen via de intercom, mensen die de kamer opkwamen, herrie op de gang, enz.

Om 16.30uur hadden we een afscheidsetentje van de Genie en daarbij een potlood-uitreiking. De eer viel aan majoor Boute, wiens oren in Santici waren bevroren omdat hij zo eigenwijs was om geen muts op te doen terwijl het kwik zeer ver onder nul stond.

hoofdstuk-40

Vrijdag 20 januari 1995

Bosnië Nieuws

Op het moment is er nog steeds geen onbeperkte Freedom of Movement voor alle UNPROFOR-eenheden. De ABiH stelde gisteren in een ultimatum dat het vliegveld van Tuzla voor humanitaire vluchten moet worden opengesteld omdat anders het Hoofkwartier van Sector North-East voor 1 maart moest vertrekken en vanaf dat moment zou de omgeving van Tuzla voor de VN verboden gebied worden.

Tuzla en onderweg

Maar voor mij was het DE DAG: weer naar huis. Om 8.15uur afscheid genomen van iedereen, mijn spullen in de auto gegooid en na het checken van alles vertrokken we, uitgezwaaid door het halve kamp, richting Mario-Zuid. Gelukkig zaten we maar met 5 man achter in een viertonner zodat we ruimte genoeg hadden om te slapen. Via Vares en Olovo gingen we richting Santici. De weggesteldheid deze 1e dag viel alles mee, vooral omdat er een dik pak sneeuw lag die de kuilen in de weg goed had gevuld. In Santici aangekomen werden we opgevangen door de “burgemeester van Santici” die ons onze slaapplaatsen aanwees. Daarna heb ik eerst gegeten en daarna nog een paar potjes gepooled. Na een paar biertjes naar de prefab gegaan en nog even in m’n dagboek geschreven.

hoofdstuk-41

21 & 22 januari 1995

Met op de achtergrond het geluid van het ruisen van de golfslag van de Adriatische Zee, die door de openstaande balkondeuren naar binnen zweeft, zit ik in mijn dagboek te schrijven. Na twee dagen reizen nog een paar uurtjes te vliegen van huis verwijderd. De hele afgelopen dag heb ik liggen hotsen en botsen op matrassen achter in de viertonner, een wonder dat we er niet uit gevlogen zijn, we lagen soms bijna tegen het plafond. Aan het begin van de dag waren we opgestaan om 06.00 uur. De route voerde vandaag voor een groot deel over het “grote geitepad”, dat wil zeggen dat over we een route reden die voor een groot deel bestond uit zeer slechte wegen. Hoewel het wat kouder was dan gisteren, was het toch een prachtig begin van de dag.

Natuurlijk was het vandaag ook al snel sneeuwkettingenweer en op het moment dat we sneeuwkettingen gingen omleggen passeerden ons veel konvooien: bussen stampvol met HVO-krijgers, we zaten namelijk in de Vitez-pocket, UNHCR-konvooien en T-batters.

Vervolgens gingen we richting Gornji Vakuf, wat door VN-ers na horen zeggen Horny Vakuf wordt genoemd vanwege de schijnbaar mooie meisjes en vrouwen die er rondlopen, maar toen wij er door reden waren ze zeker vast allemaal thuis en zaten ze binnen, tenminste de knappe vrouwen. Gornji Vakuf (voor de oorlog ongeveer 10.000 Kroaten en 15.000 Moslims) was in 1993 het middelpunt van de gevechten tussen de Moslims en de Kroaten. De Moslims veroverden het grootste deel van de stad op een Kroatische enclave na (die later Uskoplje werd genoemd zoals het voor de 2e Wereld Oorlog ook heette). Verdere aanvallen in 1993 van de Kroaten om het terug te veroveren faalden.

Het was goed te zien dat de meeste beschietingen vooral van buitenaf waren uitgevoerd gezien de enorme verwoestingen aan de buitenkant van de stad. Het was goed te zien waar de Kroaten hadden huisgehouden vanwege de verwoeste minaretten en moskeeën. Ook was het luguber om te zien dat hele straten ongeschonden waren en alleen een paar huizen verwoest en uitgebrand waren, dat moet wel etnisch zuiveren zijn geweest. De zuiveringen worden nu (grotendeels) voorkomen door de aanwezigheid in dit gebied van Britse UNPROFOR troepen. Uiteindelijk viel ik toch in slaap achterin de hobbelende vrachtwagen. Toen ik weer wakker werd zaten we midden in de bossen. Hier waren de wegen wel heel glad en dan is het wel weer heel handig als die lokale chauffeurs zonder sneeuwkettingen proberen te rijden. Normaal helpen we die niet allemaal, want dan ben je de hele dag aan het helpen zonder zelf een kilometer vooruit te komen. Maar goed als ze dan echt in de weg staan zal je ze zelf weg moeten halen en dan is een viertonner echt wel een goed werkpaard. Met achter ons een bonte stoet bussen, vrachtwagens en gewone auto’s die er ook niet door kunnen. Het bleek dat op die plek de weg zo glad was dat je direct op je plaat ging, heel bijzonder dat je dan probeert zonder sneeuwkettingen de berg op te komen. Gelukkig konden we de koel-vrachtwagen (die overigens helemaal vol zaten met Nederlandse groenten en fruit) snel vlottrekken zodat wij en iedereen achter ons weer verder kon rijden.

Een paar honderd meter verderop stopte in één keer de ijs/sneeuwgrens en was er niets meer van wittigheid te bekennen en toen pas snapten we dat die vrachtwagens allemaal zonder sneeuwkettingen naar boven probeerden te komen. Uiteindelijk kwamen we Kroatië binnen, na nog getankt te hebben bij een INA station. Op de Logbase leverden wij ons scherfvest, helm en persoonlijk wapen in en zijn we daarna naar hotel Palace in Trogir gereden. We hebben daar nog een piza pivac gegeten met een big coke of een big Pivo en vervolgens nog even bij een bruiloft om het hoekje gekeken, maar daar waren we als VN militairen niet echt welkom.

De volgende ochtend vroeg vertrokken we al weer vroeg naar Split en via Zagreb vlogen we weer naar Schiphol, waar we allemaal verwelkomt werden door onze families en vrienden. Ons eerste deel van de missie zat er op.

 

hoofdstuk-42

9 februari 1995

Na ruim twee weken verlof was het weer tijd om te gaan. Voor het eerst in twee weken at ik met de rest thuis mee aan tafel. Mijn hele verlof was ik namelijk nooit voor tienen mijn bed uitgekomen, echt een soort werkelozen ritme en vandaag kostte het me vreselijk veel moeite. Voordat we per auto vertrokken nog even naar de VVDM gebeld, Joego­ coördinator kwam even aan de telefoon. Er waren veel klachten over de rijopleiding binnen gekomen, want Defensie wilde “Time Spirit”, de oefening waarin veel in ruig terrein wordt gereden, in verband met bezuinigingen afschaffen en verder werd ik nog even op de hoogte gebracht van de laatste berichten over de informatie die ik de vakbond had gegeven over wantoestanden in Joego. Thuis hadden we nog getwijfeld over de weg tussen Amersfoort of via Utrecht, maar we hadden beter via Amersfoort kunnen rijden, want bij Utrecht zat echt al het verkeer vast. Wij een paar keer van rijstrook veranderd voordat we door hadden dat de rijstrook naar Amsterdam helemaal dicht zat. Dan maar via De Meern en bij Maarssen weer de snelweg op. De weg naar Schiphol was mooi lekker rustig omdat natuurlijk al het verkeer vast stond bij Utrecht.

Op Schiphol heb ik eerst de koffer op de lopende band gedumpt en vervolgens een vervoersbewijs gekregen. Daarna door douane, waar men vroeg of ik met mijn kleren onder de douche had gestaan. Ja, dat krijg je als je je paspoort in je broek laat zitten die vervolgens de wasmachine in verdwijnt. In de hal bij de pier, waar natuurlijk al een aantal VN-ers zat te wachten, moesten we nog een klein uurtje wachten op het vliegtuig van Croatian Airlines. Het vliegtuig zat maar voor een kwart vol en dus lekker de ruimte voor jezelf. De stewardessen behandelde ons niet erg vriendelijk en ontdooiden pas als je “vloeiend” Kroatisch om Cola vroeg: “Da li imas Coca Cola ili Pepsi Cola?” en dan kon er kon eindelijk een echte lach vanaf.

De vlucht naar Split zat wel helemaal vol. In Split werden we opgevangen door een sergeant en een aantal korporaals en soldaten, die al flink wat alcohol te verstouwen hadden gekregen, en tot onze schrik ook nog de volgende morgen moesten rijden. Ook de hele avond bleven ze drinken en het was dan ook “erg rustgevend en fijn” om te weten dat dat de volgende dag de chauffeurs zouden zijn. Natuurlijk een pizzaatje gegeten met een Big Coke en een big Pivo, naar huis gebeld dat ik veilig thuis was en tenslotte vroeg gaan slapen maar niet voordat ik van de prachtige zonsondergang vanaf mijn balkon had staan genieten. Heel bizar dat ik morgen weer vanuit deze vakantie sfeer rechtstreeks een oorlogsgebied in ga. Dat is eigenlijk niet te bevatten.

10 februari 1995

Ondanks de lange rit die we voor de boeg hadden hoefden we er niet abnormaal vroeg uit. Nagestaard door de nieuwe lichting van TURKBAT vertrokken we om 7.30 uur met IVECO’s en viertonners richting Split International Logbase alwaar de Klasse-II (brandstof) voertuigen stonden geparkeerd. Ik was gelukkig bijrijder van een chauffeur die de avond daarvoor zijn alcoholconsumptie op een aanvaardbaar peil had gelaten en hoefde ook niet achterin de niersteen vergruizende viertonner gemarteld te worden en daarom was het vooruitzicht van de komende dag gunstig. Op de Nederlandse Logbase was het weer wapens en bagage laden en na nog wat chips en drinken te hebben ingeslagen vertrok het konvooi richting Bosnië. Via Split reden we richting Metkovic, wat de grens is tussen Kroatië en Bosnië, en vanuit daar ging het richting Mostar. Die ongelooflijke verwoestingen in Mostar blijven schokkend en onder de indruk van wat mensen elkaar toch aan konden doen passeerden we het centrum. Net buiten Mostar stonden de Spanjaarden met een aantal pantserwagens langs de weg, er zat een hele mooie Spaanse op één van de pantserwagens, nou die kreeg heel wat kushandjes.

Tussen Mostar en Gornji Vakuf kwamen we nog langs een van de vele verzamelplaatsen van de ABiH die Bosnië kent. Een T54 en een paar pantserwagens, waarvan enkele zelf gebouwd met staalplaten, en veel manschappen in vele verschillende uniformen. De rest van de route liep via Gornji Vakuf en ondertussen was het weer zo mooi geworden dat de ramen wagenwijd open konden. Op dat moment dacht ik dat de winter eigenlijk ten einde zou zijn. Ruim twee weken geleden lagen hier nog pakken sneeuw en nu was het grootste gedeelte weg, maar het zou kunnen dat ik me vergiste want het weer is hier vreselijk afwisselend. Net voordat we aan het eind van onze rit Santici naderden, het konvooi reed rond de 100 km/h wat waarschijnlijk kwam omdat het paard haar haver rook (of de vrachtwagens hun diesel en de chauffeurs de koffie), terwijl de toegestane snelheid voor konvooien 60 km/h bedraagt, moesten we zo nodig een Belgische auto van de Military Police tegenkomen die ook nog onze snelheid netjes kon aflezen. Volgens de MP reden we zo hard dat alle kinderen van de weg moesten springen en de kippen hun veren kwijt raakten, maar omdat de MP binnenkort naar huis ging kwam de konvooi commandant er makkelijk vanaf. Allez Mannekes, wat een mazzel. Op het kamp aangekomen bleek dat de hele genie naar Lukavac was omdat het rotatiefeest van Lima-4 daar gehouden werd.

Terugblik April 2018

In April was ik (samen met mijn zoon) weer in Mostar en reed vanaf de tegengestelde richting vanuit Sarajevo naar Mostar. We reden over dezelfde weg, het leek of de tijd had stil gestaan. Aan het landschap was heel weinig veranderd, de weg en de tunneltjes leken nog precies hetzelfde. Het enige wat veranderd was waren de viskwekerijen in de rivier, tenminste ik kan me dat niet herinneren uit 1995 en de vele wijngaarden ten noorden van Mostar. Weet zeker dat die er toen ook niet waren. Ja en ik werd toch wel emotioneel toen ik al die gerepareerde bruggen weer zag, heel raar eigenlijk dat van een gerepareerde brug je gemoed vol kan schieten…..

Zelfs het gravelpad wat was aangelegd op naar de pontonbrug te rijden was nog aanwezig. Mostar zelf is ook ongelooflijk opgeknapt. Als je rondrijd kom je toch nog veel gebouwen tegen met “schotwonden”. Op zich is dat ook nog wel erg bijzonder, want een beetje stucwerk doet wonderen, maar blijkbaar willen ze dat ook nog wel een beetje koesteren. De boulevard die Mostar door midden “snijdt” is nog wel de best bewaarde oorlogsherinnering. Volgens de mensen daar is Mostar de meeste verdeelde stad, die boulevard scheidt de 2 partijen en niemand steekt die virtuele grens over. Het oude stadscentrum is wel geheel opgeknapt, maar de oude brug is grotendeels opgetrokken uit nieuwe blokken en overal zie je toch wel de kogelgaten zitten. Ik vraag me af hoe de gemiddelde toerist dit beleefd? Een dagje Rome, gewoon lekker kijken en kopen? Ik zelf vond het nogal redelijk emotioneel om te zien dat een stad van zo’n ruïne weer getransformeerd is naar iets moois. Nu de harten van de mensen nog.

hoofdstuk-43

11 februari 1995

Omdat we onze prefab nog moesten inrichten stonden we niet op appel, want dat is eigenlijk alleen voor mensen die moesten werken, hadden wij ons aangepraat. In onze prefab hebben we een prachtig bureau gemaakt en kunnen we de traditie van het schrijvende drietal weer voortzetten. In Santici heeft de Genie het wel weer prachtig geregeld. Een eigen kantine, met stereo-installatie, een eigen TV met video en schotelantenne en een Filmnetdecoder waar alleen maar de smartcard van ontbreekt, dat dan weer wel.

De kantine is door ons afgepikt, of is aan ons gegeven door één of andere commandant. Hij was van de transporteenheden die in Santici overnachtten en dat is natuurlijk weer niet in dank afgenomen. Het kamp is veel schoner dan in Lukavac, maar ja viezer als daar kon natuurlijk ook niet dus de lucht is hier veel schoner. En daarnaast lijkt ook de relatie met de locals ook relaxter, maar of dat zo blijft weet ik ook niet. Schijn bedriegt nogal eens.

hoofdstuk-44

12 februari 1995

Het was al vroeg erg mooi weer en dus was het heerlijk om vroeg op te staan, in de zon te gaan zitten en wat te schrijven en te lezen. Daarna koffie gedronken en mijn biljart-talenten weer een beetje proberen te ontplooien. Toen ik weer de kantinetent uitliep was het zo warm geworden dat het zomertenue aankon en in de zon tegen mijn plunjebaal viel ik heerlijk in slaap. Wordt mijn slaap, waarin ik misschien wel aan het strand lag, vreselijk verstoord door een dreunende ontploffing. Op de heuvel hier aan de overkant een enorme rookzuil en omdat niemand een granaat aan had horen komen, moest het wel een anti-tank mijn zijn geweest waar een beest overheen was gelopen, OK, boeien dus en even later sliep ik alweer mijn slaap der onschuldigen. Aan het begin van de middag kwamen de eerste mensen die in Lukavac hadden gefeest al weer binnen rijden en zo was het dus gedaan met onze rust. Hoewel het de rest van de middag ook zomer leek, werd deze illusie verstoord omdat het om 17.00 uur al snel donker begon te worden en ook heel erg koud.

hoofdstuk-45

13 februari 1995

Al vroeg vertrok er een rotatiekonvooi en het is gebruikelijk dat iedereen dat konvooi komt uitzwaaien en door de aanwezige locals werden de nodige tranen vergoten. ‘ s Middags heb ik nog een tijdje met een dienstplichtige uit Srebrenica gesproken die het daar vreselijk naar zijn zin had, nou ja, ik begreep dat niet echt. (Al hoewel ik daar toen ook niet echt nog een idee over had hoe het daar was). Hoewel er redelijk wat gevochten werd rondom de enclave was het in de enclave erg rustig. De regels waren bij het verschijnen van DUTCHBAT 3 erg verscherpt en dat was eigenlijk het voornaamste dat hem dwars zat.

14 februari 1995

Omdat we laatste dagen niet op appel waren verschenen, was het vandaag dus extra moeilijk om op tijd uit bed te komen. Natuurlijk hadden we een goede smoes. Doordat de rolluiken helemaal dicht waren, drong er geen straaltje licht in de prefab binnen en zo waren we dus niet op tijd wakker geweest en dus voor de zoveelste keer niet op appel, maar goed vanaf nu ging onze luitenant het niet meer pikken, dus we waren gewaarschuwd. Mijn klus voor de komende dagen is het aanleggen van nieuwe elektriciteit in de was-prefab en waarbij ook een totaal nieuwe kabel vanuit de hoofdverdeelkast moet worden gelegd. Ik kwam net zo van school, geen ervaring en het was dus niet echt een klus die ik al had gedaan. Nou ja in het land der blinden is éénoog koning. (Achteraf hoorde ik dat zelf Marica, onze was vrouw, de groepenkast niet heel erg professioneel vond aangesloten, dus dan zal het echt wel een zooitje zijn geweest. Uiteindelijk werkte het en de prefab is nooit afgefikt, dus praktisch was het dus wel een oplossing).

Vanavond krijgen we de nieuwe structuur van het Logistieke Transport Bataljon uit de doeken gedaan en er wordt ontzettend veel veranderd. In de planning is nu definitief opgenomen dat de Kiwi’s niet vertrekken wat dus betekent dat er zeker voor 200 man extra moet worden bijgebouwd op Santici inclusief keuken en een nieuw kamp voor de Belgen in Busovaca.

hoofdstuk-47

Vrijdag 17 februari 1995

Bosnië Nieuws

Opnieuw zijn DUTCHBAT en NORBAT getroffen door beperkingen in hun bewegingsvrijheid en net zoals voorgaande keren moet dit uitgelegd worden dat de Moslims geen pottenkijkers aan de confrontatielijnen willen hebben. Ook de vele troepenverplaatsingen door de Vitez-pocket wijzen op nieuwe offensieven. In Bugojno werd, ondanks veel protest van de burgerbevolking, een partizanenkerkhof met de grond gelijk gemaakt. Maar volgens de burgemeester was deze niet verantwoordelijk voor de actie, maar waarnemers denken dat dit een signaal aan de niet-Moslim gezinde bevolking is, wie eigenlijk de baas is in de stad. Toch blijft de militaire samenwerking tussen de ABiH en de HVO redelijk goed en in de buurt van Mostar werden ook veel HVO-militairen gezien die de strijdlijnen weer gingen versterken. De pas opengestelde blauwe routes naar Sarajevo verwerken op het moment ongeveer 850 voertuigen en 5700 burgers per dag. Hoewel in het grootste gedeelte van Bosnië erg rustig is blijft de situatie in Bihac gespannen en duren de gevechten voort. Ten zuiden en ten oosten van Velika Kladusa, het bolwerk van de Abdic troepen, wordt nog steeds gevochten, maar ondanks de gevechten kon toch 15 ton humanitaire goederen worden verdeeld.

