Hoofdstuk 10

DE ZWARTE SNEEUW VAN LUKAVAC

In de deels ontmantelde petrochemische fabriek werden vroeger vluchtige en giftige stoffen geproduceerd zoals nafta, ammoniak en creosoot, een kanker-verwekkende stof om hout rotvrij te maken. Een deel van de fabriek stoot nog stof en gruis uit door de elektrische centrale die op cokes draait ten behoeve van energieopwekking voor de stad Lukavac (50.000 inwoners). Niemand blijft op de compound van het Support Command gespaard voor het zwarte stof. Vers gevallen sneeuw is binnen een dag bedekt met een fijn laagje roet.

Er verschijnen in mei 1994 na een persconferentie van de militaire vakbond ACOM een reeks negatieve berichten. De arbeidsomstandigheden zouden te wensen overlaten. Citaat: Onder de rook van de installatie die de stad Lukavac moet voorzien van energie ligt de compound waar het Support Command opereert. In de zomer leidt dit niet tot overlast. Niemand stookt immers de kachel met een temperatuur van boven de dertig graden.

Maar in de koude Bosnische winters pakken zwarte roetwolken samen en benevelen de basis. Kuchende blauwhelmen hoesten hun longen vol verbrande kool. De opslagplaats is een opeenhoping van kolengruis en doet de nodige stofwolken opwaaien. Daarnaast moeten chauffeurs soms onmogelijk lange werkdagen maken. Gebrek aan sanitair. Dat doet de ACOM besluiten deze legerplaats onaanvaardbaar te noemen”.

In maart 1997 werden er in Den Haag nog Kamervragen over gesteld. Er was inmiddels ook bekend geworden dat een verkenningseenheid van het Nordic Batallion rondom Tuzla verschillende locaties voor de stationering van dat bataljon bezocht. Daarbij had zij ook de geschiktheid van een deel van de cokesfabriek “Boris Kidric?” in Lukavac onderzocht.

Volgens het Noorse ministerie van Defensie in Oslo heeft men destijds om een aantal redenen van deze locatie afgezien: logistieke redenen i.v.m. plaatsing van het helikopterdetachement op een locatie dichter bij de luchthaven van Tuzla, maar ook de aanwezigheid van grote hoeveelheden vuilnis en puin alsmede van steenkolengruis leek de locatie volgens de Noren eveneens minder geschikt te maken.

Ook na Lukavac lijkt het auto-immuunsysteem bij een aantal militairen aangetast door een combinatie van vaccinaties, blootstelling aan giftige stoffen en psychische belasting. Militairen die in Lukavac geplaatst waren melden zich bij de vakbonden. Ze worden voortdurend geplaagd door diarree, vermoeidheid, concentratieproblemen en huidirritaties.