Sanitici

Nadat ik de hoofdvoedingskabel had aangesloten op de was-prefab kon ik eindelijk de nieuwe drogers aansluiten, maar het bleek dat er een defect was. Eén van de relais was stuk, en ja we hadden weer geen reserve-onderdelen en dus hebben we naar Lukavac gebeld waar ze ook geen onderdelen bleken te hebben. Dan dus drogen met eentje minder.

De mensen hier vinden het kapitale systeem in Nederland niets, ze denken dat de hele economie in handen is van een aantal bedrijfssyndicaten die kunnen doen wat ze willen, maar de laatste paar maanden heb ik juist de indruk gehad dat dat juist voor Joegoslavië gold, waar de meeste macht, hoewel in naam socialistisch, in handen van lokale leiders ligt. Verder is men zeer verbaasd over het feit dat in Nederland alles aan regeltjes gebonden is. Hier kun je bijvoorbeeld een huis laten bouwen voor DM 10.000,-, terwijl je in Nederland alles maar dan ook alles moet goed laten keuren. Aan de andere kant moeten ze alle luxe goederen vanuit het buitenland importeren en dan betalen ze wel dezelfde prijs. Toch bijzonder dat er dan ondanks de oorlog nog mensen zijn die dit verrotte systeem blijven verdedigen.

 

hoofdstuk-48

Zondag 19 februari 1995

Wat een bizar klimaat is het hier. Gisteren nog een stralende en zonnige dag en het was zomers warm terwijl er vannacht weer een flink pak sneeuw is gevallen. Aan het einde van de morgen was het grootste gedeelte van de sneeuw weer weg en heb ik weer in de zon zitten te lezen. Vanmiddag hadden we de medalparade van T-12 en een aantal Belgen. Bij de uitreiking was ook de mascotte van T-BAT, een heuse geit, aanwezig. Het is overigens niet de enige mascotte. Net buiten de Vitez-pocket staat altijd een oude man op elk konvooi te wachten en het is een ongeschreven wet geworden dat deze man van elk konvooi iets krijgt, want anders zou er ongeluk en rampspoed over het konvooi komen, beweert men.

Na de medaille-uitreiking kregen we nog een potje bla-bla over de feiten waarom de VN hier zit. Veel mensen hier zijn gefrustreerd omdat ze niet actief betrokken zijn bij het vredesproces. Veel militairen, en vooral dienstplichtigen, gaan hier naar toe met de gedachte dat ze persoonlijk humanitair werk gaan doen en dat valt soms wel heel erg tegen.

Maar als ze de doelstellingen van de Nederlandse eenheden beter hadden gelezen hadden ze dat kunnen weten en dan hadden ze kunnen zien dat ze slechts een zeer klein onderdeeltje van de UNPROFOR-macht zijn.

hoofdstuk-49

Maandag 20 februari 1995

Bosnië nieuws

In Srebrenica worden nu al bijna dagelijks patrouilles van DUTCHBAT beschoten en pas is er ook een luitenant van het Korps Commando Troepen op een anti-personeelsmijn gelopen. Het been moest onder de knie worden afgezet. Het is al het vierde ongeluk in de enclave met mijnen. Dit is dan ook weer de zoveelste pesterij voor DUTCHBAT. Ook in de Sapnaduim is de bewegingsvrijheid van het bataljon sterk verminderd. Slechts een enkele patrouille mag worden gelopen en één mobiele observatiepost mag worden ingericht. De luchtmobiele brigade beveiligt trouwens ook de konvooien naar Srebrenica en er gaat altijd een MB mee met infanteristen met handgranaten, een MAG en AT-4’s.

Ondertussen gaat de troepenopbouw overal gewoon door. De Serviërs roepen steeds meer reservisten op, de Moslims worden steeds beter getraind en de Kroaten stuurden 20 trucks met speciale eenheden richting Visoko en een aantal T54/55 ‘ s naar Livno. Door de zware sneeuwval en regenval van de laatste dagen waren de activiteiten van de strijdende partijen tot een minimum terug gelopen. Alleen bij de CL-en in de Doboj en Gradacac en de Sapnaduim werden enkele schermutselingen gemeld. In de Maglai maakt de ABiH veel gebruik van spoortunnels om materieel in op te slaan. Enkele explosies in de buurt van Bugojno en Donji Vakuf leken op vuurincidenten maar na controle door UNMO’s bleek het dat de BSA vegetatie aan het ruimen was met behulp van mijnen.

Sanitic

Eindelijk is de wasmachine-prefab af en kan ik aan wat anders beginnen. Vandaag was de Genie maar met vier man aanwezig. De rest is in Lukavac of Busovaca bezig. Het is bij ons rustiger in de buurt van het kamp dan in Lukavac, maar toch wordt verwacht dat in het voorjaar de vijandelijkheden weer zullen toenemen.

De sergeant was vergeten de goede onderdelen van de wasmachines mee te nemen. Hij had maar zo een paar dingen van de plank getrokken die ik weer niet kon gebruiken en nu kan de droger nog niet worden gebruikt. Vandaag kwam Lima-7 binnen na hun introductie in Lukavac, maar ik moet eerst m’n werk afmaken voordat ik ze ga “bekijken”. Vanmiddag ben ik bezig geweest met het aansluiten van een pomp voor de brandstofinstallatie. De vorige was in de soep gedraaid omdat deze verkeerd was aangesloten. Van de local hadden ze voor die nieuwe pomp een half jaar garantie gekregen maar ze kunnen ondanks deze garantie natuurlijk fluiten naar hun geld.

hoofdstuk-50

21 februari 1995

Bosnië Nieuws

Opnieuw beginnen aan de confrontatielijnen weer gevechten los te breken. Bij Gradacac en de Posevina-corridor worden veel schietincidenten gemeld en in de Sapna-vinger is het nog steeds verboden voor UNMO’s en men verwacht dat hier dus ook nieuwe gevechten zullen losbreken. In de Ilijas-vinger zijn de HVO en ABiH druk bezig om overleg te voeren voor eventuele gezamenlijke acties in de buurt van Sarajevo. Op de berg Igman moest de ABiH enkele mortierstellingen onder druk van de VN weghalen nadat deze benaderd waren door de BSA. In Sarajevo waren tevens besprekingen van de UNHCR die van plan is om het vervoer van humanitaire middelen door lokale transporters te laten uitvoeren. In Srebrenica worden veel troepenversterkingen gemeld bij de zuidwestelijke confrontatie­ lijnen waar zich overigens enkele belangrijke bauxietmijnen bevinden.

Ook in de Bihac laaien de gevechten weer op en bij Bosanska Krupa en Otoka worden veel incidenten gemeld terwijl in de buitenwijken van Bihac enkele schermutselingen plaats vinden. Een konvooi in Bihac met 30 ton hulpgoederen werd beschoten door manschappen van Abdic, maar ondanks de beschieting konden de goederen in Cazin en Coralici worden afgeleverd.

Santici

Vandaag ben ik begonnen met inventariseren wat er uit Lukavac naar beneden is gekomen van geniemateriaal. Ik was net wat van de spullen aan het overladen, begint één van de aggregaten te piepen. Samen met een sergeant en een aggregatenmonteur geprobeerd het aggregaat op te starten, maar wat we ook probeerden, het lukte niet. Later bleek dat de parallelkast defect was omdat één van de relais was vast gesmolten. ‘s Middags zijn we met de genie naar Busovaca geweest waar een kapitein van de genie ons onder strooide met nieuws wat we toch al wisten, maar tevens liet hij het terreintje zien waar de het nieuwe Belgische kamp moet komen te staan. Dat was wel weer leuk, want dan wisten we waar we aan de gang konden

22 februari 1995

Santici

Vanmorgen om 6.30 uur wakker geworden omdat één van de aggregaten weer begon te piepen en doordat de noodverlichting in de prefabs aanging. Ik ben maar gewoon blijven liggen, dat was niet mijn verantwoording. Achteraf bleek dat de frequentie weer naar beneden was gevallen en dat was weer het gevolg dat de aggregaten niet op tijd waren onderhouden waardoor de filters vol zaten.

Normaal moet een aggregaat om de 10 uur worden onderhouden, maar deze draaide al zeker 15uur. Heb samen met een aggregatenmonteur zitten sleutelen aan een aggregaat op een manier die in Nederland totaal niet zou hebben gekund. De vuile filters, nog vol met olie werden gewoon in de containers gegooid enz. Vandaag kregen we kamerbezoek van een nieuwe sergeant, die precies wist te vertellen hoe we onze prefabs moesten inrichten en schoonmaken. Als je dat niet deed kreeg je namelijk tien soorten voetenschimmel, schurft, ongedierte en nekkramp. Tevens mochten we vanaf nu alleen maar “achter de stekker” werken, alleen maar volgens NEN 1010 (In Bosnie kennen ze die ook vast wel niet) werken en alleen eerste echelons werk doen aan aggregaten. Maar ja hij is natuurlijk net nieuw en dan moet je nog wel even wennen hoe het in de praktijk gaat in een oorlogsgebied. Vandaag voor het eerst in een viertonner gereden, waarbij ik natuurlijk zo nodig een palletkist aan gruzelementen moest rijden. Maar ja waarom ook niet, had dat nog nooit gedaan en ook geen rijbewijs voor viertonner, en een beetje afleiding was erg welkom.

 

hoofdstuk-51

23 februari 1995

Bosnië nieuws

De troepenversterkingen aan de confrontatielijnen gaan gewoon door en de spanningen beginnen daarom weer flink op te lopen. Er werden veel vijandigheden gesignaleerd bij Maglai, in de omgeving van de Usora-pocket, bij Maglai zelf, de Blizna-vinger, Zavidovici, bij route DUCK, en veel vijandelijkheden in de buurt van Doboj en Lukavac.

In Vares kreeg PAKBAT eindelijk de HVO en de BiH aan een tafel. Dit is een succes te noemen na de enorme kloof die moest overbrugd worden na de etnische zuiveringen in de buurt van Vares waaronder Stupni Do. In regio Noord-Noord-Oost werden door de BiH veel schendingen van het luchtruim gemeld, vooral door helikopters. Ondanks de oplopende spanningen zijn nog steeds de blauwe routes van en naar Sarajevo open en vanaf 01-02-95 zijn er al 8133 voertuigen en 72.476 mensen gepasseerd. In de regio van Sarajevo worden tevens meldingen gemaakt van schendingen van het vliegverbod maar dan door de ABiH.

Santici

Bijna iedereen was naar Busovaca voor het bouwen van het kamp van de Belgen. We beleven met een klein groepje over op Santici en ben elektrowerkzaamheden gaan doen.

Nieuwe voedingskabel aangelegd, nieuwe zekering aangelegd in de bunker, en daarna een stellage met bakjes voor onderdelen voor de elektrocontainer.

Daarna nog verlichting in de nieuwe gastentent aangelegd. Aan het eind van de middag hadden we een Genieborrel waarin LIMA-7 zich voorstelde en tijdens die Genieborrel zag ik dat ze me toch hadden ingepland voor wachtlopen. Fijn, maar niet heus, want er was aan ons beloofd dat we niet hoefden wacht te lopen, maar ja, het blijft natuurlijk gewoon nodig.

hoofdstuk-52

24 februari 1995

Bosnië Nieuws

Er werd ook een lichte stijging van het aantal schietincidenten waargenomen. Bij BritCavBat werd een Warrior beschadigd nadat onbekenden 2 kilo springstof hadden laten ontploffen op het voertuig. Bij Zavicovici werden Mujaheddin gesignaleerd. Niet erg geliefd omdat ze verliefde stelletjes molesteren die ze samen zien. Bij de noordelijke confrontatielijnen werden vrachtwagens gezien die tanks vervoerden en bij Visoko werden 30 vrachtwagens met brandstof gesignaleerd. In de buurt van Bugonjo wordt ook binnenkort een offensief verwacht omdat er al drie dagen een propagandafilm wordt uitgezonden van de aanval op Donji Vakuf.

Santici

Om 8.25 uur zaten we nog steeds aan de koffie. Het moraal vandaag was niet heel hoog, we hebben nogal wat herrie gehad met enkele sergeanten, want ze waren van plan om ons koffie halfuurtje in verband met efficiency af te pikken.

Vandaag nieuwe gastentent gaan aanleggen, want Klein-Lukavac (het “logeeradres” voor Lukavac chauffeurs onderweg) wordt verhuisd naar Busovaca en tijdens de verhuizing moet er toch genoeg capaciteit zijn. Tenslotte ben ik in de elektrocontainer, want al dagen ben ik van plan om de elektrocontainer gaan in te richten, maar er is nog steeds niets van gekomen.

Hier hadden we ook bijna onze Betuwe ramp. Vandaag zijn we begonnen met een goede afwatering te maken voor het water wat zich ophoopte achter de dijk om het kamp. De bevolking had problemen hiermee omdat hun land onder water stond en ze zeiden dat ze anders zelf de dijk zouden doorsteken. De dijk dreigde ook te bezwijken, dus dat is toch nacht werk geworden.

Vandaag kwamen ook nieuwe wasmachines en drogers binnen uit Split waar ze gerepareerd waren, dus die kan ik dan ook mooi gaan aansluiten.

 

hoofdstuk-53

25 februari 1995

Bosnië Nieuws

Nog steeds is de situatie in heel Bosnië aan het verslechteren en er wordt veel ROM opgelegd, waaronder aan DUTCHBAT en NORDBAT. Daarbij kwamen veel schermutselingen. In de Maglai liep een agressieve nachtverkenning van de ABiH en de BSA uit op een vuurgevecht waarbij 76 detonaties werden geteld. Tevens worden nog steeds beschietingen door de BSA op het Cemerska Planina plateau uitgevoerd en door de acties van de ABiH bij Paljenik en de Vlasic blijven er inslagen vallen in de voorgenoemde plaatsen en ook bij Travnik. Tenslotte werd nog een offensief van 23-02-95 gemeld van de HVO en de HV op het 2e BSA Krajina Korps in de buurt van Cmi Lug en Grkovici en 20 kilometer ten zuiden van Grahovo waarbij royaal gebruik gemaakt werd van artillerie en infanterie.

Santici

Ook vandaag leek het wel of het nieuwe kader de touwtjes weer strakker wilden aantrekken. We kregen vanmiddag zelfs commentaar omdat we middagpauze namen Volgens het nieuwe kader moesten we het maar met minder pauze gaan doen want we hadden toch al genoeg pauze. Net of we niet altijd klaar staan, er wordt echt wel gewerkt, want vandaag kwam dan ook de dijkdoorbraak gereed zodat eindelijk het meer wat tegen het kamp aanlag door smeltwater, kon leeglopen.

Verder nog een snijmachine in de keuken geïnstalleerd en een paar drogers en de prefab opgeruimd.

hoofdstuk-54

26 februari 1995

Omdat het prachtig weer was, liep iedereen in zomertenue. Wel had ik nog een klusje omdat er een storing was in de keuken en er kwam ook nog iemand zeuren van de wacht omdat hij persé vandaag een schakelaar wilde monteren, blijkbaar kon dat niet wachten tot de volgende dag. Had toch niet veel te doen, dus weer iemand blij gemaakt.

27 februari 1995

Bosnië nieuws

In de Maglai worden veel troepen verplaatsingen gemeld en het gaat hier om versterkingen om het BSA-offensief, dat een antwoord was op een eerder ABiH-offensief in de buurt van Teslic, te stoppen. In de Ilijasvinger verbood de ABiH om Canadese tankwagens, die terugkwamen van OP’s in Servisch gebied, om de grens te passeren en tevens werd de busdienst tussen Visoko en Sarajevo voor bepaalde tijd gestopt. Omdat ook het hoofdkwartier van SSW ook is geblokkeerd vanwege de plaatsing van liaisonofficieren van de BSA, moet al het verkeer nu over route PACMAN. Er werden vandaag een aantal inslagen in de Vitez-pocket gemeld die als antwoord van de BSA moeten worden gezien op de gevechten rond de Vlasic hoogte.

In Srebrenica is een chronisch tekort ontstaan aan medicijnen voor zowel de bevolking en de DUTCHBAT. Een aantal eerdere aanvragen voor bevoorrading in Pale werden afgewezen door de BSA.

Santici

Voorlopig ben ik ingedeeld in een groep die een aantal Bingham-tenten moet gaan neerzetten en we zijn eerst begonnen met het terrein klaar te maken voor de plaatsing van een nieuwe tent. Eerst hebben we de balken weggehaald waar de Belgen hun auto’s voor parkeerden. De volgorde waar we de balken weer later terug moeten plaatsen was natuurlijk van groot belang, want je weet hoe Belgen zijn….?!

Daarna zijn we de containers leeg gaan halen. Het bleek dat alle kleine materialen weg waren. Schroeven, bouten, laddertjes, rollen met touw, spanbanden…. alles was weg. Alles was gejat in Split of in Rotterdam en het waren juist die dingen die makkelijk in een bestelbusje konden worden geladen, maar voor ons betekende dat dit project dus echt wel vertraging ging oplopen, want hier geen Gamma om de hoek.

hoofdstuk-55

28 februari en 1 maart 1995

Bosnië Nieuws

Opnieuw een lichte toename van de militaire activiteiten in de regio Noord/Noord/Oost met 56 detonaties en 1400 schietincidenten. De meeste activiteiten kwamen voor in de buurt van Gradacac en Doboj en ten zuiden van Gradacac werd een dorp beschoten door de BSA tank waar bij een dode en een aantal gewonden vielen.

Er wordt ook melding gemaakt van snipers op de route Sarajevo-Visoko. Ook bij de Vlasic blijft het onrustig en er wordt een offensief van de BSA verwacht om de strategische berg weer in handen te krijgen. Door ROM bij de confrontatielijnen bij Kupres en Livno worden ook hier offensieven verwacht. In de Bihac zijn de troepen van Abdic ook weer zeer actief bij Velika Kladusa en door de gevechten konden de voedselkonvooien geen doorgang vinden.

Santici

Toch (b)lijkt het wel weer dat je zonder kader soms beter af bent dan met. Vanmorgen zijn we zonder kader begonnen met het bouwen van de tent en ook met de helft minder manschappen en we hebben in een morgen meer gedaan dan gisteren de hele dag, al die baasjes bij elkaar helpt ook niet heel veel als er snel beslist moet worden.

Vannacht moest ik wachtlopen, daar ging ook wel even echt iets fout, kwestie van te relaxed of verkeerde procedures, maar slapen ging hier prima vannacht. Op een gegeven moment bleek dat de wachtcommandant, een andere soldaat en ik, alle drie bij de hoofdingang lagen te slapen en bij de andere poort lagen ze ook allebei te slapen. Verder bleek dat de patrouille lekker in de televisiezaal een film zat te kijken. Betekende toch dat het kamp even zonder bewaking was, nu hoop ik dat dit natuurlijk een uitzonderlijke situatie was en het zou waarschijnlijk niet gebeuren als het echt gevaarlijk was met een hoop gevechten in de buurt. Maar dit kan natuurlijk echt niet en op de één of andere manier had niemand van elkaar in de gaten dat hij lag te slapen. Gelukkig is nooit iemand hier achter gekomen anders hadden we met zijn allen wel een serieus probleem gehad. En als onze Kroatische “vrienden” hier achter waren gekomen, waren de poppen ook wel aan het dansen geweest.

 

hoofdstuk-56

2 maart 1995

Santici

We kunnen niet echt goed niet verder met de Binghamtent omdat de middelen er nog niet zijn, maar er wordt zo hard mogelijk aan gewerkt om de tenten in Lukavac af te breken en de materialen naar Santici te sturen. Omdat er niet zoveel te doen was, heb ik samen met een soldaat, die ik overigens nog ken uit Vught, een nieuw relais gezet in de parallel kast van het 75kW aggregaat. Dat ding was al kapot, maar was wel het reserve onderdeel. Daardoor moest wel de stroom er af.

Natuurlijk komen er altijd mensen vol verbazing vragen of de stroom er af is, ja dat zie je toch! Het omzetten duurde helaas voor hen nogal een tijdje en daarna konden we ook nog eens het aggregaat niet op parallelbedrijf krijgen waardoor alles zeker twee uur duurde in plaats van de tien minuten die we hadden aangekondigd.

Volgens een adjudant van de Kiwi’s werd verwacht dat na 15 maart ook gevechten in de Vitez-pocket zouden uitbreken. Volgens informatie gekregen van Kroatische officieren wilden de moslims na deze datum, die het einde is van het vredesverdrag tussen de HVO en de ABiH, het gebied weer terug veroveren omdat hen toe zou behoren. Overigens waren ze vandaag al heftig aan het schieten omdat het vandaag het einde van Ramadan is. Toen we in de tv-zaal zaten werden we opgeschrikt door een paar enorme explosies, waardoor de rolluiken tegen de ramen aan klapten en verder alles dreunde. Blijkbaar schoten de Moslims een paar mortieren af waarvan de granaten net buiten het kamp insloegen. Toen wij buiten stonden te wachten op nieuwe inslagen stonden er nieuwkomers met schrik in hun ogen te kijken en de gedachte “van wat doe ik hier” stond duidelijk op hun gezicht. Verder werd de Oranje leeuw gewond in zijn poot toen er op de tank werd geschoten waarop de leeuw is geschilderd. Later waren een paar jongens die stonden te praten er getuige van dat er kogels op tien meter afstand van hen in het grind sloegen. Maar ondanks het vele schieten werd er geen fase geel of rood afgekondigd. Dan zie je maar weer hoe gevoel van gevaar en risico kan devalueren.

Eigenlijk voelden we ons wel in een zekere mate van “stoer” en keken we eigenlijk een beetje neer op die “versen” die zichtbaar hartstikke bang waren. Zelf voelde dit ook niet echt gevaarlijk, maar een afzwaaier had dramatisch kunnen aflopen want al die prefabs waren totaal niet gepantserd en de paar planken die er omheen stonden helpen vast ook niet heel veel, in het geval van een voltreffer.

Op een video die we vandaag zagen bij de Kiwi’s, die overigens door Kroatische militairen was opgenomen tijdens de gevechten in de pocket en rondom het kamp, waren de echte verschrikkingen van het oorlog voeren te zien. Geen stoere Rambo’s, geen keiharde bikkels, maar mannen die voor hun leven vochten en waar de doodsangst van hun gezicht af te lezen was. Ook het beeld dat een oud vrouwtje in de deur van haar huis naar de gevechten stond te kijken waren heel bizar, zo van kijk even uit of je m’n groentetuintje niet beschadigd of zo. Door de gevechten zijn verschillende vrouwen die hier op het kamp werken hun man verloren of is hij voor zijn leven verminkt.

 

hoofdstuk-57

3 maart 1995

Bosnië Nieuws

Op route Mario werd een voertuig van Support Command beschoten vanuit BSA gebied. Er werden veel schermutselingen gemeld bij Doboj, de Posevina-corridor en ten westen van Lukavac. In de Noordelijke sector werden besprekingen gevoerd tussen de UNPROFOR en de BSA over eventuele geniesteun om route HAWK tussen Srebrenica en Tuzla weer operationeel te krijgen.

De verhoudingen tussen de HVO en de ABiH verlopen nog steeds stroef in de Maglai vinger en is nog verder verslechterd door de oprichting van een checkpoint. Alle Kroaten dienen belasting te betalen over meegevoerde goederen en de Kroaten hebben gedreigd om het checkpoint eventueel met geweld af te breken. In de buurt van Vares werden veel ambulances waargenomen in een fabriekscomplex, wat er misschien op duidt dat er nieuwe gevechten worden verwacht.

Santici

Ook vandaag ging het schieten rondom het kamp gewoon door. De mensen hier willen er niet veel over zeggen maar volgens Marica, onze wasvrouw waren in een paar gebieden rond de Vitez­ pocket schermutselingen tussen de HVO en de ABiH uitgebroken. Ik kon me vandaag even ontworstelen aan het bouwen van de tent en ik heb een werkplaats, gebouwd in een shelter op een viertonner, gerepareerd. Dat was niet heel makkelijk want een handboek was er niet van te vinden. Daarna heb ik de aardappelschilmachine, die de verkeerde kant op draaide, gerepareerd zodat die weer de goede kant draait. Ook nog geprobeerd om het aggregaat, wat gisteren niet wilde starten, te repareren, maar dat lukte niet en nu doet deze het helemaal niet meer. Het zal wel een tijdje gaan duren voordat we een beetje door hebben hoe de stuurschema’s werken en dan moeten we nog zien of we wel de goede onderdelen hebben.

Er waren veel nieuwe uniformen en nieuwe baretten te zien bij de Kiwi’s, want gisteren waren de nieuwe lichtingen van de Kiwi’s aangekomen. Morgenavond hebben we trouwens een afscheidsfeest van Tango-12. Overigens doet het gerucht de ronde dat route HAWK, tussen Tuzla en Srbrenica, weer open gaat en dat zou op een eventueel uitstellen van de verhuizing van Support Command kunnen betekenen.

hoofdstuk-58

4 maart 1995

Hola, dit klinkt misschien wel ietsjes geïrriteerd en gefrustreerd. Volgens mij werden er vandaag een aantal verkeerde prioriteiten gegeven en als gevolg daarvan moest het reserve 75kW aggregaat, die de stroomvoorziening van de keuken en alle grote prefabs levert, kapot blijven staan en werden er wel enkele kleine aggregaatjes gerepareerd. Nou ja, dan ga ik wel wat anders doen en kan ik eindelijk de container met elektrospullen gaan uitladen. Maar ja, dat zat ook al niet mee, want we kregen ook nog de verkeerde spullen toegestuurd.

Volgens de Kiwi’s hebben de strijdende partijen in de Maglai met NBC-kleding geoefend, dus moeten er snel NBC-pakken uit Nederland hier naar toe komen zou ik denken, die waren ons beloofd tijdens de opleiding maar die zijn hier echt nergens te vinden.

Het afscheidsfeestje vanavond van LIMA-12 was niet voor iedereen echt een succes. Karaoke: daar moet je wel echt van houden, maar de maaltijd was wel zeer goed. Ik heb met een aantal anderen ook nog een liedje gezongen, maar of iedereen daar blij mee was, tja dat heeft nooit iemand ons verteld…….

hoofdstuk-59

1995-03-06

Eindelijk gaat er beetje vaart in het bouwen van de tent komen. Hoewel we tot de pauze, door de slechte planning, niets gedaan hebben ging het daarna er snel en we hadden aan het einde van de dag 5 tentpalen rechtop staan. Het omhoog zetten ging wel niet met mankracht, hoewel we dachten dat dat wel kon, en toen hebben we ze maar met de shovel omhoog gekregen.

Met wrikken hebben we de tentpalen een beetje aan elkaar gekregen en daarna heb ik gaten geboord met een luchtboor en vervolgens de palen met pennen in de grond geslagen. Uit alles bleek weer dat goede werkplanning onontbeerlijk was.

hoofdstuk-60

7 maart 1995

Bosnië nieuws

Overigens is de Contactgroep er niet in geslaagd om Milosovic er van te overtuigen dat een coöperatieve houding van zijn kant een opheffen van de embargo’s mogelijk maakt. Volgens Milosovic is het opheffen van het embargo juist een voorwaarde voor deelname aan de besprekingen. Bij deze besprekingen wil hij de Contactgroep overtuigen dat er moet worden uitgegaan van twee republieken: de Moslim-Kroatische federatie en “Republika Srpska” met dezelfde constitutionele rechten.

Onderwijl hebben de ministers van defensie van de VS, Duitsland, Frankrijk en Groot­ Brittannië over de structuur van de strijdmacht die bij een eventuele terugtrekking van de VN uit Bosnië moet worden ingezet, vergaderd. VS gezant Holbrooke zal in opdracht van Clinton met Tudjman vergaderen om hem af te brengen van het streven van 31 maart, en hem terecht wijzen op het ontduiken van het wapenembargo en de actieve steun van de HV in Bosnië.

De Kroatische en de Bosnische Federatie zouden gisteren een militaire alliantie met elkaar zijn aangegaan in navolging van de Serviërs uit de Krajina en Bosnië.

Santici

Gelukkig hoefde ik vandaag niet met de tent te helpen, het regende namelijk enorm, en bij de aggregaten zit je tenminste nog droog tijdens het onderhoud. Om 07.00 uur was er weer een aggregaat uitgevallen en iemand die er geen verstand van had het proberen op te starten. Natuurlijk ging dat niet helemaal goed en dan nog beledigd ook als je zegt dat hij er met zijn poten af moet blijven. Tja, het lontje is wel kort bij veel mensen, misschien die van mij ook wel. Nadeel van Santici is dat de meeste mensen inclusief ik zelf niet of nauwelijks van de compound afkomen. Dat geeft ook wel veel frustratie. Daarnaast helpt ook niet dat we wel heel erg duidelijk merken dat de Kroaten veel minder positief over ons zijn dan de overwegend Moslims rondom Tuzla.

hoofdstuk-61

8 maart 1995

Bosnie Nieuws

Er is een militair verbond tussen Kroatië en Moslim-Kroatische Federatie. De HV bevelhebber Bobetco wordt de gezamenlijke stafcommandant en de ABiH-bevelhebber Delic wordt plaatsvervanger. De commandant van de HVO Roso wordt staffunctionaris. De overeenkomst voorziet in een vrije doorgang tot elkanders grondgebied en de oprichting van gezamenlijke hoofdkwartieren. De ministers van buitenlandse zaken van de EU hebben in Brussel besloten dat er geen economische onderhandelingen voor Kroatië komen zolang Tudjman blijft bij zijn besluit dat UNPROFOR uit Kroatië moet verdwijnen vanaf 31 maart. VRS opperbevelhebber Mladic heeft gedreigd dat de VN de oostelijke enclaves zal moeten verlaten indien de VN terugtrekt uit Kroatië.

Ondertussen zou de ABiH de heuvels rondom Galica hebben bereikt en veel Servische vluchtelingen hebben de dorpen verlaten. Bij Ribnica werd een konvooi van de UNHCR beschoten met 19 mortiergranaten. De opsporingsradar werd gestoord op het moment van de beschieting.

9 maart 1995

Bosnie Nieuws

Holbrooke is er niet in geslaagd om Tudjman te bewegen om het mandaat te verlengen. Hij wil wel eventueel overwegen om een internationale troepenmacht stationeren. UNPROFOR zal dan onder andere naam en kleiner moeten functioneren. Zijn belangrijke voorwaarde blijft wel de internationale presentie tussen Kroatië, Bosnië en Servië. Mladic eist m.i.v. 15 maart meer hulpgoederen voor de Serviërs en meer brandstof voor zijn troepen. In de Sapna-duim maakt de ABiH een nieuwe weg zodat de troepen zich kunnen verplaatsen uit zicht van Tango-2.

Op de berg Igman werden 8 Bips gesignaleerd die hier waarschijnlijk de ABiH troepen kwamen bevoorraden.

Hoewel de meeste oorlogsmisdaden aan Servische kant zijn gepleegd zijn er toch ook aan de Moslimzijde ook veel gevallen van (geweldloze) etnische zuiveringen in Bugojno, Zenica, Konjic en Vares bekend. Toch vreemd omdat het op militair en politie gebied goed gaat met samenwerking tussen de Moslims en de Kroaten, terwijl er ondertussen toch Kroaten worden weggezuiverd.

 

hoofdstuk-62

10-03-1995

Bosnië Nieuws

Tudjman heeft na telefonisch contact met Warren Christopher gemeld dat de VN vermoedelijk in een andere gedaante in de UNPA ‘s in Kroatië actief kan blijven. De minister van buitenlandse zaken van de RSK (Republika Srpska Krajina) meldt dat de wijzigingen in het mandaat onbespreekbaar blijven. De VN-vertegenwoordiger voor Bosnië, Akashi, is de komende dagen in Sarajevo om samen met UNPROFOR-bevelhebbers en de leiders van de strijdende partijen de verslechterde toestanden in Bosnië te bespreken.

Door de verslechterde toestanden, waarbij de Kroatische Serviërs geen hulp tot de Bihac toelaten, heeft de VN de humanitaire hulp aan de RSK voorlopig opgeschort. Vanaf de frontlijnen worden veel activiteiten gemeld. Vooral bij de confrontatielijn tussen Kupres en Glanoc waren veel activiteiten en ook werden veel troepenverplaatsingen over route PACMAN tussen Jablanica en Visoko gemeld. Dit was waarschijnlijk omdat de ABiH van mening was dat de BSA een offensief zou lanceren bij Vares. De BSA heeft haar Bijas-brigade extra versterkt en in de Maglai werden veel ABiH troepen waargenomen met nieuwe wapens en uitrustingen.

Volgens BSA-militairen zouden de scholen op 15 maart in de Bijas sluiten in verband met ABiH beschietingen en langs de confrontatielijnen bij Bugonjo is iedereen in de hoogste staat van paraatheid gebracht. Dat deze angst niet onterecht is blijkt uit volgende. Een ABiH liaisonofficier van de 16e ABiH-divisie (net nieuw opgericht) en onderdeel van het le ABiH Korps, meldde dat de taak van deze divisie is om via Visoko de Ilijas-vinger met Sarajevo te verbinden. De divisie is vooral opgericht met manschappen die uit het aan te vallen gebied komen en die daarom waarschijnlijk zeer fanatiek zullen vechten.

DUTCHBAT heeft ondertussen erg te kampen met medicijnen- en voedseltekorten. Omdat ook de bevolking niet voldoende wordt bevoorraad stijgt de spanning in de enclave.

 

hoofdstuk-63

11 maart 1995

Santici & Busovaca

Vandaag waren er twee civiele engineers van de VN bij ons op het kamp. In Santici moeten we een totaal nieuw elektriciteitsnet gaan bouwen, omdat overal in de prefabs de dieselkachels door elektrische moeten worden vervangen. Omdat de bestaande bedrading te dun is moet deze worden vervangen door een totaal nieuw net. In de grote prefabs komen twee kachels van elk 2000W en in de kleine één van 3000W. Voor de VN moeten we daarom een plattegrond van het kamp gaan maken, met daarop de verbruikers, de bekabeling en aan de hand daarvan zal de VN bepalen hoeveel nieuwe aggregaten van 180 kW we krijgen. Ook zullen we de hoeveelheden aan kabels moeten opgeven, die dan via de VN zullen worden verstrekt. De civiele tak van de VN zal ook een aantal elektromonteurs leveren, zodat onze genisten niet alle tijd in het verbeteren van het kamp hoeven te steken. Vanmiddag zijn we naar Busovaca geweest om daar te vieren dat het hoogste punt is bereikt van het VN kamp van de Belgen. De Belgische Bobo’ s waren er ook en na het hijsen van de vlag hebben we wat gedronken.

Na wekenlang hard werken zijn nu de Belgen officieel verhuisd van Santici naar Busovaca. Bij de opening van het Belgische kamp geen Belgisch bier maar Heineken, maar of dat nou positief was? Dat Belgische bier uit de Belgische bar was toch echt wel veel lekkerder.

Overigens zijn ze aan de overkant van de weg bij Santici loopgraven aan het bouwen. Vooral ‘s nacht zijn ze druk bezig met graafwerkzaamheden. Overal op de heuvels loopgraven, bunkertjes en gevechtsopstellingen. Overigens werd er enkele nachten geleden een overkomend (transport vliegtuig) beschoten met luchtdoelartillerie. Enkele minuten later kwamen er straaljagers overgieren, een harde klap en dus zal er wel weer een bommetje op een LUA-opstelling zijn gegooid. De rest van de dag ben ik bezig geweest met het opruimen van onze elektro-container en ik heb een poging ondernomen om de oven in de keuken te repareren, maar deze klus heb ik, na vergeefse pogingen, aan Herstel over gedaan.

 

hoofdstuk-64

Zaterdag 3 december 1994

Bosnië nieuws

Tudjman heeft verklaard dat de Kroatische regering niet langer zal aandringen op een vertrek van de UNPROFOR uit de Krajina. Wel eiste hij een andere invulling van het mandaat, die volgens hem een kleiner leger en een andere naam moet gaan in houden.

Deze macht moet zich gaan ontplooien langs de grenzen met RSK en Kroatië en de grensovergangen tussen RSK en het Servische gedeelte van Bosnië. Ondertussen voert Akashi overleg in Sarajevo en Pale met de strijdende partijen om een betere naleving van het staakt-het-vuren overeen te komen. Ook werd er in Bonn overleg gevoerd tussen leiders van de Moslim-Kroatische Federatie waar werd besproken dat voor 15 april kantons moesten worden opgericht en gevluchte etnische groeperingen naar hun woon¬ plaatsen binnen de Federatie kunnen terugkeren. De wegen in de Federatie zullen worden gecontroleerd door kantonnale politie-eenheden. Het eerste checkpoint van deze politie is opgericht op route DIAMOND. Ondertussen worden veel detonaties in de Posevina en de Doboj gesignaleerd. Waarschijnlijk duidt dit er op dat de ABiH de BSA aan het uit dagen is.

De situatie in Sarajevo is gespannen en de beide partijen schieten op elkaar waarbij burgers het slachtoffer worden. Het toestel van Akashi werd door een 20mm granaat getroffen. Alle inzittenden kwamen met de schrik vrij.

Santici

Vandaag begint Pierre weer met alles te regelen en dat gaat allemaal een stuk beter en georganiseerder. Er is nu weer een storingsronde ingesteld. Deze werd vandaag door Bert en mij gelopen. We hebben wat lampjes verwisseld en wat deuren e.d. in de natte prefabs gerepareerd. De rest van de morgen zijn we bezig geweest om de watertank voor de noodwatervoorziening te vullen. Het bleek dat deze al drie weken had leeg gestaan en we hebben geregeld dat deze werd neergezet op de afspuitplaats van de Kiwi’s. Zeker 30.000 liter water, dus we kunnen weer even vooruit als de druk op de waterleiding wegvalt. De hele morgen hebben we op de tank in de zon gezeten, want onze taak was dat de tank vol kwam en niet anders toch? Vanmiddag ook nog begonnen met het aansluiten van de nieuwe wasmachines in de prefab. Er was helaas al wel weer een wasmachine aan de staf wegegeven. Zeker om punten scoren, maar vanmiddag gaan we naar Busovaca om wasmachines van “eigenaar te laten verwisselen”. Ja, want van stelen kan je niet spreken, maar het is wel een aparte soort ruilhandel. De eigenaar is de VN en wij zorgen er alleen maar voor dat de machines op een andere plek komen te staan, dus zal het wel legaal zijn. Vanmiddag heb ik aan twee locals gevraagd wat het nut van die nieuwe loopgraven was aan de overkant van de weg. Toen de ene het zag schrok hij nogal en vroeg wanneer dat gebeurd was en toen ik vroeg waarom dat was, draaide hij er prachtig omheen. De andere local beweerde dat de loopgraven nog van vorig jaar waren, toen er nog gevochten werd, maar liegen kunnen ze niet echt goed, dus ik zal nog eens verder vragen.

14 maart 1995

Bosnië Nieuws

15 maart is de deadline voor de VN: Mladic, de bevelhebber van de BSA, eist dat de VN aanvullende hulp naar Servisch/Bosnische gebieden stuurt. Voor elk konvooi dat naar een Moslim-enclave wordt gestuurd, moet er ook één naar Servische gebied. Wanneer de VN dit niet doet zullen de enclaves worden afgesloten. Hoewel op 6 maart werd gemeld dat de Moslims en de Kroaten een pact hadden gesloten, blijkt nu dat het slechts ging om werkoverleg tussen de HV, de HVO en de ABiH.

In de Bihac hebben de troepen van Abdic en de ARSK een aanval ingezet tegen de 505 ABiH Brigade, die een onderdeel is van het Ve Korps. De ABiH dreigde verder om VN-helikopters neer te schieten omdat deze zouden spioneren voor de BSA. Door de toenemende versterkingen bij de frontlijnen wordt verwacht dat vooral in de Sector North East de gevechten binnen een week weer gaan oplaaien. In Sector South-West heeft de 375e ABiH Brigade haar training afgerond en deze eenheid zal waarschijnlijk worden ingezet aan de Noordelijke en Noordwestelijke confrontatielijnen. Hier is de BSA het zwakst en door het gereed zijn van deze eenheid wordt verwacht dat ook in de zuidelijke sector de gevechten spoedig in alle hevigheid zullen oplaaien. Nu al wordt gemeld dat in het hospitaal van Zevenice elke dag enkele gewonden van het front binnen worden gebracht. Ook het feit dat de VN de toegang tot Travnik is ontzegt kan mogelijk duiden op een mogelijk offensief.

Binnen de VN wordt verwacht dat in de volgende gebieden de gevechten zullen losbreken: –Donji Vakuf/Vlasic –Route Duck/Zepce/Zavidovici –Ilijas-vinger –Majevica heuvels

Santici en Busovaca

Vandaag kon ik weer lekker doorgaan met mijn eigen werk, namelijk het verder “aankleden” van de wasmachine prefab. Eddinger en Loor werden vanmorgen op “rooftocht” richting Busovaca gestuurd om daar wasmachines en drogers achter over te drukken. Ze kwamen terug met drie drogers. De twee wasmachines die Ben Reulink in Busovaca had gezien waren gekocht van de barwinsten. Lekker zooitje dat je barwinsten moet gebruiken om je wasmachines te kopen omdat je ze uit Nederland niet meer krijgt. Marica, onze wasvrouw, vroeg of we bij een partijtje van haar thuis wilden komen, maar het ligt aan de leiding of dat wel door kan gaan.

Vandaag moest er een soldaat van de Genie naar de KMAR in Busovaca omdat hij op zijn vorige verlof een bajonet had meegenomen naar Nederland. In Split werd de bajonet al getraceerd, maar je bent wel een mooie sukkel om zoiets te doen, nou volgens mij kwam hij er met een grote uitbrander vanaf. Had-ie mooi geluk.

Ondertussen is Nederland ook wel het één en ander aan de hand. Door mijn informatie uit Bosnië zijn er Kamervragen gesteld door verschillende mensen en daarom moet defensie haar beleid aanpassen. Zo werden er vragen gesteld over de verkeerde persoonlijke wapens en over de rijopleidingen in Nederland voor uit te zenden chauffeurs. Zullen ze leuk vinden bij Defensie dat ze toch weer oefeningen in het pakket moet opnemen die ze wilden afschaffen omdat deze te duur waren.

hoofdstuk-65

15 maart 1995

Bosnië Nieuws

De Verenigde Staten hebben zich bereid verklaard om een, door de NAVO geleide, dekkingsoperatie voor eventueel terugtrekkende UNPROFOR uit te voeren.

Dit zal gebeuren als de VN hierom vraagt, aldus Perry, de Amerikaanse minister van defensie. De Ambassadeur van de VS in Kroatië, Galbraith, bracht een bezoek aan Knin in de Krajina om hier uitleg te geven over de nieuwe invulling van het VN-mandaat, omdat de RSK nog steeds niet officieel kennis genomen van eventuele wijzigingen.

De wijzigingen houden in dat de VN de grensposten tussen Kroatië en Bosnië laat controleren door een internationale missie en de periode tot 30 juni moet gebruikt worden voor nieuwe onderhandelingen.

De regering van de VS zal ondertussen nieuwe voorstellen voor het mandaat bij de VN indienen. De besprekingen die Akashi in Sarajevo voert met Izetbegovic, de UNPROFOR­ commandanten Janvier en Smith en de bevelhebbers van de strijdende partijen zijn vooral bedoeld om de strijdende partijen er van te overtuigen dat het staakt-het-vuren na 30 april moet worden doorgezet.

 

hoofdstuk-66

16 maart 1995

Bosnië Nieuws

Akashi heeft het overleg met de Bosnische Serviërs en de Bosnische regering afgesloten zonder enig resultaat te boeken. Akashi verklaarde dat zo de toestand in Bosnië kritiek werd. De minister van buitenlandse zaken van Kroatië, Granic, heeft de visie van Kroatië op het nieuwe mandaat verduidelijkt. Hij pleitte voor zwaarbewapende VN-eenheden met vergaande mogelijkheden. Martic, de leider van RSK, zegt geen enkel probleem te hebben met VN-burgerpolitie bij RSK-grensposten. Deze burgerpolitie zal moeten gaan toezien op de douane van de Servische republiek in Kroatië en moet tevens vaststellen of de mensenrechten wel worden gerespecteerd. De controle van goederen moet door de politie van RSK zelf worden uitgevoerd. De verhouding tussen de HVO en de ABiH loopt ook niet helemaal goed in de Zepce­ pocket. De HVO heeft hier checkpoints opgericht omdat ze zegt hiertoe gedwongen wordt doordat de ABiH hetzelfde doet. Briggen Nahic, de chefstaf van de HVO in de Vitez-pocket, heeft verklaard dat het mogelijke volgende aanvalsdoel van de HVO en de ABiH Jajce zal zijn. Deze plaats ligt nu nog in Servische gebied, maar was vroeger een Moslimplaats. Tevens zal de commandant van de Kroatische Defensie Raad op 17 maart in de Vitez-pocket aanwezig zijn om uitleg te doen over de nieuwe gemeenschappelijke Verdedigingsraad van de HVO en de ABiH.

In Sector South West heeft de 707 ABiH Brigade, onderdeel van het 7e Korps, alle contacten met de VN verbroken omdat er nog steeds een BSA liaisonofficier geplaatst zit in Gomi Vakuf. Ook wordt er een opleving van beschietingen en vuurgevechten in de Posevina en de Majevica-heuvels gemeld en waarschijnlijk gaat het hier om acties die voortvloeien uit verkenningsmissies.

In de buurt van de berg Igman zijn negen Franse militairen omgekomen toen hun voertuig van de weg afraakte en in een ravijn belandde (zie ook https://www.youtube.com/watch?v=ztbI1_IgoSY)

Santici

Toch moet ondanks al het geweld ook het gewone werk moeten worden gedaan. Vandaag ben ik de hele dag bezig geweest om een wasdroger proberen te maken, wat niet meevalt zonder reserve onderdelen en handleiding maar hij doet het weer. Binnenkort is er weer een rotatie klaar met hun missie en zal voorgoed afzwaaien naar Nederland. Dit uit zich in zogenaamd “rotatie-gedrag” wat min of meer betekent dat een aantal van de betroffen personen bijna niet meer te motiveren is om iets te doen. Ga ik daar over een paar maanden ook last van krijgen?

 

hoofdstuk-67

19 maart 1995

Bosnië nieuws

Route Duck is voor de ABiH van zeer groot belang omdat bij het veroveren hiervan route Mario vrij van BSA vuur wordt. Pas is namelijk op route Mario nog een compleet ABiH­ konvooi weggevaagd. Route SKODA is nu hun enige ongestoorde route, maar deze is zeer slecht, lang en smal.

Ook de Ilijas-vinger is van zeer groot belang omdat deze Sarajevo met Visoko kan verbinden. Maar de Serviërs hebben ook wel een paar drukmiddelen achter de hand. Ze kunnen bij teveel terreinwinst van de ABiH een paar enclaves wegvagen. Dit hebben ze al eerder gedaan bij een gedeelte van Gorazde.

Santici

Het is alweer zondag. De laatste dagen ben ik niet zo aan schrijven toegekomen. Waarschijnlijk te danken aan onvoldoende inspiratie. Hoe dat kwam weet ik niet, misschien zat ik wel in een dipje? Ach ja, kan gebeuren , maar de verhoudingen hier liggen ook wel eens onder vuur. Zal wel komen door de nieuwe kaderleden, waarvan er een aantal zijn die niet met iedereen door de deur kunnen, maar ja de manschappen zijn ook niet altijd de makkelijkste. Zo functioneren we als groep ook niet altijd helemaal goed hier. Sommige officieren komen in NL vanachter een bureau vandaan en moet dan ineens praktisch en uitvoerend optreden en dat zal ook wel niet meevallen. Het kader heeft natuurlijk ook niet mee dat ze uit een uiterst inefficiënt systeem komen en nu moeten er opeens dingen gepland worden en worden er data op papier vastgesteld. Maar goed, er zijn dagen dat het wel allemaal goed gaat en ik zelf ben ook niet de meest objectieve toeschouwer. Ik merk dat de spanning en de stress van veel schijnbaar nutteloze taken ook op mij invloed heeft.

Gelukkig heb ik al een paar dagen allemaal elektro-klussen, zoals de wasmachine prefab opnieuw aansluiten en de elektriciteit van de Bingham-tent regelen, dus wel lekker om goed bezig te zijn. Gisteren was overigens de Belgische minister van Defensie aanwezig. Natuurlijk was daar ook pers bij aanwezig, maar men vond het niet heel leuk dat er een Nederlands spreekkoor spontaan “Agusta” stond te roepen bij zijn aankomst, dat was wel heel balorig.

Nu Transport met Support Command gaat integreren zullen hier ook de regels gaan veranderen. De kledingvoorschriften zullen strenger moeten worden nageleefd, we staan nu ‘s zaterdags ook op appel met scherfvest en helm en binnenkort zullen we ook de hele dag met wapen moeten rondlopen. Of dat zin heeft met die Nieuw-Zeelanders bij ons op het kamp weet ik ook niet, maar goed, als het ingevoerd wordt zullen dat de nieuwe regels zijn. Deze week zijn ook de nieuwe rotaties Kiwi’s binnen gekomen en we hebben al met hun nieuwe elektromonteurs kennis gemaakt.

Overigens beginnen steeds meer mensen in een dipje te raken en willen niets anders dan zo snel mogelijk “opbokken uit dit geitenland”. Ze zien totaal het nut niet in van de VN, die lijkt ook wel heel ineffectief maar wat zou het effect zijn als ze er niet waren? De gewone burgers, en dan vooral de Moslimbevolking, willen zo snel mogelijk van de oorlog af en zien de VN zeker wel als nuttig. Nou ja niet iedereen want dat Kroatische grietje die in de keuken werkt beweert zelf Moslims te hebben gekilled.

Van wachtlopen komt voorlopig ook niets want de Genie is voorlopig vrijgesteld daarvan op een enkele invalbeurt na dan. Als er straks 40-50 mensen uit Lukavac naar beneden komen, hoeven we helemaal geen wacht meer te lopen. Gisteren hebben we een uitgebreide briefing van de S2 uit Busovaca gehad. Hij gaf in drie kwartier weer wat de geschiedenis van het conflict was, de groeperingen en de huidige aanvalsdoelen.

hoofdstuk-68

20 maart 1995

Bosnië Nieuws

In beide regio’ s was het erg onrustig. Er werden veel detonaties en geweervuur gemeld in de buurt van Lukavac, Ribnica, Oost-Mostar, de Vitez-pocket, Bugonjo en Donji Vakuf. De confrontatielijn bij Zavidovici, in de buurt van route DUCK, werd met zeker 1.000 man versterkt. Bij Livansko Polje werden gevechten tussen de HVO/HV en de BSA gemeld en vermoed wordt dat de Kroaten 500 meter terrein wonnen.

Een VN-patrouille die daar polshoogte wilde gaan nemen, werd door de Kroaten onder vuur genomen. In Sarajevo werden veel sluipschutter-activiteiten gemeld waarbij een ABiH-militair werd gedood en drie burgers gewond. Ook beschoot de BSA de bevoorradingsroute langs de berg Igman met artilleriegeschut.

In de Bihac zijn de Moslimrebellen met steun van RSK-militairen om begonnen met een aanval, gesteund door artillerievuur, ten zuidoosten van Velika Kladusa, waarbij ze zeker een kilometer terreinwinst boekten. Hierdoor zouden de plaatsen Kumarica en Gorni Slapni in vijandelijke handen zijn gevallen.

Hoewel de krachtverhoudingen van de strijdende partijen moeilijk zijn vast te leggen, wordt aangenomen dat onderstaande gegevens vermoedelijk dicht bij de realiteit zitten:

Manschappen:

ABiH-170.000

BSA-120.000

HVO-50.000

HV-114.000

Tanks:

ABiH-70

BSA-550

HVO-75

HV-200

Tanks:

ABiH-650

BSA-1.700

HVO-500

HV-2.000

(Bij deze VN-gegevens zijn niet de getallen weergegeven van Klein-Joegoslavië en de Republiek Servische Krajina)

Terugblik 2018:

Ik ben trouwens erg benieuwd waar al deze wapens gebleven zijn nu ik er over schrijf omdat het de partijen alleen is toegelaten om een politiemacht te hebben.

hoofdstuk-69

21 maart 1995

Bosnie nieuws

President Tudjman stemde in met de nieuwe VN-missie in Kroatië en pleitte tevens voor drie aparte missies in Bosnië, Kroatië en Macedonië. VN-bemiddelaar Stoltenberg heeft besprekingen gevoerd met de presidenten van RSK en Servië in het kader van de ontplooiing van VN-troepen langs de grens met Bosnië en Kroatië. Milosovic wil in tegenstelling tot Tudjman niet verder gaan dan waarnemingsmissie. Er waren opvallen detonaties in de buurt van Turbe en Travnik en ook in de Vitez-pocket was sprake van vier vuurincidenten.

De BSA heeft aan Sektor South-West kenbaar gemaakt dat zij inslagen in Servisch gebied niet als incident meer ziet, maar als vijandelijkheden. Ook in de Majevica-heuvels en de Sapnaduim werden veel meer detonaties gemeld en bij een inslag van een BSA granaat op de appelplaats van een ABiH kazerne vielen 20 doden en 60 gewonden. Deze zuiver gerichte granaat was waarschijnlijk een antwoord op de vele troepenverplaatsingen van de ABiH. Verwacht wordt dat binnen enkele dagen, wanneer het slechte weer over is, de aanvallen op de Vlasic-hoogte gewoon door gaan.

Santici, Busovaca

Gisteren en vandaag bezig geweest met het installeren van elektriciteit in de Bingham-tent. Ook zijn er veel storingen bij het Belgische elektrische net en dat net voordat ze weggaan, dat is wel echt pech voor ons. Gisteren viel er al een aggregaat uit en vandaag stond er ook een pikzwarte rook uit te blazen. De elektriciteit is ook zo aangelegd dat de fases van de aggregaten enorm scheef worden getrokken waardoor de aggregaten steeds op hun achterste benen moeten lopen. Vanmiddag zijn we naar Busovaca geweest om daar wasmachines te repareren bij de staf. Een nieuwe kapitein had ons gevraagd om de wasmachines te repareren. Ik mijn elektrospullenboel meegenomen, maar er bleek dat het twee enorm oude wasmachines uit het jaar nul waren, die mechanisch gerepareerd moesten worden, maar helaas er zijn geen onderdelen en wij kunnen die ook niet maken. Heb ik voor het fatsoen toch nog maar even naar een droger gekeken, maar eigenlijk wist ik van te voren al dat die niet te maken zou zijn omdat ze gewoon “op” zijn en aan vervanging toe zijn.

hoofdstuk-70

22 maart 1995

Bosnië Nieuws

De ABiH-aanvallen op de Vlasic-hoogte zijn enigszins te zijn geremd door de BSA­beschietingen van Turbe en Travnik en door het plotseling omslaan van het weer. Maar omdat er veel gewonden worden opgenomen in de ziekenhuizen van deze twee plaatsen, lijkt het er op dat de strijd voor de ABiH toch niet zo voorspoedig loopt. Bij Brcko worden veel activiteiten waargenomen die gezien worden als pogingen van de 21e ABiH Divisie om BSA bewegingen door de Posevina-corridor te voorkomen.

Ondertussen zijn in de Majevica-heuvels en de Sapnaduim enorme beschietingen gemeld. Er werden 1.350 detonaties in de Majevica en 1.200 in de Sapna gemeld. De meeste inslagen concentreren zich in het gebied rond Stolice, waar een belangrijke communicatie­ mast van de Serviërs is gevestigd. Er worden door de observatieposten weinig meldingen gedaan van klein-kaliber-vuur, wat waarschijnlijk betekent dat de infanteriegevechten vooral worden gevoerd aan de oostzijde zodat de observatieposten deze geluiden niet kunnen opvangen. In Tuzla is het door de gevechten erg rustig, de markten en de scholen zijn gesloten uit vrees voor represailles met beschietingen op Tuzla van de BSA zijde. Door de activiteiten zullen de gevechten in de traditionele hotspots Kalesija, Ribnica, Doboj en Gradacac ook weer oplaaien.

Santici

Dankzij soldaat Loor hebben we nu eindelijk een radio in onze containers en de genieloods. De geluidsinstallatie van de Geniebar is zo omgebouwd dat deze ook aangesloten kan worden op een heel stel kleine boxjes. Vandaag sneeuwde het weer eens veel voor de verandering.

Tussen het werken door leren we de Kiwi’s ook nog wat Nederlands: Boeie, Opbokke, Lekker Belangrijk en Opzoute. “Henk, je moet je scheren,” zei de luitenant vanmorgen, maar daar had eigenlijk zin omdat ik veel last van irritatie heb van dat scheren en waarschijnlijk minder goed water. Maar ik had de pech hebben dat hij vanmiddag tegenover me zat met het eten en me aan onze afspraak herinnerde en vanavond kwam Willem-Alexander naar onze compound en dan moest je erg wel netjes uitzien.

Vanavond kwam Willem-Alexander naar Busovaca, wij mochten er ook naar toe om te gaan “kijken”, nou dat deden we massaal want dan had je een reden om even van dat kamp af te zijn. Eerst was hij geland in Sarajevo en ging vervolgens richting Busovaca waar hij zeker een uur te laat arriveerde. Toen hij ging eten werd hij zoveel gefotografeerd dat hij zich verbaasd afvroeg of ze nog nooit iemand hadden zien eten. Daarna hadden we nog een borrel, waarbij veel mensen met Willem-Alexander op de foto gingen. Sommige mensen vonden zich wel heel belangrijk en probeerden de hele avond naast hem te zitten, maar zo te zien vond Willem-Alexander de praatjes van sommigen wel echt gezever. Misschien kan ik nog wel 3 dagen eerder op verlof. Dit omdat de Genie 2 dagen extra verlof krijgt omdat we zo “hard werken” in Santici en Busovaca.

hoofdstuk-71

23 maart 1995

Bosnië Nieuws

Het conflict in de Majevica-heuvels houdt aan, maar in Sector South-West was het rustiger door de zware sneeuwval. Er werden opvallende BSA activiteiten waargenomen in de omgeving van Mostar en er waren ook onverwachte beschietingen in de buurt van deze stad en in de buurt van Kupres.

Ondanks het slechte weer bleven de activiteiten in de Sapna-duim en de Majevica-heuvels onverminderd door gaan. Vooral bij Stolice bleven de detonaties binnen komen en vermoed wordt dat de ABiH in de richting van de televisie- en radiotoren aan het oprukken is. Ook moet de toren beschadigd zijn omdat de Servische televisie en radiokanalen niet op alle frequenties meer doorkomen.

In Visoko en in Ilijas werden luchtalarmoefeningen gedaan en de spanning blijft in het gebied zeer hoog. Opmerkelijk is dat CANBAT in Visoko meldde dat op de fabriek die naast het kamp ligt, alleen werknemers verschenen die jonger dan 18 waren.

Ondertussen voerde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Christopher, overleg met zijn Franse ambtgenoot Juppe over het vredesproces in Bosnië terwijl ook de VN­ bemiddelaar Stoltenberg besprekingen voerde met president Martic van RSK en Milosovic van Klein-Joegoslavië. Stoltenberg trachtte Milosovic te bewegen om de grenzen tussen Kroatië, Bosnië, Servië en Montenegro door VN-eenheden te laten beveiligen. Martic wilde echter alleen maar internationale waarnemers toelaten ter controle van de naleving van de mensenrechten. In antwoord op de besprekingen stelde de Albanese minister van buitenlandse zaken, Serreqi, voor dat tijdens de vredesonderhandelingen ook de kwestie van de Albanese minderheid in Kosovo, onderdeel van de Federale Republiek Joegoslavië, moest worden besproken. Hij pleitte voor terugkeer van een OVSE-missie en besprekingen tussen Servische en Albanese vertegenwoordigers in Kosovo onder auspiciën van een derde neutrale partij.

Santici

Wat een ongelooflijke rotdag. Ik was half ziek vandaag en al het werk wat we deden werd achter onze rug weer afgebroken of mislukte. Eerst de elektrokast in de Bingham tent aangesloten en dat lukt warempel nog ook een beetje. Daarna heb ik Bert en Jan geholpen met het aansluiten van een aggregaat bij het wachthok. In het wachthok is een pomp gemonteerd die de sceptic-tanks van de Kiwi’s leeg kan pompen en ze vervolgens in de Lasva loost, wat natuurlijk niet heel galant is tegenover de bevolking. Toen het was aangesloten bleek dat de hersteleenheid het aggregaat weg ging halen omdat het zo nodig een onderhoudsbeurt moest hebben. De kabels waren ook al weer weggehaald omdat deze nodig waren voor prefabs aan elkaar koppelen. Daarna zou ik de halogeenlampen in de tent ophangen, maar de shovelmachinist had de opdracht gekregen om een aantal paktons leeg te halen. Daarom hebben we een beetje bij de Kiwi’s gezeten en daar rondgedwaald en ge-ouwehoert, dus heel efficiënt was deze niet.

Misschien moet ik na mijn verlof weer terug naar Lukavac omdat ze daar elektriciens nodig hebben om daar de boel weer op orde te brengen als kamp Lukavac gaat sluiten, dat lijkt me niet echt een goed idee om weer op die smerige fabriek te moeten zitten, maar als dat beslist wordt dan kan ik daar niet heel veel tegen inbrengen.

 

hoofdstuk-72

24 maart 1995

Bosnië Nieuws

De hele dag werden beschietingen in de buurt van Stolice gemeld. De problemen rond de douaneposten bij Zepce zijn opgeheven doordat beide partijen, de HVO en de ABiH het eens waren geworden om op deze manier de zwarte handel te bestrijden.

De Russische minister van buitenlandse zaken, Kozyref, heeft samen met de Servische president Milosovic een nieuw vredesplan voor de Balkan ontwikkeld. Een onderdeel hiervan is dat Servië van plan is om Bosnië en Kroatië als onafhankelijke landen te erkennen wanneer de VN-sancties tegen Servië worden opgeheven. Maar de Contactgroep heeft al tegen gestemd want deze wil alleen een geleidelijke verlichting van de sancties omdat de Contactgroep bang is dat Servië anders direct weer naar een “Groot Servië” gaat streven.

Santici

Vandaag heb ik dan toch halogeenlampen aangelegd in de Bingham tent. Achter-de-Molen lanceerde mij met palletbox en al boven in de tent met zijn shovel zodat ik geen ladder nodig had. Alles ging goed behalve dat ik bijna mijn hoofd kwijt was omdat hij mij bijna tegen een staaldraad aan reed. ‘s Middags kregen een aantal manschappen waaronder ik onze medaille voor onze “dappere helden daden” in Bosnië. Das was een goede reden om een uitgebreide genieborrel te organiseren.

hoofdstuk-73

25 maart 1995

De gevechten van de afgelopen week waren als volgt begonnen en verlopen: afgelopen maandag was de ABiH op twee fronten, vijf minuten na elkaar, begonnen met zware artillerie aanvallen op de Vlasic en de Majevica. Een half uur later begonnen in de Majevica de infanterieaanvallen tegen de BSA. Deze liepen eerst redelijk voorspoedig, hoewel aan beide zijden enorm veel slachtoffers vielen, maar in de loop van de dag begon de enorme sneeuwval de aanval te vertragen en te bemoeilijken. De belangrijkste doelen waren geweest de terugdringing, verovering en/of vernietiging van de BSA-artillerie zodat Tuzla buiten bereik van deze artillerie kwam te liggen, en de televisiezender die tot aan Banja-Luka de Serviërs van televisie verzorgt. Hoewel er nu een afname is van de activiteiten, is er geen bevestiging voor het feit of de ABiH de toren bij Stolice in handen heeft. Bij de Vlasic begon het op dezelfde manier, maar de artilleriebeschietingen waren minder zwaar. De zendmast bij Paljenik op de top van de Vlasic is in handen van de ABiH, maar het noorden en het zuiden van bergrug is nog stevig in handen van de BSA.

In principe ligt Santici nog steeds binnen bereik van de Servische artillerie, maar er worden geen directe bedreigingen verwacht. Wel waren er veel detonaties in de Maglai, de Blizna en bij Zavidovici omdat hier de BSA hier de ABiH wilde uitlokken. Bij Mostar werd door SPABAT gemeld dat zeker 1.000 man extra ABiH richting Konjic werden overgebracht en bij Visoko werden de Black Swans en leden van de extremistische MOS-beweging (MOS= Muslimanski Obrane Snage) gesignaleerd, wat wil zeggen dat de optie voor een offensief richting Sarajevo altijd open blijft. (2018 – Ik heb recent op internet een aantal pdf’s van de inlichtingendiensten gevonden die wel wat schrijven over Black Swan en de MOS, waren lekkere groepjes dus. De pdf’s zijn toegevoegd).

Ook in Gorazde-stad blijft het rommelen en in de stad worden verdedigingswerken opgericht. In heel Bosnië blijft het echter bij initiatieven van de ABiH die daarmee, nog steeds te vergeefs, probeert om de BSA uit de tent te lokken. Op politiek gebied kon Izetbegovic slechts instemmen met het verlengen van het VN­ mandaat in Bosnië tot 30 april. Dit omdat UNPROFOR te invulling geeft aan het oude mandaat. De Bosnische leider wil daarom een nieuw mandaat die een betere bescherming van de “safe area’s ” Tuzla, Sarajevo, Bihac, Gorazde, Srbrenica en Zepa garanderen, een stopzetting van de Servische agressie voor elkaar krijgen en betere controle van de grens tussen Servië en Bosnië waarborgen.

Santici

Vandaag was ik nog half ziek, maar om nou de hele dag op je bed te gaan liggen is ook niet alles. Vandaar dat ik maar de hele dag heb gewerkt. Tot 12.00 uur gewerkt en ‘s middags de prefab schoongemaakt, de container opgeruimd. Om 14.00 uur hadden we nog een briefing van de overste die iets vertelde over de nieuwe organisatie van T-Log Bat. Direct daarna hadden we een briefing van de kapitein van de staf die de situatie van de afgelopen week verduidelijkte.

Daarna hadden we het lang verwachte kankeruurtje van de Genie. Eindelijk kon iedereen zijn gram spuien: soldaten mochten geen initiatieven nemen, soldaten werden nooit gevraagd om hun mening op een opdracht te geven, ze werden teveel gecontroleerd, de korporaals voelden zich gepasseerd door zowel het kader als de soldaten, de majoor was incompetent enz, enz. Nou, dat was wel een hoop frustratie maar het valt niet mee om op zo’n soort openlucht gevangenis waarvan een groot deel van de manschappen nooit weg kan, de rust te bewaren. Ook zie je dat de stress oploopt bij een hoop mensen, de oorlog om ons heen gaat gewoon door en dat voelt echt wel machteloos, want de VN beslist bijna nergens in, die worden grotendeels buitenspel gezet. Daarna bleek dat onze FAL’s (ons wapen) door de CSM waren meegenomen, omdat ze zogenaamd niet goed waren opgeborgen in onze prefabs. Gaat ook goed met een FAL in een kastje van nog geen meter groot, daar past alleen een Uzi in. Wij op hoge poten daar naar toe, we waren echt wel agressief.

Maar na een discussie dat hij zich daar niet zo mee moest bemoeien kregen we onze wapens toch weer mee. Een kast is er nooit voor gekomen.

 

hoofdstuk-74

27 maart 1995

Bosnie Nieuws

Hoewel het nog steeds bedrieglijk rustig is in de Bihac, verwacht men dat hier binnenkort ook de strijd weer zal oplaaien. Dit baseert men op berichten over de troepenverplaatsingen van de verschillende strijdende partijen aldaar. Ook aan de westelijke confrontatielijn blijft het rommelen en dat allemaal nog steeds in verband met de ABiH aanvallen op de Vlasic-gebergte. De Vlasic die eerst door de Serviërs werd bezet en waar vanuit ze hun propaganda met de zendmasten van Paljenik, die je op een heldere dag vanuit Santici met het blote oog kan waarnemen, de Bosnische ether vervuilden. In juni 1993 vluchtten nog duizenden Kroaten over de Vlasic richting Kroatië toen de ABiH de HVO uit Travnik joegen. Maar nu is de ABiH weer gedeeltelijk meester over de strategische berg en zijn ze waarschijnlijk ten noorden en ten zuiden van de berg ongeveer 10-12 kilometer doorgedrongen. Daarom heeft de BSA Turbe beschoten en rond de stad zijn 198 detonaties geteld terwijl op de berg bij Paljenik zeker 2.400 detonaties zijn waargenomen.

Volgens BritBat zijn zeker 10.000 ABiH-manschappen bij de gevechten betrokken en onofficieel worden er aantallen genoemd van 15.000 tot 30.000. Als alleen de eerste cijfers al waar zijn, heeft de BSA er niets op terug. Als blijkt dat de ABiH wat geleerd heeft van vorige offensieven, zal ze de komende tijd de gebieden rondom Vlasic moeten zuiveren van BSA-manschappen want anders is de ABiH weer kwetsbaar op de flanken en valt ze weer terug in een oude fout die ze al eerder duur is komen te staan. Ondertussen zijn zeker 3.000 vluchtelingen op weg van Catici en Vitovlje op weg naar Skender Vakuf. Toch blijkt dat de BSA zeker niet is uitgeteld en zeer nauwkeurig vuur kan uitgeven. In Ribnica waren ABiH militairen uit aan het gaan die net terug kwamen van het front en bij een beschieting van het uitgaansgedeelte vielen enkele dodelijke slachtoffers. Ook was er een beschieting van Mostar resulteerde in een aantal gewonden en een dodelijk slachtoffer. Ook in Sarajevo werden veel incidenten gemeld waaronder acties tegen anti-sniperteams.

De beschieting van Mostar moet gezien worden als een wraakactie van de BSA omdat de ABiH een aanval heeft ingezet ten zuidwesten van Konjic en op het moment heeft de VN geen toegang tot het gebied.

In Bihac zijn de rebellen van Abdic weer met een offensief begonnen vanuit Velika Kladusa op de plaatsen Brezevo Polje en Hegica Glava en naar wordt aangenomen hebben de rebellen hierbij terreinwinst geboekt.

Intussen beweert Karadzic dat de “safe heaven” Tuzla niet meer gezien zal worden als een veilige plaats, omdat de ABiH vanuit de stad de aanvallen op Stolice lanceerden en tevens de stad gebruikt voor haar bunkercomplexen, kazernes en munitie- en wapenproductie.

 

hoofdstuk-75

Bosnie Nieuws

Uit Sarajevo en Maglai komen meer berichten van toegenomen beschietingen terwijl in de Majevica-heuvels en de Vlasic daarentegen de activiteit van de gevechten veel lager zijn geworden. De verhogingen in buurt van Maglai moeten, net zoals de weken hiervoor, gezien worden als het proberen uit te lokken van activiteiten van de BSA.

Ondertussen heeft de ABiH Bugonjo afgesloten voor de VN met als reden dat ze in de stad beschietingen van de BSA verwachten.

Op politiek gebied is de laatste dagen zeer druk vergaderd en Boutros Ghali heeft de nieuwe voorstellen voor een nieuw mandaat voor voormalig Joegoslavië gepresenteerd. De oude UNPROFOR macht wordt in drie delen gesplitst waarvan de nieuwe UNPROFOR in Bosnië blijft, UNCRO (UN Confidence Restoration Operation for Croatia) de nieuwe missie voor Kroatië wordt en UNPreDep (UN Preventive Deployment Force) voor Macedonië.

De nieuwe UNCRO-macht zal uit 8.000 man bestaan, waarvan er 1.000 langs de grenzen van FRJ en Bosnië zullen worden gestationeerd. Hoewel bevelhebber Smith van de VN-troepen in Bosnië beweerde dat hij de Serviërs er van heeft overtuigd dat de NAVO luchtacties zal uitvoeren indien de enclaves worden aangevallen, riep Karadzic op tot algehele mobilisatie van Republika Srpska. Daarnaast beloofde Smith wel dat de Moslims niet zouden worden beschermd wanneer ze aanvallen vanuit deze zogenaamde safe area’s zouden lanceren. Een voorbeeld hiervan zijn de aanvallen vanuit Tuzla op Stolice. Nog steeds worden dagelijkse troepenrotaties gemeld van zeker 1.000 man die worden gereorganiseerd in Tuzla, Zivinice en Dubrave. Volgens berichten zouden er 100 manschappen van de BSA zijn gesneuveld en zeker 200 aan de kant van Serviërs.

Santici

Ondertussen is de Bingham tent nu helemaal klaar, de elektriciteit zit er in. Het was nog een heel project, materialen die waren gestolen, dus veel moeten improviseren. Binnenkort start er een nieuw project want dan moeten we een nieuwe keuken gaan bouwen.

 

hoofdstuk-76

29-03-1995

Vandaag kwam de nieuwe prefab keuken binnen, die als hij klaar is een kookcapaciteit heeft van 120 man. Bij de keuken hadden ze het commentaar dat de keuken weer te klein was, maar dat dat gezeur van die gasten zijn we wel een beetje zat, blijft lastig om dat gezeur “te straffen” want anders hebben we ons zelf er mee. Nog maar even zo doorgaan en dan hoeven ze volgende keer “maar” drie uur te wachten wanneer er storing is.

Morgen gaan we de eerste prefabs op balken zetten want dan hoeven we geen sleuven in de grond te hakken om de leidingen te leggen.

Ondertussen is het lijk van de Kroatische generaal, die ze in Bihac kwijt waren geraakt, ook terug Hij schijnt vermoord te zijn door een aantal leden van het Ve ABiH Korps. Kan leuke dingen opleveren voor de net nieuwe Moslim/Kroatische Federatie.

Eindelijk is mijn verlof ook definitief vastgesteld en krijg ik toch een halve week extra, waar ik recht op had omdat we bij de Genie zo hard hebben gewerkt. Kostte zeker een dag om het voor elkaar te krijgen. De administratie is speciaal voor mij naar Busovaca gegaan en na allerlei faxen van en naar Lukavac en Busovaca is het voor elkaar. Dat voelt heel erg goed dat extra verlof en daar zijn er een heleboel stinkend jaloers op.

Het is ondertussen weer vreselijk koud en er ligt weer veel sneeuw en daar boven op komt ook nog dat de landlijn naar Nederland er ook weer eens uit lag. Dus dat is niet bellen naar huis. Daar wordt je niet echt gelukkig van.

 

hoofdstuk-77

30 maart 1995

Bosnie Nieuws

Bij de confrontatielijn oost van Doboj wordt hard gevochten omdat de BSA hier een versterkte compagnie heeft ingezet die als doel heeft de corridor te verbreden.

Vanmorgen kon er ook eindelijk weer eens een konvooi met voedsel richting Srbrenica vertrekken nadat men toestemming van de Serviërs had gekregen.

Ondertussen heeft de BSA haar eenheden in de Ilijas-vinger in de hoogste staat van paraatheid gebracht omdat ze hier (ook) een aanval verwacht van de ABiH. De BSA heeft toegegeven dat Paljenik op de Vlasic in handen is van de ABiH en de BSA heeft een tegenaanval met 12.000 man gelanceerd en tijdens de gevechten moet grote aantallen slachtoffers zijn gevallen aan beide zijden. Ook in de Bihac laaiden de gevechten weer op toen de Moslim-rebellen met steun van de

Krajina-Serviërs Glavica Brdo en Johovica aanvielen, waarbij veel steun werd geleverd met tanks en zware artillerie.

Ook bij Livno en Livansko Potje worden binnenkort gevechten verwacht omdat hier zeker 10.000 man HV/HVO zijn samengetrokken. Een soldaat in het Bosnische regeringsleger verdient ongeveer DM 150,- per maand maar als ze dienen in de voorgenoemde gebieden loopt dit op tot DM 170,- per week, terwijl een BSA-soldaat slechts DM 15,- verdient.

Santici

Gisteren om 21.40 is de eerste Nederlandse militair door vijandelijk vuur omgekomen. OP T-2 in Jajici vlakbij Simin Han werd geshelled en toen men naar de bunker rende werd één van de jongens dodelijk getroffen. Direct daarna werd een ambulance uit Simin Han opgeroepen die echter door het hevige vuur de observatiepost niet kon bereiken. Daarna probeerde een MGD-YPR hetzelfde en dit lukte wel. Op weg naar medische hulp overleed de soldaat Jeffrey Broere. Omdat de OP onder vuur bleef liggen werd besloten deze tijdelijk te ontruimen. Man, wat werd er gevloekt tijdens de uitzending van het journaal toen er gezegd was dat het een ongeluk was. Nou dat was ook echt niet mogelijk, die OP lag tussen Moslim en Servische linies en werd continue beschoten. Overigens is vandaag is besloten dat ik als elektricien naar Lukavac moet vertrekken na mijn verlof om daar te helpen met het afkoppelen van aggregaten, wasmachinecontainers e.d.

2018

Ik ben bij één van de inschiet momenten op OP T2 geweest in December van 1994, dat is toen gelukkig goed gegaan (zie ook mijn verhaal van 07-12-1994) maar zal die beschieting(en) nooit vergeten. In April 2018 ben ik terug geweest samen met mijn zoon. Dat was echt wel een erg emotioneel maar mooi moment.

 

hoofdstuk-78

31 maart 1995

Bosnie Nieuws

In de gevechten in de Majevica heuvels ten Noorden van Tuzla zouden de Serven verboden gifgassen hebben ingezet tegen het Bosnische regeringsleger. In het ziekenhuis van Tuzla is een aantal Bosnische regeringssoldaten opgenomen met ademhalingsmoeilijkheden. Een Bosnische legerwoordvoerder in Tuzla zou dit hebben gezegd. Westerse bronnen bevestigden dit bericht van het Franse persbureau AFP.

Santici

Vannacht had het weer bizar gesneeuwd, zeker 30 centimeter, en hierdoor is het konvooi naar Srebrenica vast komen te zitten. 30 centimeter sneeuw werkt ook niet echt fijn en daardoor hebben we vandaag niet echt veel aan de keuken kunnen doen. Dat werk gaat nu uitermate langzaam.

Maar als je dat weer naast het feit legt dat onze Nederlandse collega Jeffery Broere vandaag in een kist op Zestienhoven aankwam, dan is al dat verlof en het gezeur er rondom heen van generlei waarde.

 

hoofdstuk-79

1 april 1995

Veel ROM (Reception and Onward Movement) voor UN-eenheden in de buurt van Bugojno. Ook zijn er speciale checkpoints bij Guvna, Prijaci en Glavici opgericht om de VN tegen te houden en de ABiH bij deze checkpoints zegt dat ze bereid zijn om te sterven. Normaal zijn ROM’s een teken dat de ABiH een actie aan het voorbereiden is en deze wordt voornamelijk verwacht bij Donji Vakuf. Overigens raakte de burgemeester van Bugojno gewond en werd een verslaggever gedood bij een beschieting met luchtdoelartillerie toen deze op weg waren richting Sarajevo.

Er vallen ook slachtoffers onder militairen die niet voort komen door oorlogsomstandigheden zoals uit het volgende voorval blijkt. Na een parade van HV/HVO troepen in Vitez en Travnik, reden militairen van de Verkennings- en Aanvalscompagnie Split (lzvidnicko Diverzantska Satnija Split) terug naar huis. Onderweg kwamen er 5 om het leven door CO-vergiftiging. Ook zijn er klachten binnen gekomen dat de ABiH steeds meer gebruik maakt van VN­materieel en op de zwarte markt in Tuzla worden enorme bedragen gegeven voor blauw materiaal.

Santici

Vandaag hadden we ons eerste bunkeralarm in Santici. Eerst had ik dat helemaal niet zo in de gaten. Ik hoorde wel een harde klap, maar de radio stond heel hard en ik dacht dat iemand een prefab wand tegen de prefab-keuken aan liet vallen en ik ging gewoon door met werken. Na een poosje echter, had ik door dat ik de enige was die aan het werk was en hoorde ik wat geloop en opstartende M-113’s van de Kiwi’s. Toen kwam er iemand de keuken inrennen en die riep: ”Bunkeralarm!!!” OK, dat zal dan wel, toch eerst maar even mijn slaapzak en mijn geweer en scherfvest gaan halen. Poeh, ze hadden me al gemist en wilden me gaan zoeken. Achteraf was het loos alarm en de duidelijke oorzaak weet ik niet echt. Ik hoorde verhalen die varieerden van een AT, een vliegtuig wat door de geluidsbarrière ging en een verhaal dat de HVO 100 kilo TNT had gebruikt om een mijnenveld te ruimen. Door het slechte weer waren er twee konvooien op SKODA komen vast te zitten. Hoewel BH-Command had gezegd dat er alleen konvooien mochten rijden uit operationele aard, had men van bovenaf toch maar besloten dat er twee konvooien over SKODA-ZUID moesten gedrukt worden. Het verlofgangerskonvooi zou eens niet met het vliegtuig mee kunnen, en het wagen van mensenlevens is natuurlijk een vliegtuig waard, of niet….?! De Liebherr kraan in het konvooi werd tevens ook door de ABiH gedwongen om een vrachtwagen te bergen.

hoofdstuk-80

03-04-1995

Deze dag reden we vanaf Santici via Jablanica en Mostar naar Metkovic en daarna door naar Split/Trogir.

Terugblik 2018

Ik kan me heel weinig herinneren van die terugtocht, weet alleen dat ik heel graag naar huis wilde. Kan me nog herinneren dat we prachtige vergezichten hadden vlakbij de grens met Kroatië. Maar waar dat was?? (Ik denk Metkovic maar zeker weten doe ik dat niet). Er waren daar ook veel wijngaarden en het leek helemaal niet op oorlogsgebied. Ik zal vast wel een pizza hebben gegeten in de kelder van het hotel en een grote pivo. Ook van reis via Zagreb kan ik me ook niet veel herinneren, maar weet wel dat ik thuis heel veel geslapen heb.

hoofdstuk-81

05-04-1995

De dag dat ik naar huis reisde werd Jeffrey Broere begraven met militaire eer. Ik heb Jeffrey nooit gekend, ik weet niet eens of hij die dag ook op OP-T2 zat, maar hij ging in een kist naar Nederland, ik kon gewoon terugvliegen. Ik was bij één van de beschietingen. Dat bleek later een poging te zijn tot inschieten door de Serviërs, dit om in “een keer raak” te schieten op de OP van OP-T2. Van de “bemanning” van de observatie post die daar aanwezig was, werd er geen één getroffen. Jeffrey werd dodelijk getroffen op 29 maart, slechts enkele dagen voor zijn verjaardag. Ik zie nog steeds de mensen voor me, die in de modder van de berm bescherming hadden gevonden en onder de modder na de inslag weer opstonden en verder sjokten. Wij zijn de bunker in gegaan en hebben daar een poos gezeten (of maar heel even, want tijdsbesef bestaat dan niet meer). Ik kan me herinneren dat toen ik in de bunker zat, ik heel veel dorst had. Net of je liters water kon drinken. Maar als je dat deed hielp dat ook niet echt. Ik kan me ook nog heel goed de terugreis van OP-T2 naar Simin Han herinneren, YPR voorop, dan onze MB, dan de waterwagen en dan nog een YPR. Ik kan me ook nog steeds de jonge vrouw herinneren, die uit een huis stapte, en vriendelijk zwaaide. Dat beeld zal ik nooit vergeten.

Terugblik 2018

Ik heb nog heel lang het gegier van de aankomende mortiergranaat gehoord, het gieren en kletteren van de scherven, dat geeft krassen. Soms kun je leven en gebeurtenissen vergelijken met een Langspeelplaat. Sommige van ons gingen redelijk onbekrast de oorlog in, liepen niet heel veel krassen op, of waren van steviger en taaier materiaal dan anderen. Sommige zijn door relatief weinig gebeurtenissen diep gekrast, gebroken of onherstelbaar beschadigd, anderen waren van steviger en taaier materiaal, maar doordat de gebeurtenissen zo heftig waren zijn ze ondanks dat ook geknakt, bekrast of beschadigd. Voor veel mensen is tijd de herstelperiode geweest, voor anderen werden de krassen alleen maar dieper, sommige braken alsnog en er waren er ook die uiteindelijk niet meer door konden leven. Net zoals bij sommige krassen op LP’s gingen ze horen bij de muziek, voor anderen, vooral buitenstaanders, die de krassen niet kenden of de afkomst niet begrepen of het niet gewend waren waren de krassen irritant en leken valse noten.

Voor degenen die de krassen hadden, ja, soms wisten ze niet beter dan dat die krassen bij de muziek hoorden…… De terugkeer in April 2018 was dan ook erg bijzonder, vooral omdat de container (die het hart van de bunker vormde) er nog steeds staat en als opslag wordt gebruikt. Ik heb nog wel gezocht of ik het huis kon vinden waaruit de jonge vrouw stopte, maar er is wel erg veel veranderd, dus misschien is het er ook niet meer. Bijzonder is ook de nog steeds grote tegenstelling tussen de mensen op de berg (de Moslim bevolking) en de mensen in het dal (de Serviërs). Vier jaar lang is er gevochten, vier jaar lang hebben de Moslims, de Serviërs in het dal kunnen houden. Vier jaar lang heeft de bevolking de berg verdedigd, tegen een hoge prijs. We ontmoetten Mirza, de zoon van de eigenaar van het huis naast de OP. Als tiener heeft hij daar 4 jaar lang gevochten, patrouilles gelopen, op wacht gezeten, onze zoon is nu net zo oud. Mirza had het verschillende malen over wat hij de “de Catastrofe” noemde. Ook hij zal veel krassen hebben opgelopen. Nog steeds wappert er een immens grote vlag, zo groot als ik nog nooit gezien heb, als gedenkteken, maar ook als uitdaging dat deze mensen hun gebied zeer duur betaald hebben.

 

hoofdstuk-82

26 april 1995

Eindelijk, na bijna een week in Split, inclusief verblijf en werkzaamheden voor de Logbase, ben ik weer op de plaats van bestemming gekomen. Gisteren nog een dag in Santici gezeten omdat we ook daar weer op een konvooi moesten wachten om naar Lukavac te gaan. Ik stond overigens niet op de konvooilijst, maar er was nog een plekje in een lege IVECO-bus die ook naar boven werd gereden, dus dat was wel heel veel comfortabeler als achterin een viertonner. In Santici was het wel veranderd tijdens mijn verlof, de Bingham-tenten waren als paddenstoelen uit de grond geschoten, de keuken was enorm gegroeid terwijl een groot gedeelte van het kamp op nieuwe aggregaten werkte. Ook was er nieuw personeel aangenomen in de keuken, als afwas hulp maar ook in de bar. Gisteravond werd ik voor vertrek nog door een aantal Kiwi’s uit mijn bed gesleurd omdat er nog wat gedronken moest worden voordat ik wegging, want dat was de laatste keer dat wel elkaar zagen. Veel bezopen gasten overigens tijdens dit “prefab-feest” en een Kiwi beweerde dat hij de beste rugby’ er van Nieuw-Zeeland was en hetzelfde in Nieuw Zeeland betekende als Van Basten voor het Nederlandse voetbal. Misschien wist hij nog niet dat Van Basten al niet meer voetbalde, maar dat was maar een “klein detail”.

De route die we vandaag reden was Skoda en Skoda-Zuid, wat wel de meest rotte routes zijn in heel Bosnië. Maar gelukkig zat ik in het goede voertuig en de bobbels waren dan ook stukken minder dan in een viertonner en je kon ze in elk geval zien aankomen.

Om 17.00 uur kwamen we in Lukavac aan en wat was ook dit kamp enorm veranderd. Alle munitiebunkers weg, waarover enkele maanden daarvoor zo’n heibel was geweest omdat ze niet op slot waren. Containers weg. Veel defence-wall weg. Alle grote tenten afgebroken en natuurlijk werd het door een heel klein groepje mensen nog bemand: het Nadet (Na-detachement) genoemd. Als klap op de vuurpijl waren ook de bunkers afgebroken, blijkbaar werd er geen oorlog meer verwacht in dit gebied. Nou dat lijkt me toch wel een risicootje. En de kelder van het hoofdgebouw lijkt me nou niet even sterk als een bunker, daar is die kelder nooit voor gebouwd.

Samen met Bert Sterken sliep ik in een grote kamer in het stafgebouw, wat wel het beste gebouw van allemaal was. Dat was wel een stuk rustiger dan met 5 man in een prefab of op een lawaaierige gang.

Toch was de sfeer veel en veel beter dan in Santici wat mogelijk te danken was aan het weinige kader wat hier zat. Wij hadden maar met één sergeant te maken en verder had niemand van ons iets te bevelen en konden we ons eigen werk gaan doen zonder dat we daarbij nog weer een keer extra kader boven ons hadden.

 

hoofdstuk-83

22 april 1995

In de zon, op het balkon van hotel Palace, uitkijkend over de zee en bedrieglijk ver van het oorlogsgeweld. Dit is vakantie en vanmorgen zelfs uitgeslapen tot 10.00 uur. Drie dagen Split op kosten van Defensie. Kan het slechter? Ik ben twee dagen geleden aangekomen in Split. Op Zagreb heb ik nog meegemaakt dat ze een verdacht pakketje vonden in de vertrekhal. Allemaal politie etc. in de hal. In Nederland zou de hal al lang ontruimd zijn, maar hier kijken ze waarschijnlijk niet op van een knalletje. Na tien minuten onderzoek met apparatuur werd de tas heel voorzichtig, door een ietwat schichtig kijkende man, overgebracht naar het doorlichtapparaat bij de balie. Blijkbaar was ik zelf ook al redelijk immuun voor dit soort incidenten geworden, want ik ben gewoon blijven zitten, zag het gebeuren, kreeg niet de ingeving dat het op zijn minst misschien handig was om even ergens anders naar toe te gaan voor het geval het mis was gegaan.

Zoals Jan Bunk en ik al hadden gevreesd was in Split niets geregeld voor ons verblijf van drie dagen aldaar. We stonden gewoon op de konvooilijst, maar we gingen ons zelf echt niet 3 dagen Split laten ontnemen, dus uiteindelijk halve dag gezeur maar toch geregeld. ‘s Avonds gaan eten in een restaurantje, gewoon in militair. Misschien niet helemaal volgens de regels achteraf, maar Nema Problema voor de lokale bevolking. De mensen zitten natuurlijk ook op toeristen te wachten. In het hotel was ’s avonds ook een nieuwe lichting Pakbat te bewonderen. Ze spraken bijna geen Engels maar toch nog wat kunnen communiceren. Bijzonder was hun stelling: Women are for rebirthing en men are for fun?! Waren wij natuurlijk niet helemaal van gediend en zeker niet als ze ook nog aan je blote benen gaan zitten omdat wij daar in korte broeken liepen. De wildste verhalen doen overigens de ronde over Pakbatters. Zo zouden ze op het bovenliggende balkon zijn geklommen om slapende VN-ers te fotograferen. Schijnen ze heel interessant te vinden. Die avond bleek dat er ook een aantal nog nooit een lift hadden gezien en dan moet je echt ook met zijn twintigen in de lift gaan zitten terwijl die voor maar zeven man geschikt is. Schreeuwen kunnen ze dan als de besten.

Wat ook niet ontbrak was een aantal mensen van de Crisisstaf die op werkbezoek kwamen. Waarschijnlijk moeten ze mij nog bedanken, omdat ze door mijn informatie die ik aan de vakbond VVDM heb doorgegeven , wat daarop tot Kamervragen heeft geleid, een reisje richting Bosnië hebben kunnen maken. Binnen de Nederlandse eenheden wordt door de meeste mensen aangenomen dat er wel NBC-pakken zijn in het gebied. Want dat was ons beloofd in Nederland tijdens de opleiding. Maar toen ik daar navraag over deed, bleek dat ze er helemaal niet waren.

Ondertussen waren er wel verhalen (wat er precies van waar is weet ik niet, maar waar rook is, is vuur) dat de ABiH mijnen met gifgassen bij Kupres had gelegd en dat HVO en de ABiH hadden geoefend met NBC­kleding in de Maglai-vinger. Daarbij kwam nog dat korte tijd later de BSA een soort traangas gebruikte om de offensieven van de ABiH bij Tuzla af te remmen. En waarom moesten we, nadat ik Lukavac was aangekomen, standaard ons gasmasker meenemen als we de poort uitgingen? Volgens de lokale bevolking was er zeker wel gifgas voorradig en het was alleen de vraag wanneer het zou worden ingezet. Volgens een inwoner van Lukavac stonden zowel in Tuzla als in Lukavac productie plaatsen waar chemische munitie werd gemaakt en waren er in Lukavac al zeker vier mensen omgekomen bij ongelukken in een van deze productiehallen.

Toch heeft de VVDM voor elkaar gekregen dat zowel de Vaste Kamercommissie voor Defensiezaken, de Staatssecretaris van Defensie en de Crisisstaf ieder een eigen onderzoek begonnen naar eventueel gebruik en bezit van strijdgassen in Bosnië. Gisteren 21 April moesten Jan Bunk en ik een dagje werken op Split Logbase, de Logistieke Basis van Nederland. Ik heb wat elektriciteit aangelegd in een aantal containers en Jan moest het waterleidingnet modificeren. ‘s Avonds heb ik een tijdje zitten praten met een paar mensen die voor de Civil Special Investigations van de VN werkten en regio Tuzla onder beheer hadden. Die mensen hoefde je totaal niets te vertellen, want de ene had jaren bij de politie in Antwerpen gezeten en de ander tien jaar als politie in Noord-Ierland. Toch wel een leuke baan, totaal vrij, maar je moet dan ook absoluut geen vaste relatie hebben want zo’ n baan en een vaste relatie zijn absoluut niet te combineren, lijkt me.

Maar vandaag (22 April) was ons rust gegund en zijn we een dagje naar Split gegaan. Mocht niet echt want er waren in het verleden nogal eens ruzies geweest in disco’ s waarbij een Nederlandse militair zelfs zijn niet ingeleverde UZI uit zijn vrachtwagen was gaan halen. Wij dachten: zonder toezicht kan dat wel en we trekken gewoon burgerkleren aan. ’s Ochtends op de bus (kostte drie keer niks) naar Split gestapt. Toch hadden de inwoners direct door dat we VN militairen waren, waarschijnlijk alleen al door ons gezicht, maar natuurlijk helemaal door de kisten die we allebei stom genoeg aangedaan hadden. Wat opviel was dat Split, ondanks het verwaarloosde, een ontzettende schone stad was en in de binnenstad was zelfs nog een oud Romeins bouwwerk te zien. In de kelders van dit bouwwerk was een enorme bloemententoonstelling te bewonderen. Toch was het in deze stad, volgens een Kroatische verkoopster, nog steeds niet pluis, want nog steeds verdwenen er zomaar mensen spoorloos. Waarschijnlijk politieke delinquenten, want Kroatië is absoluut niet die democratie die wij kennen. Verder maakten we uit haar woorden op dat de UNPROFOR eigenlijk alleen maar getolereerd wordt en dat vooral de niet blanke westerse VN-eenheden gehaat worden. Dit was wel te zien toen we op de markt twee donkere Afrikaans uitziende mannen zagen lopen en de blikken die hun nageworpen werden logen er niet om. Deze mensen moesten in hun ogen wel heel inferieur zijn. Maar ja de media in Kroatië zal ook wel weer een enorme invloed hebben op het denkpatroon van de mensen.

23 April 1995

Veel beschietingen tussen de ABiH en de BSA in de buurt van Breza, Visoko en Kiseljak. Daarnaast werden er veel troepen en materieelverplaatsingen tussen Velika Kladusa en Mala Kladusa in de Bihac waargenomen, wat kan wijzen op een nieuw offensief. In Sarajevo vonden drie Fransen de dood en raakten er vier gewond bij het onschadelijk maken van niet geëxplodeerde munitie op het internationale vliegveld.

Split

Op zondag zijn we in Trogir gaan eten en hebben daar op een terrasje gezeten, waarbij Jan zelfs gewoon in militair was. We streken neer tussen de HV-militairen die daar een beetje sterke verhalen zaten op te hangen, maar die wel in aanzien stonden want iedereen groette ze of kwam even een praatje maken, dus zullen het wel grote helden zijn geweest. Maar ook daar gaf een uniform niet echt problemen. ‘s Avonds waren er nieuwe lichtingen Engelsen en Turken en niet te vergeten een groep Amerikaanse bedevaartgangers. Deze mensen waren naar een bedevaartsoord (Medugorje bij Mostar) geweest in de buurt van Mostar en hadden daar bij een beeld van Maria dagen zitten wachten op een teken uit de hemel. Twee vrouwen hadden tenslotte een ouwel in de lucht zien zweven, omgeven door een aureool. Echt geloven deden we dat niet, want als je zeven dagen in de zon heb gezeten ga je ze wel zien vliegen dachten wij en het wonder zal wel ongeveer even groot zijn als Lourdes en dat ene Mariabeeld in Frankrijk dat, volgens DNA-onderzoek, notabene mannenbloed huilde. Maar goed, ik ben protestants en dan heb je niet zoveel met dat soort verhalen. Maar we wilden hun geloof wel respecteren en ik was nogal nieuwsgierig wat ze nu wel geloofden en hoe ze dat beleefden. En dus hebben we toch een hele tijd over religieuze zaken zitten kletsen onder het genot van een paar biertjes.

 

hoofdstuk-84

1995-04-27

De sfeer hier op Lukavac is heel relaxed. Zondags op appèl het echt wel op zijn janboerenfluitjes. Nou, echt indruk zullen we met dit tenue wel niet maken denk ik. Kamer-inspectie hebben we niet meer. Kamer-inspectie is overigens eigenlijk best wel een positief ding. Want als je dat wel hebt blijft alles wel beter opgeruimd. Nu is het echt wel een klerenzooi. Maar goed, een maandje is er nog wel te leven in die rommel.

 

hoofdstuk-85

1995-04-30

Koninginnedag hier in Lukavac. Even geen werk maar alleen ontspanning met oud hollandse spelen en een fantastische barbecue samen met een paar mannen van Norbat. Tijdens deze barbecue waren er een aantal hele zware detonaties dicht in de buurt van het kamp, het luchtalarm op de fabriek ging af en iedereen draaide z’n stukje vlees nog een keertje om op barbecue en nam nog een biertje. We stonden er bij en keken er naar. Heel raar achteraf, bloedlink eigenlijk, maar op de een of andere manier wordt je immuun voor dat soort dingen. Ja, en de bunker was toch al afgebroken dus echt schuilen konden we toch niet, of je moet de kelder van het hoofdgebouw als serieuze bescherming zien, niet dus.

Die avond was ook om te bescheuren. We hadden een Noorse luitenant op bezoek, vonden we allemaal heel leuk en ze was vast niet heel lelijk, maar naast haar zaten ze in geuren en kleuren in het Nederlands via de portofoon aan de wacht te vertellen hoe mooi ze was en dat ging wel heel ver en letterlijk. Begon ze in een keer gewoon even in het Nederlands te praten, bleek dat ze een paar jaar in Nederland had gewoond. Man, we vielen gewoon van de bank en zij kon er ook verschrikkelijk om lachen. Ja, die was wel wat gewend bij de Noorse genie blijkbaar 😉

 

hoofdstuk-86

1 mei 1995

Bosnië Nieuws

De Maglai-school, waarin een Nieuw-Zeelandse OP is gevestigd, was beschoten door een Servische T-54/55 en er werden inslagen gemeld in het slaapgebouw waarbij zes gewonden vielen. Als antwoord daarop werd Close Air Support verleend door 2 Fransen Mirage-2000’s.

Tevens worden veel troepenversterkingen van de ABiH in de gehele Sapna gemeld, wat kan wijzen op zowel een nieuwe aanval van de ABiH of een verwacht tegenoffensief van de BSA.

Lukavac/Tuzla

Ook werden 7-8 inslagen gemeld bij de elektriciteitscentrale bij Tuzla die vanuit het Ozrengebergte waren afgevuurd. Dit gebeurde ‘s avonds net voordat de chauffeur van dienst naar Tuzla moest rijden om daar barpersoneel weg te halen. Hij zat natuurlijk best in spanning, maar de majoor wilde perse dat hij reed. Zijn bijrijder durfde niet echt, dus hebben we gewisseld. Wel de poort uitgereden. Daar ergens buiten gewacht tot dat het veilig was verklaard door ComCen. We zijn gekke Henkie niet. Gaan zeker een beetje richting een beschieting rijden als dat niet nodig is alleen maar omdat dat nu eenmaal gepland staat.

 

hoofdstuk-87

2 mei 1995

Bosnie Nieuws

Akashi is er niet in geslaagd om de wapenstilstand te verlengen, omdat de betrokken partijen niet konden instemmen met de VN-voorstellen. De Bosnische premier, Silajdzic, zei dat hij alleen akkoord kon gaan indien de BSA zich ook aan het bestand zou houden, terwijl de Bosnische vicepresident hier aan toevoegde dat de FRJ zowel Bosnië als Kroatië moest erkennen.

Karadzic meldde dat hij de voorwaarden niet kon ondertekenen omdat het embargo tegen FRJ en Republika Srpska niet werd opgeheven. Daarom probeerde Akashi nog te overleggen met Izetbegovic en Zubak, de president van de Moslim-Kroatische Federatie. Ook werd er op een heel ander niveau overlegd toen de ministers van buitenlandse zaken van Iran, Bosnië en Griekenland overleg voerden om hun onderlinge verschillen bij te leggen. Opvallend is dat Griekenland en Iran twee landen zijn die veel invloed proberen te krijgen in het voormalig Joegoslavië.

De spanningen in voormalig Joegoslavië lopen ook op door de inval van de HV in West­Slavonië, met als eindelijk doel de snelweg van Zagreb naar Belgrado, beweerde men. Achteraf bleek dat de operatie al maanden was voorbereid en dat de Kroatische regering alleen maar had gewacht op een excuus om aan te vallen. Op 24 april om 06.00 hadden de Bosnische Serviërs een deel van de snelweg Zagreb-Lipovac opgeëist en op 29 april doodde een Serviër vier Kroaten op deze snelweg. Op 1 mei vielen de Kroaten het gebied binnen gesteund door tanks, pantserwagens en artillerie. Tijdens de aanvallen werd een Jordaanse observatiepost geraakt door een tanksalvo waarbij een VN-er zwaar gewond raakte. Later op de dag gijzelden de Serviërs 120 andere VN-ers waarschijnlijk omdat ze niets beters konden verzinnen, want de gevechten konden ze hier niet mee tegenhouden en de Kroaten gingen gewoon door met het beschieten van de dorpen Sisak en Karlovac. Hoewel Akashi koortsachtig overleg probeerde te voeren, mislukten al zijn pogingen om de gevechten te laten stoppen en ook op 2 mei gingen ze gewoon door. Als wraakreactie beschoten Bosnische Serviërs de Kroatische hoofdstad met raketten geladen met clusterbommen waarbij zeker 5 doden en meer dan honderd gewonden vielen. Door de beschietingen werd ook de ontmoeting tussen de Kroaten en de Serviërs, die gepland was op het VN-hoofdkwartier op Pleso direct afgezegd.

Lukavac

Bij het afbreken van de compound in Lukavac komen allerlei nationaliteiten helpen om de zooi op te ruimen: Pakbat, Jorbat, Danbat en Norbat, wel heel gezellig en interessant al die verschillende nationaliteiten. Helaas moeten we nu ’s avonds nog troep gaan ruimen in het kader van prestige-kwestie omdat de majoor bang was dat hij een slechte beurt zou maken bij NORBAT omdat deze hadden geklaagd dat zij alle troep moesten opruimen en wij de “leuke” karweitjes deden. Maar goed, deze avond kwam ik er mooi tussen uit want ik had ‘s avonds mijn debriefingsgesprek, waarin een psycholoog probeerde te achterhalen of er psychische problemen met mij aan de hand waren.

Terugblik 2018

Ik lees net met verbazing terug dat ik wel een debriefingsgesprek heb gehad met de psych, ik heb altijd ontkent dat ik dat heb gehad. Ik kon me tot nu toe alleen maar herinneren dat ik een gesprek gehad heb in de laatste week in Santici. Blijkbaar ben ik dat dus “bewust” vergeten. Ik zal dus ook wel hebben gezegd dat het goed ging, wat hebben lopen klagen over kader en over de regels en dat ik naar huis wilde. Ik zal vast niet hebben gezegd dat ik last van beschietingen op OP-T2 had, die ìk wel overleefde maar dat Jeffrey later bij een zelfde beschieting omkwam. Dat die inslagen echt wel in mijn hoofd gekerfd zaten, dat ik er echt veel last van had dat we hier zaten, de oorlog gewoon doorging, het gevoel had dat je er niet veel aan kon veranderen. Dat vertelde je toch als stoere militair niet, toch……? Beter was het dat ik dat wel gedaan had, dat had vast een hoop kortsluiting kunnen voorkomen. Maar of je dan uiteindelijk bij Defensie had moeten zijn? Veel verhalen die ik tot nu hoor en gehoord heb, laten zien dat Defensie daar ook niet echt goed en professioneel mee omging.

 

hoofdstuk-88

3 mei 1995

Bosnië Nieuws

De VN-Veiligheidsraad heeft RSK en Kroatië opgeroepen het vuren te staken en de raad veroordeelde de gevechten in West-Slavonië. Tevens vroeg de RSK om hulp bij FRJ en de Bosnische Serviërs en Karadzic dreigde ook met hulp aan de UNPA-West.

Lukavac

We moeten nog een aantal oude kabels verwijderen. Maar waar ze zaten wist niemand meer, nou een metaaldetector doet wonderen.

 

hoofdstuk-89

4 mei 1995

Bosnië Nieuws

De VS en de Russische Federatie willen bemiddelen in de gevechten rond West-Slavonië na raadpleging van de Contactgroep. Beide ministers van buitenlandse zaken willen dit gebied zo snel mogelijk weer onder controle van de VN krijgen, hoewel de Kroatische regering zegt haar doel te hebben bereikt, wat betekent dat ze dit gebied gewoon weer als Kroatisch grondgebied beschouwd.

Volgens Karadzic betekende de Kroatische aanval dat de Serviërs van alle verplichtingen aangaande de VN worden ontslagen en dat elke Serviër zal worden verdedigd. Opnieuw beschoot een Servische tank een VN-OP in de Maglai en als antwoord schoot de VN met 64 schoten van 20mm en 3 maal TOW terug met een onbekend resultaat.

Lukavac

Het kamp wordt ook deels bewaakt door Norbat. Het is niet echt meer mogelijk om het hele kamp “waterdicht” te houden en tevens alles af te breken.

 

hoofdstuk-90

1995-05-11

Bosnie Nieuws

Het Bosnisch-Servische parlement vergaderde over de militaire situatie in Bosnië, waarbij flink onenigheid ontstond toen de militairen en de politieke leiders elkaar de schuld begonnen te geven over het falen van het tegenhouden van de Moslim-successen. Tevens voerden Akashi, Milosovic, zijn premier Marjanovic en de leiders van de RSK overleg. In Parijs werden de VN-bevelhebbers in Bosnië voor overleg met Boutros-Ghali bijeengeroepen. Als voornaamste punt kwam naar voren dat de NAVO direct moest worden kunnen ingezet op verzoek van UNPROFOR.

Vermoed wordt dat de ABiH de aanval inzet op Prusac wanneer het Bajram-feest is afgelopen. Er werd een enorme stijging van activiteiten rondom de Servische pocket noordoost van Gradacac en Tramosnica en West van Brcko waargenomen met 4012 detonaties. Ook de Orasje-pocket was beschoten door de BSA met MLRS-beschietingen op Orasje en Tolisa. OP T-02 meldde een enorme stijging van gebruik van zware wapens in de buurt van Sapna en Vitinica. Deze detonaties waren een uitvloeisel van BSA offensieven in de Sapnaduim en onbevestigde berichten spraken van vier kilometer terreinwinst ten gunste van de BSA.

Lukavac/Srebrenik

Deze avond hadden we een borrel in Srebrenik, dat was eigenlijk heel bijzonder. 8th Coy van Norbat 2 zat gehuisvest op een soort Landal Park. Wij liepen op het terrein te zoeken naar degene die ons hadden uitgenodigd en toen werden we uitgenodigd op een terras van de Genie en wij dachten hier moet het zijn. De kapitein die ons had uitgenodigd was er wel niet, maar het was gezellig. Bleek na drie uur dat we op het verkeerde feestje zaten….. Die bar daar van de genie was bijzonder interessant. Deze was gebouwd in een bunker en bij fase rood ging men dus naar de bar in plaats van naar de bunker.

Alleen alcohol was verboden bij fase rood, maar verder waren ze van alle gemakken voorzien. Heel laat die nacht gingen we weer terug. Hoewel het Bosnische regeringsleger het had verboden om ons van kamp naar kamp te verplaatsen, lukte het ons toch om, hoewel we een paar keer werden aangehouden, op ons kamp aan te komen. De jongens van Luchtmobiel hadden het beduidend moeilijker want zij zaten drie kwartier vast tussen een roadblock bij Tuzla.

 

hoofdstuk-91

Lukavac

Ook nu begon het geploeter weer in de lopende band die dwars door de parkeerplaats liep. Dat was de oude stortplaats van kolen voordat die de fabriek in verdween. Die moest van alle ongerechtigheden gezuiverd moest worden. Ik had de mazzel dat ik ook nu weer niets hoefde te doen in die smerige zooi, omdat ik niet gemist kon worden bij het in orde maken van de elektro op het terrein. Maar omdat ik toch wat foto’s moest hebben, die zijn natuurlijk een must, ben ik toch ondergronds geweest. Dwars door smerige en diepe lagen modder en natuurlijk lekker smerig, maar het was het waard en de foto’s logen er dan ook niet om. Na het foto’ s nemen weer terug waden en toen opeens een enorme dreun die de grond deed schudden en enkele seconden later begon het luchtalarm van de fabriek te loeien. Ik zo snel mogelijk de gang uit, maar toch voorzichtig doen om niet te vallen. Op de plaat stonden twee jongens die de granaat een paar honderd meter verderop in hadden zien slaan. Ondertussen kwamen ook de andere jongens uit de lopende band kruipen en onder leiding van Sergeant Kruis renden we naar de bunker. Onderweg kwamen we ook nog langs jongens die niet de bunker in wilden gaan en gewoon door wilden werken. Helemaal kwalijk kun je ze dat niet nemen, want op Koninginnedag waren er ook al flinke detonaties geweest in de buurt en toen ging ook al het luchtalarm op de fabriek af en iedereen draaide z’n stukje vlees nog een keertje om op barbecue. (Achteraf bleek dat ik ook nog een foto had gemaakt tijdens dit rennen naar de bunker. Daar kwam ik pas thuis na het ontwikkelen achter)

Uiteindelijk zat dus iedereen in de bunker en het bleek dat het alarm toch niet voor niets was geweest, want om de 5 tot 10 minuten sloeg er een granaat in van een flink kaliber. Het was vooral voor de locals beangstigend want voor hen was het elke keer de vraag: slaat die granaat in mijn huis in of niet. En tevens was het de eerste serieuze shelling sinds Support Command was gevestigd in Lukavac. Er waren een aantal vrouwen die hevig zaten te trillen of zaten te huilen of bij elke inslag hun handen voor de oren sloegen. Natuurlijk was de beslissing van de leiding om alle bunkers op te ruimen (behalve die bij de poort) en vast alle noodrantsoenen uit de kelder te halen niet heel slim geweest en daarom was er geen water, geen eten, dus niets in de bunker.

Na een paar uur in de bunker te hebben gezeten, stopte de inslagen en gingen we over in fase geel en mochten we de bunker uit. Ik liep naar mijn kamer voor mijn scherfvest en mijn helm, want die had ik niet bij me en daarna wilde ik even rustig naar het toilet gaan, maar zit ik net op het schijthuis komt er weer zo’n artilleriegranaat zo dicht over dat je denkt dat het je laatste minuut daar is. Dat geluid vergeet je nooit meer. Ik heb een paar keer een mortierbeschieting in Bosnie meegemaakt (o.a. op OP T2 in Jajici waar later Jeffrey Broere om kwam), maar dit krast echt wel iets anders in de binnenkant van je hersenpan en die kras raak je nooit meer kwijt, tenminste ik niet. Een hevig gegier en een enorme dreun die het gebouw liet trillen. Weer een artilleriegranaat en weer rennen naar de bunker, maar nu wel met een boek (kan me nu in 2018 herinneren dat dat without Remorse van Tom Clancy was, toepasselijke naam overigens!). Geloof overigens niet dat ik echt iets gelezen heb in die kelder.

Weer om de tien minuten een inslag en er moet vast een Servische waarnemer in het dorp hebben gezeten om de granaataanval te begeleiden anders hadden de verkeerde inslagen nooit zo netjes gecorrigeerd kunnen worden. Op een gegeven moment moest ik er nog uit omdat het licht uitviel en daarom de aggregaten in moesten worden geschakeld. Op dat moment klopt je hart in je keel, maar de adrenaline werd ook al snel door mijn aderen gepompt en dat zorgde er voor dat de angst verdween in een golf van ongewilde staat van opwinding, alles was daarna super relaxed ………voor een poosje dan Toen ik bij het aggregaat aankwam viel net de stroom weer in zodat we weer naar binnen konden en net nadat we in de kelder kwamen kwam de volgende inslag, dus ja echt heel veilig was dat dus niet daarbuiten. Ik had terug in de kelder echt minuten nodig voordat mijn adrenalinepeil weer een beetje fatsoenlijk was en mijn hartslag en bloeddruk weer op pijl waren. Ondertussen heb ik me ook nog een beetje ontfermd over een Noorse VN-militair die al ruim een jaar in Bosnië zat maar nog nooit een serieuze beschieting had meegemaakt en flink in angst zat en continue zat te trillen, volgens mij was hij kraanmachinist en hielp hij met het leegmaken van de lopende banden.

Om 15.00 uur werd het weer fase geel en om 17.30 uur was het weer fase groen. Deze dag tijdverlies betekende helaas wel dat we zondag zouden moeten werken om het kamp op tijd klaar te krijgen, maar ja daar is natuurlijk niet veel aan te doen. Als bizarre afsluiting van deze dag hadden we nog een al eerder afgesproken etentje en borrel bij de Heavy Engineers van NORLOGBAT. Omdat we als Genie het kamp Lukavac aan het afbreken waren hadden we veel om weg te geven. Al de bedden, bureaus en bureaustoelen en hout hebben we naar een plaatselijk vluchtelingenkamp gebracht, daar waren ze echt super blij mee en emotioneel van. Kreeg in dat tehuis daar spontaan een grote knuffel van één van die vrouwen, dat vergeet je nooit meer.

Daar bij Norlogbat hebben we toch wel heel van de stress van die dag zitten wegdrinken met zijn allen.

 

Terugblik 2018

In April was terug in Lukavac, samen met mijn zoon. We hebben daar overal rond kunnen lopen. Mijn zoon was net zo oud als dat joch wat ik in mei in Lukavac nog een bureaustoel cadeau gaf in het vluchtelingenkamp. Wat een armoe hadden die mensen daar in vergelijk met ons. We mochten eigenlijk alleen maar de bedden en tafels (en overige troep) weggeven, maar ja we moesten anders wel heel veel inpakken voor Santici, dus het leek me niet heel ongepast om ook wat goede spullen in te laden, waaronder een bureaustoel, zo’n eentje die hydraulisch op en neer kon. Wij daar alles uit onze viertonner laden, dat joch hielp daar een beetje mee, als beloning gaf ik hem die bureaustoel, die ogen vielen bijna uit zijn hoofd. Hij heeft de rest van de tijd samen met zijn kleinere broertje dat ding op en neer laten gaan, dat ik hem uitgelegd had hoe dat moest.

Ik heb mijn zoon ook de plek van de aggregaten aangewezen, echter de herinnering aan de gebeurtenis dat ik naar buiten ging om de aggregaten in te schakelen tijdens die beschieting, kwam niet in mij op. Was ik toen gek, nou ja misschien niet, toch gewoon gedaan. Na die reis in April heb ik dit dagboek weer onder het stof vandaan gehaald.

Toen ik dit weer las kwam ook alles weer heel hevig terug, ik voelde dezelfde adrenaline, weer diezelfde adrenaline-stoot, hart in mijn keel en emotie. Gelukkig droeg ik nu geen helmbandje meer waar ik aan moet prutsen omdat het niet dicht kan. Nou ja met dat gevoel daar schijn je mee te kunnen leven is mijn ervaring…..en zeggen andere mensen. Dit had ik blijkbaar bewust vergeten, of onbewust, dat weet ik niet. Heb toen een heel tijdje achter mijn computer gezeten, was zaterdagmiddag, niemand thuis, gelukkig bleef het bij dat ene moment. Dit was blijkbaar nog iets wat een plekje moe(s)t krijgen, nu enkele maanden daarna kan ik daar gelukkig heel anders naar terugkijken, maar bijzonder blijft het wel dat je zoiets blijkbaar kan “uitzetten”.

Ik kan me achteraf ook herinneren dat we die bewuste avond/nacht heeeeeeel laat naar “huis” gingen, dat was trouwens echt wel een dingetje kan ik me herinneren. De VN had nogal ruzie met het Bosnische leger in die periode en het was verboden voor VN troepen om ’s nachts te verplaatsen, dus wij waren hartstikke in overtreding. Bij het eerste de beste road block stonden we natuurlijk super vast. En echt heel nuchter waren we niet. Als we hadden moeten schieten dan hadden we vast het geweer achterste voren gehouden en eerst een gat in ons zelf geschoten. Was echt wel vervelende situatie, we stonden best wel even vast en ik moest ongelooflijk pissen. Ik uit de viertonner geduikeld en met m’n stomme kop gewoon in de kant gaan staan pissen, ik geloof niet dat het iets uitgemaakt had of ze daar nou met een geweer hadden staan dreigen want dat had ik toch niet gezien (of te laat) maar die Bosnische militairen waren echt wel heel pissig. Meest hilarische was dat er een stuk of drie andere collega’s de vrachtwagen niet uit konden komen en gewoon over de rand van viertonner gingen staan pissen. Een andere collega heeft met mijn fototoestel daar foto’s van zitten schieten, waar ik pas achter kwam toen ik thuis kwam. Nou ik geloof dat ik de negatieven nog heb liggen, die ga ik toch nog eens opzoeken. Die gasten van het Bosnische leger wisten echt niet wat ze overkwam maar uiteindelijk snapten ze dat we allemaal, behalve de chauffeurs ongelooflijk dronken waren, meer een gevaar voor ons zelf dan voor hun waren en rolden ze bijna van het lachen over de weg en uiteindelijk mochten we toch doorrijden. Nou ja eind goed al goed denk ik nu dan maar, maar echt heel snugger was het allemaal niet. Had ook wel ietsjes anders kunnen aflopen.

hoofdstuk-92

18 & 19 Mei 1995

Lukavac

Tenslotte kwam de eindfase van het afbreken van het kamp en een van de laatste dagen, op 19 mei was er nog een barbecue georganiseerd. Eén van de avonden ervoor had ik met vier jongens nog een klein feestje gehad met Biljana en Natalija. Ze waren hier voor het laatst om ons te bedienen vanachter de bar. Met een aantal jongens hadden we een goede band met ze gekregen en we wisten dat deze voor altijd werd verbroken. Het was moeilijk om afscheid te nemen, want dit was ook wel een beetje verdrietig.

Op 19 mei was dan tenslotte de officiële afscheidsdag. ‘ s Middags was er een receptie waar nogal wat illustere figuren waren uitgenodigd zoals de plaatselijke ABiH-commandant, de commandant van de politie en nog wat belangrijke mensen en nog een heleboel mensen die niet belangrijk waren maar zich dat wel voelden. ‘s Avonds was er de officiële feestavond voor de lokale bevolking en mensen van andere eenheden in de buurt waar we samen mee hadden gewerkt. De locals namen hele gezinnen mee en een Bosnische band bracht muziek te gehore. Met moeite konden de Nederlanders die de dansvloer opgingen de geoefende danspassen van de Bosniërs bijhouden.

hoofdstuk-93

22 mei 1995

Op 22 mei, maandagochtend was het tenslotte de dag dat de laatste wagens van Support Command het fabrieksterrein afreden, nagezwaaid door de lokale medewerkers, waarvan sommigen in tranen waren uitgebarsten.

Onderweg zijn we nog gestopt op een locatie waar het Noorse leger een weg aan het aanleggen was. Volgens mij was dat echt wel gepland, want ik denk dat er iemand verliefd was geworden op de Noorse luitenant van de genie, nou die had er wel heel erg de smoor in dat we daarna doorreden….. Die was voor hem ook de laatste keer dat hij haar zag, geloof niet dat het wederzijds was overigens. De rest van de weg reed hij als een vaatdoek, ik zat er als bijrijder bij en ik heb nog nooit zoveel kuilen “te pakken gehad”.

 

hoofdstuk-94

21 mei 1995

Ik heb al dagen lang niets geschreven. Misschien dat de beschieting van Lukavac op 13 mei me meer denkstof heeft gegeven, maar ieder geval geen schrijfstof. Vooral het moment waarop ik naar buiten moest om het aggregaat op te starten, omdat de elektriciteit uitviel zal ik nooit van mijn leven vergeten. Terwijl het erg stil werd in de kelder toen het licht uitviel, hoorde ik mijn naam roepen. Ik begreep direct dat ik er uit moest, al begreep ik niet dat men als eerste aan mij dacht terwijl er nog een elektromonteur in de bunker zat. Toch heb ik achteraf nooit begrepen dat ik nooit de gedachte heb gehad, van dat doe ik niet.

Maar goed dat is misschien de militaire training die een rol speelde. In onverwachtse situaties toch doen wat je moest doen. Samen met Sergeant Majoor Joop Witzand ben ik na de aggregaten gelopen of gerend, het hart bonzend in mijn keel. Zo erg zelfs dat ik mijn helmbandje los moest maken omdat ik bijna geen adem kon halen. Ik was vreselijk bang, maar even later viel die angst weg toen een golf adrenaline door mijn bloed stroomde. Ik dacht heel helder en wist precies wat ik moest doen. Net toen we bij het aggregaat aankwamen schakelde de stroom weer in. We zijn direct weer naar binnen gegaan en even later kwam de volgende granaat al weer binnen. Later hoorden we van locals dat een kind bij het vluchtelingenkamp zo zwaar gewond was geraakt dat de benen moesten worden afgezet en dat er ook een arbeider op de fabriek was omgekomen. (terugblik 2018: Later heb ik gehoord dat er een commando post van het Bosnische regeringsleger ergens op de fabriek had gezeten, heel dicht tegen ons kamp aan. Of dat precies zo is geweest weet ik niet. Maar die beschieting had wel een reden, want een stilstaande fabriek beschieten leek redelijk nutteloos. Ik heb er nog naar gevraagd tijdens ons bezoek in April maar toen zeiden ze dat ze dit verhaal niet kenden.)

Enkele dagen later ontsnapte ook een aantal jongeren in het dorp aan de dood toen een blindganger in een school, wat als jeugdsoos werd gebruikt, insloeg. Als de granaat was geëxplodeerd waren er veel slachtoffers geweest.

De stemming in het dorp is dan ook nogal gespannen geweest. De mensen weten dat als wij weg gaan dat er meer beschietingen zullen komen en wat ze hadden gehad was een voorproefje geweest, dachten sommigen.

Maar er waren ook gelukkig nog leuke dingen. We hadden ontzettend veel kontakten met andere eenheden. We hadden veel etentjes overal en vooral de genie viel in de prijzen omdat wij het materieel weggaven. Een etentje bij 8th Coy van de Zweden in Srebrenik, een feestje bij de Engineers op Norbat, een etentje daar en daar en de rest maar jaloers. Vooral het etentje bij Norbat was lachen. Wij liepen op het terrein te zoeken en toen werden we uitgenodigd op een terras van de genie en wij dachten: hier moet het zijn. De kapitein die ons had uitgenodigd was er wel niet, maar het was gezellig. Bleek na drie uur dat we op het verkeerde terras zaten en toen we op het andere etentje kwamen konden we gewoon verder eten. Hun bar was zeer bijzonder. Deze was gebouwd in een bunker en bij fase rood ging men dus naar de bar in plaats van naar de bunker. Alleen alcohol was verboden bij fase rood, maar verder waren ze van alle gemakken voorzien. Heel laat die nacht gingen we weer terug. Hoewel het Bosnische regeringsleger het had verboden om ons van kamp naar kamp te verplaatsen, lukte het ons toch om, hoewel we een paar keer werden aangehouden, op ons kamp aan te komen. De jongens van Luchtmobiel hadden het beduidend moeilijker want zij zaten driekwartier vast tussen een roadblock bij Tuzla.

Later was er nog een voetbalwedstrijd net buiten de poort. Een uitgeselecteerd team, ik was zoals ik verwacht had bij de voorrondes uitgeschakeld, moest voetballen tegen het jeugdteam van Lukavac, tegen een team van het Bosnische regeringsleger en tegen een team van de MOS (Binnenlandse veiligheidsdienst) en tegen een Islamitische jongeren organisatie.

Vrolijk feest natuurlijk en iedereen mocht buiten op het veld gaan kijken en onze eigen jongens toejuichen. Ook konden we ons vrijelijk bewegen tussen de omstanders en je kon vrijuit praten De voetbalwedstrijd verveelde me al snel en ik heb zo’ n beetje de hele middag met een stel jongens zitten praten over de oorlog, de politiek, hoe het bij ons in Nederland toeging, enz. enz. Ik heb van hun in een middag ontzettend veel geleerd over de wantoestanden in Bosnië en de politiek op het moment. Maar ook aan deze middag kwam als snel weer een einde en even leek het of het totaal geen oorlog was.

 

hoofdstuk-95

De laatste dagen op Santici niet veel meer gedaan dan wachten, zwemmen en in de zon zitten.

 

Hoofdstuk-96

27 mei 1995

Bosnie Nieuws

De spanning in Bosnië loopt op. Gegijzelde VN-ers die als menselijk schild worden gebruikt door de Bosnische Serviërs die daarmee nieuwe aanvallen van de NAVO op hun materieel en opslagplaatsen willen voorkomen. Op RTL-4 televisiebeelden van VN-ers die vastgeketend zitten aan bruggen en munitiedepots. Door de luchtaanvallen zitten zowel de VN en de NAVO aan de ene zijde en de Bosnische Serviërs aan de andere zijde in een spiraal waaruit op een gegeven moment één van beiden als winnaar uit moet komen. Zo wordt drie jaar langer pappen en nathouden afgestraft en de VN heeft maar twee keuzes. Dat zijn die van harder optreden of die van op dezelfde voet doorgaan, maar dan geven ze in principe de oostelijke Moslim-enclaves op ten koste van weinig slachtoffers aan VN­ zijde.

De vergeldingen van de NAVO werden al direct gevolgd door een beschieting van het uitgaanscentrum van Tuzla en door de beschieting waren tientallen dodelijke en meer dan honderd gewonden gevallen. De Bosnische regering pleitte dan ook voor nog meer luchtaanvallen, want anders zouden de doden in Tuzla nog voor niets zijn gevallen.

Ook in Sarajevo blijft het zeer onrustig al vallen daar bij veel zwaardere beschietingen relatief veel minder slachtoffers wat voornamelijk komt omdat Sarajevo door de burgers is omgebouwd tot een groot verdedigingswerk.

Maar ondanks de druk van de Serviërs, die ook in de enclaves te merken is, kunnen deze niet voorkomen dat er toch nog steeds nieuwe wapens, zoals AK’s en RPG’s, de enclave Srebrenica worden binnen gesmokkeld. Ook hier verwacht men nieuwe spanningen omdat er zwaar mobiel geschut van de BSA is gesignaleerd die voorheen werd aangetroffen in de richting van de Sapna-duim.

De enclaves blijven een groot drukmiddel en het moet voor de BSA niet al te veel inspanning kosten om deze enclaves onder te voet te lopen bij een eventueel groot succes aan Bosnische zijde op andere locaties.

Santici

Door de spanningen is ook de Rapid Reaction Force van BRITBAT hergroepeerd en zijn zeker 20 Warriors aangekomen op Santici die een veel grotere vuurkracht hebben dan de M-113’s van de Kiwi’s. Toch gaat ondanks deze spanningen en de dreiging dat fase geel plotseling in kan gaan het rotatiefeest van Lima-6 gewoon door. Enkele dagen geleden zijn er speciale rotatie T-shirts aangekomen en verwacht wordt dat wij deze op het feest dragen. Voor het feest is veel georganiseerd. Bij de lokale bevolking is een grote geluidsinstallatie gehuurd en de Kiwi’s zullen ook een show houden met krijgs- en volksdansen.

Uiteindelijk werd het feest een groot succes, geen fase geel, een feestgevoel verhogende show van de Kiwi’s die veel applaus waard bleek te zijn. Het feest eindigt als de Nederlanders, samen met de Engelsen en de Kiwi’s in het zwembad, dat de genie nog in allerhaast heeft voltooid, duiken.

Terugblik April 2018

We hebben op 25 April bij het gedenkmonument gestaan in Tuzla waar in het uitgaanscentrum tientallen jonge mensen zijn omgekomen bij een van de dodelijkste beschietingen ooit. Een granaat, tientallen doden, 200 gewonden, allen jongeren. Heel bizar en indruk wekkend om op die te plek te zijn, er lijkt nu niets meer aan de hand…..

 

Hoofdstuk-97

29 mei 1995

Vandaag rijden we met bussen via het grote geitenpad naar Split.

Hoofdstuk-98

30 Mei 1995

Split: Groot rumoer doet het vliegveld op haar grondvesten trillen. LIMA-6 gaat na zes maanden Tour of Duty voorgoed naar huis. Iedereen verlangt naar huis. Opbokken uit deze zooi, hoor je overal om je heen. Weg uit dit geiteland zeggen anderen. Maar allemaal hebben ze hier hun onvergetelijke herinneringen aan overgehouden. Fijne, vervelende, leerzame, maar in ieder geval een periode die nooit te vergeten is.

Gisteren zijn we met bussen via het grote geitepad naar Split gereden. Omdat het konvooi anders te groot zou worden was tot deze beslissing overgegaan, maar het was zeker geen pretje. In een bus die voor snelwegen bedoeld was, over onverharde wegen en dan ook nog met scherfvest aan op een stoel die daar niet voor geschikt was. Kon het slechter? Gevaarlijk was het ook nog want we zijn met onze bus twee keer een vrachtwagen geschampt en één keer bijna een ravijn in gegleden. Maar gelukkig ging alles goed en kwamen we veilig aan in Split.

We hebben in de zon zitten wachten op het vliegtuig wat ons van Split direct naar Schiphol zal overvliegen. Op Schiphol staan bij onze aankomst honderden mensen ons op te wachten, ook het feest comité van Lima 6, en onder luid gejuich worden we binnengehaald.

Ons avontuur is over!!!!!

 

I am text block. Click edit button to change this text. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.